درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر کوششی است برای توصیف گفتار کودکان شش ساله، فارسی زبان و تهرانی در قالب نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسن (2004) که از منظر فرانقش متنی این نظریه انجام شده است. ضرورت و اهمیت چنین پژوهشی از آن جهت است که با وجود اهمیت مطالعه گونة گفتاری در بررسیهای زبانی، پژوهش های توصیفی درباره زبان فارسی و به ویژه گونة گفتاری این زبان و در حوزه گفتار کودکان، بسیار اندکاند. داده های مطالعه شده در این رساله، مشتمل بر بیش از 4200 بند خبری ساده و مرکب است. این داده های گفتاری متعلق به کودکان، از پژوهشی انجام شده در سال های 1380 تا 1384 با نام بررسی واژگان پایه در کودکان ایرانی استخراج و تهیه شده و از طریق بیان چهارده داستان مصوّر (آزمون تولیدی) از سوی بیست کودک فارسی زبان جدیدالورود به پایه اول دبستان در شهر تهران (شامل ده دختر و ده پسر انتخاب شده به طور تصادفی) به دست آمده اند. هر داستان با سه یا چهار تصویر رنگی و گویا نمایش داده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که: الف) نود درصد از بندهای گونة گفتاری زبان فارسی در کودکان، ساده و ده درصد دیگر، مرکب اند؛ ب) میزان بروز آغاز گرهای تجربی نشان دار در گونة گفتاری زبان فارسی در کودکان، هجده درصد است؛ ج) حذف ضمیر فاعلی در گونة گفتاری کودکان، تمایلی غالب، بی نشان و حدود 55 درصد است؛ د) در گونة گفتاری کودکان، میزان کاربرد آغاز گرهای مرکب/ چندگانه، سی درصد است؛ ه) در توالی های آغاز گرهای مرکب/ چندگانه در گونة گفتاری زبان فارسی در کودکان، این سلسله مراتب مشاهده شده است: متنی- تجربی (98 درصد)< بینافردی- تجربی (5/1 درصد)< متنی- بنیافردی- تجربی (1 درصد)؛ و) آغاز گر متنی در 98 درصد از آغاز گرهای مرکب/ چندگانه به کار رفته است؛ ز) فراوان ترین آغاز گر متنی، کلمه «بعد» و گونه هایش و پس از آن، کلمه «دیگر» و گونه هایش بوده است؛ ح) در بندهای پیرو، آغاز گر متنی بیشتر «که» است و پس از آن، «تا» بسیار کمتر به کار رفته است؛ ط) در گونة گفتاری کودکان، کاربرد آغاز گر بینافردی در آغاز گرهای مرکب/ چندگانه تنها دو درصد است.

محققان معمولاً زبان فارسی را با توجه خاص به ساختار جمله و گروه فعلی در آن، زبانی هسته پایانی دانسته اند اما تردیدها و اختلاف نظر هایی نیز در این زمینه وجود دارد تا آنجا که در برخی از مطالعات مانند دهداری (2007)، زبان فارسی هسته دو شقی (split-headedness) و در مطالعات دیگری مانند معین زاده (1384)، هسته آغازین دانسته شده است. در این جستار سعی بر آن است که با بررسی سه دیدگاه یاد شده درباره جایگاه هسته در زبان فارسی، برخی نقاط قوت و ضعف آنها برشمرده شود. بررسی شواهد در زمانی به کمک چارچوب رده شناسی زبان حاکی از آن است که هسته آغازین دانستن زبان فارسی در قیاس با دو دیدگاه دیگر نظریه ای قابل دفاع و ملموس تر است. به نظر می رسد آشفتگی ظاهری موجود درباره جایگاه هسته در گروه های مختلف این زبان، در راستای چرخه ای از تغییرات پیوسته اما بسیار طولانی مدت در زمانی، برای تبدیل شدن به زبانی کاملاً هسته آغازین، توجیه پذیر باشد.

بررسی فرآیند گفتمان مدار شکل گیری انگیزش فراگیران زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی موضوعی پژوهشی نسبتاً نوین است. از این رو، مطالعات اندکی در مورد نقش گفتمان فراگیران زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی در شکل گیری انگیزش آنان وجود دارد. مطالعه ی کنونی تلاش کرده است تا فرآیند گفتمان مدار شکل گیری انگیزش دو نفر (یک پسر و یک دختر) از دانشجویان ایرانی در دانشگاه شیراز، ایران، را بررسی کند. دراین مطالعه تحلیل داده ها با استفاده از چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف (۲۰۰۳) نشان داد که انگیزش فراگیران زبان انگلیسی تک بعدی و ثابت نیست بلکه پیچیده، چند بعدی و متغیر است که به طور گفتمان مدار در تعامل دایمی بین فرد و موقعیت اجتماعی شکل می گیرد. همچنین، نتایج نشان داد که فرآیند گفتمان مدار شکل گیری انگیزش مستلرم تعامل همزمان چندین لایه از روابط بین فردی فراگیران، خود ایده آل آنها، و عواملی در موقعیتهای سیاسی، فرهنگی، و اجتماعی پیرامون می باشد.

هدف از مطالعه حاضرفراهم آوردن شواهد تجربی برای فرضیه باردرگیرشدن در یک جامعه غیر انگلیسی زبان بود. چهارگروه از پیش شکل گرفته که دربرگیرنده ۱۲٦دانش آموزدرسطح متوسط بود در این پژوهش شرکت کردند. برای حصول اطمینان از اینکه شرکت کنندگان درسطحی مشابه از لحاظ دانش زبان انگلیسی می باشند، آزمون استاندارد نلسون پیش ازشروع مطالعه برگزار شد. همچنین، زبان آموزان توسط آزمون مقیاس دانش واژگان مورد سنجش مقدماتی قرارگرفتند. درطول هفت جلسه مطالعه، به هرگروه تکلیفی متفاوت (خواندن، پرکردن جاهای خالی، نوشتن جملات ابتکاری، و انشا نویسی) با شاخص میزان درگیرشدن متغیر بر اساس فرضیه باردرگیرشدن ارائه شد. آزمون مقیاس دانش واژگان دو بار (آزمون ثانویه فوری و با تأخیر) برای اندازه گیری میزان پیشرفت و یادگیری دردوسطح تشخیص وتولید برگزار شد. نتایج حاکی ازصحت فرضیه در یادگیری تشخیصی وتولیدی و تثبیت یادگیری تشخیصی بود. اما درشرایط تثبیت یادگیری تولیدی، قسمتی از فرضیه یاد شده مورد تأیید قرارگرفت. علاوه براین، افزایش دانش واژگان درطبقه های دانش جزئی، ادراکی وتولیدی بر تأثیرمثبت تکالیف به صورت جداگانه درطول زمان صحه گذاشت.

در دهة 1980 میلادی، نشانه شناسی با چرخشی روش شناختی روبه رو می شود. این چرخش که برگرفته از فلسفة غالب قرن بیستم؛ یعنی، پدیدارشناسی است، ابعاد گمشدة معنا مانند «حضور»، «جریان ادراکی- حسی»، «تن»، «ادراک» و «امر حسی» را به نشانه شناسی بازمی گرداند. در سال های دهة 1960، تصویر نشانه شناسی تصویری بسته و درخودرفته است؛ تصویر دیسیپلینی ساختارگرا که صرفاً بر روی داده هایی جدا از زندگی و واقعیت های تجربه های زیسته کار می کند. درواقع، نشانه شناسی کلاسیکِ روایی، متن را از واقعیت جهانِ زیسته جدا می کند و تنها و تنها بها را به خود متن و گفته می دهد؛ گفته-ای بریده از بافتِ خود که در آن سوژه هایی جدا از تاریخ و زمان و ابژه هایی بدون ویژگی مادی ترسیم می شوند. درواقع، متن فضای آشکاربودن معنا بدون ساحت ِ«حضور» می-باشد؛ اما با این چرخش پدیدارشناختی، ساحت «حضور» به نشانه شناسی بازگردانده می-شود. ازجمله نشانه شناسانی که تحت تأثیر این چرخش پدیدارشناختی قرار گرفته است، اریک لاندوفسکی است. او با مطرح کردنِ «نظام معنایی تطبیق» و «لغزش های مهارشده» به تعامل فعال (و همراه با خطر) سوژه و آن وجه غیریتی اشاره می کند که دیگر نه به مثابة ابژه، بلکه خود نقش سوژه را بازی می کند؛ آنگونه که در این تعاملِ روبه جلو و خلاق، تعاملی تن به تن و مبتنی بر جریان ادراکی- حسی شکل می گیرد که در آن هر دو طرفِ تعامل این ویژگی را دارند که قابلیت های پنهان و بالقوة خود را علاوه بر تطبیق با یکدیگر آزاد کنند و سببِ خلق ارزش ها و معناهای تازه شوند. در نوشتة حاضر سعی بر آن است تا با تکیه بر «نظام معنایی تطبیق» و مسئلة «لغزش های مهارشده» نشان داده شود که چگونه شعر و استعارة شاعرانه، نتیجة تعامل فعال و همراه با خطرِ شاعر با زبانی است که در مقابل او مقاومت می کند و این مقاومت خود سببِ خلق زیبایی می شود. به تعبیری دیگر، شاعر با زبان خطر می کند و نتیجة این خطر و لغزش مهارشده، خلق زبان شاعرانه است.