درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از اساسی ترین و مبهم ترین تجربه های بشری که بخشی از پیچیدگی و غنای زبان را شکل می دهد، مقوله «زمان» است. زمان به تنهایی قابل درک و تجربه نیست. از این رو، در قالب مقوله «فضا» درک و تجربه می شود. به طور کلی، دو رویکرد مختلف نسبت به عبارت های زمانی اشاره ای نمایان است: یکی استعاره ناظر متحرک و دیگری استعاره زمان متحرک. از دیدگاه ناظرمتحرک، زمان ثابت درک می شود و ناظر خودش به سمت زمان حرکت می کند. ولی در دیدگاه زمان متحرک، زمان به عنوان چیزی در حال حرکت درک می شود و ناظر نسبت به آن ثابت است.  هدفِ پژوهش حاضر، بررسی نقش برخی تفاوت های فردی در درک استعاری زمان در زبان فارسی است. این تفاوت ها شامل تفاوت در شیوه زندگی (دانشجویان در مقابل کارمندان دانشگاه)، اهمال کاری، وظیفه شناسی و برون گرایی است. به این منظور، به پیروی از دافی و فیست (Duffy & Feist, 2014) و بر اساس پرسش مبهم جلسه چهارشنبه بعد مک گلون و هاردینگ (McGlone & Harding, 1998) سه آزمایش طراحی شد. یافته های به دست آمده از این سه آزمایش با آزمون های آماری همخوانی خی دو و تی مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بین متغییرهای پژوهش به شرح زیر ارتباط وجود دارد: (1) شیوه زندگی (دانشجویی در مقابل کارمندی)، بر درک استعاری عبارت زمانی مبهم جلسه چهارشنبه بعد تأثیر معناداری دارد، (2) افزون بر این، اهمال کاری و وظیفه شناسی دانشجویان  فارسی زبان بر درک درک استعاری عبارت زمانی مبهم جلسه چهارشنبه بعد تأثیر معناداری دارد، و (3) همچنین، برون گرایی دانشجویان  فارسی زبان  بر درک درک استعاری عبارت زمانی مبهم جلسه چهارشنبه بعد تأثیر معناداری دارد.

از میان سرگرمی های پنج گانه موجود در فرهنگ بشری (سرگرمی های زبانی، تصویری، منطقی، عددی و بازی کردنی) جدول کلمات متقاطع موقعیتی ویژه دارد، چرا که هم تفریحی جهانی است و هم منطقه ای. وجه جهانی این سرگرمی را می توان با نگاهی به مطبوعات جهان دریافت؛ تقریباً روزنامه پرفروش و کثیرالانتشاری در جهان وجود ندارد که فاقد جدول باشد. وجه منطقه ای این سرگرمی نیز به این اعتبار قابل طرح است که بر مبنای زبان های خاص و بازی با امکانات زبانی به طور عام شکل گرفته است و از این رو، بر اساس الگوهای زبانی و فرهنگی طراحان و حل کنندگانش تعریف می شود. پرسش این مقاله چگونگی تعریف لغات مختلف در جدول های کلمات متقاطع فارسی و الگوهای خاص این تعریف هاست تا از این رهگذر به الگویی دست یابد که در این مقاله از آن تحت عنوان «معنی شناسی جدول کلمات متقاطع» یاد می شود. جامعه آماری مشتمل است بر جدول های کلمات متقاطع که در یک دوره یک ماهه از روزنامه ایران استخراج شده اند. چارچوب نظریِ معنی شناسی واژگانی ساخت گرا برای تحلیل داده ها به کار گرفته شده است تا با طبقه بندی شیوه های معنی کردن واژه ها الگوی توضیح نویسی برای مداخل جدول های فارسی معرفی و دسته بندی شود. نتایج این پژوهش نشان می دهند که عواملی چون هم نویسگی و ویژگی های نگارشی زبان فارسی در طراحی این جدول ها از نقشی اساسی و تعیین کننده برخوردارند. همچنین، تعریف های مبتنی بر باورهای اجتماعی، باهم آیی ها، ارائه بخشی از کلمه، واژه های غیرفارسی، نام آواها، صورت های فارسی گفتاری، بخشی از اصطلاح، ضرب المثل یا فعل و نیز، واژه های کودکانه هم می توانند در عرصه «معنی شناسی جدولی» حضور داشته باشند. افزون بر موارد پیش گفته، شیوه های ابتکاری معنی کردن واژه ها در کنار شوخی های زبانی و بازی های نوشتاری در ترتیب و توالی حروف در جدول، از دیگر مواردی هستند که در این پژوهش بررسی شده است به گونه ای که تفاوت های سبکی در تعریف مدخل های واژگانی فرهنگ لغات و خانه های جدول کلمات متقاطع مشخص شده است. دستاورد این تحقیق شفاف سازی طرح الگوی سامان دهی جدول های عادی و ویژه در فارسی دست کم بر مبنای پیکره تحقیق است که می تواند تلویحاتی کاربردی برای آموزش زبان فارسی نیز در بر داشته باشد.

در واژه شناسی، واژه عنصری است که در ساخت گروه استفاده می شود و به پدیده ای خیالی، واقعی، مادی یا انتزاعی در جهان خارج دلالت می کند. در ایران، وظیفه ی واژه سازی، تثبیت واژه ها، واژه یابی و معادل-سازی، بر عهده ی فرهنگستان است. بر این اساس، هدف این پژوهش بررسی فرآیندهای واژه سازی وام واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است، که با استناد بر نظریه ی لایه ای کیپارسکی که در حیطه ی واژه سازی مورد استفاده قرار میگیرد، به انجام رسیده است. در راستای هدف ذکر شده، روش توصیفی–تحلیلی، ابزار جمع آوری داده به شکل کتابخانه ای و رویکرد منطقی حاکم استقرایی- قیاسی بکار رفته است. نیز حیطه ی وام واژه های غیرتخصصی در زبان فارسی نو، درصد سال اخیر صورت گرفته است. با توجه به هدف و روش یاد شده، جهت بررسی انگاره ی صرف واژگانی کیپارسکی در معادل یابی های مصوب فرهنگستان، 5000 معادل یابی بررسی شده است، که از میان آنها 600 واژه بر اساس ترکیب و اشتقاق برگزیده شده است، از این میان، تعداد 397 واژه، یا 66 درصد از کل پیکره، بر اساس نظریه ی لایه ای کیپارسکی، قابلیت تجزیه و تحلیل را یافتند. تعداد 203 واژه، برابر با 34 درصد از کل پیکره غیرقابل تحلیل ارزیابی گردیدند.

در این مقاله به منظور بررسی مفهوم ضمنی واژه ها و اصطلاحات نظام نشانه ای پزشکی که بعنوان نماد به نظام نشانه ای زبان فارسی راه یافته و بکار می روند،  از "فرهنگ شفاهی سخن" و "فرهنگ فارسی گفتاری"، داده های مناسب با موضوع پژوهش استخراج شده و با استفاده از دانش  معنی شناسی و نشانه شناسی و بر اساس چارچوب نظری پیرس به تحلیل معنای ضمنی آن ها پرداخته شده و با ذکر نمونه برای هر یک در مفهوم صریحشان در نظام نشانه ای پزشکی، هم چنین ضمن ارائه نمونه هایی برای کاربرد مفهوم ضمنی این واژه ها و اصطلاحات در زبان فارسی، مشخص شد که هر یک از این نماد ها به هنگام انتقال به نظام نشانه ای زبان فارسی از رفتار تازه ای برخوردار می شوند. بیشترین میزان استفاده از واژه ها و اصطلاحات پزشکی، کاربرد اندام واژه ها در زبان فارسی محاوره ای می باشد و در این میان چند اندام واژه کاربرد گسترده تری نسبت به بقیه در اصطلاحات فارسی گفتاری دارند و اکثرا در معنای ضمنی خود به کار می روند؛ مانند  اندام واژه "روده" در " یک روده راست تو شکمش نداره". به طور کلی این نتایج حاصل شد که واژه ها و اصطلاحات مذکور در ضرب المثل های زبان فارسی عموماً بصورت شمایل بازنمایی می شوند و در واقع استعاره محسوب می شوند و استعاره را می توان جزو نشانه شمایلی محسوب کرد.

هدفِ این پژوهش، کاربرد الگوهای گفتمانی مک منامین (McMenamin, 2002) - الگوهای تجویزی، توصیفی و آماری- برای بررسی انحراف از معیارهای گفتمانی مابین قضات و متهمان در دادگاه کیفری بود. داده های پژوهش، به روش نمونه گیری تصادفی منظم گردآوری شدند. این داده ها، مشتمل بر 27 فایل کوتاه تصویری پنج دقیقه ای بودند که از بین 54 پرونده کیفری قتل، درگیری، کلاه برداری، جعل امضا، دزدی، و تجاوز به عنف انتخاب شده و از رسانه صدا و سیما و در برنامه 20:30 پخش شده بودند. سپس، داده های موردِ اشاره به صورت نوشتاری درآمدند. همه جمله های قضات و متهمان از نظر فراوانی رعایت، تغییر و انحراف در کلامِ معیار از منظر الگوهای تجویزی، توصیفی و آماری شمارش و دسته بندی شدند. در پایان، روشن شد که انحراف از این الگوها، نقش تعیین کننده ای در ارزیابی عملکرد این دو گروه بر عهده دارد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد گفتمان قضات و متهمان از نظر تغییر در زبان معیار تفاوت معناداری با هم دارند. ولی در رعایت زبان معیار و انحراف از آن در معیارهای تجویزی، توصیفی و آماری بین گفتمان قضات و متهمان اختلاف معناداری مشاهده نشد. یافته ها نشان داد که قضات و متهمان روابط قدرت را در گفتمان های خود به کار برده اند تا هویت خود را نشان دهند، ولی قضات از نشانگرهای بیشتر قدرت مانند تحکم، صدای بلند و حرکات دست و صورت بیش از متهم ها سود جسته اند. 

هدف از پژوهش حاضر، ترسیم اولین اطلس زبانی استان بوشهر است. اطلس زبانی مجموعه ای از نقشه هاست که برای تعیین محدودیت های زبانی روی پهنه جغرافیا تدوین می شود. داده های این پژوهش، براساس پرسشنامه اطلس ملی زبانی ایران (پرمون، 1385) که حاوی 105 واژه و 36 جمله است و نیز، مصاحبه با گویشوران حدود 500 روستای استان بوشهر جمع آوری شده است. در ابتدا، مصاحبه ها براساس حروف آوا نگاری بین المللی (I.P.A.) آوانویسی و تجزیه و تحلیل شد. همچنین سعی گردید واژگانی که بیشترین و کمترین تنوع گویشی را در میان گویش های استان بوشهر دارند، ترسیم شود. در این پژوهش تنوعات گویشی هر واژه و جمله بر روی نقشه های استان بوشهر به صورت گرافیکی و با رنگ های مختلف قابل مشاهده است. در پایان به بررسی و تحلیل تنوعات گویشی استان بوشهر پرداخته شده و سپس به تبیین و توجیه علمی این اتفاقات زبانی پرداخته شده است. 

با هدف بررسی تاثیر میزان حافظه ی فعال (کارا) در عملکرد کلی و مهارت های نوشتاری (خواندن و نوشتن) در زبان خارجی و غیر بومی، مطالعه ای مروری با طرح نظام مند بر روی 22 مقاله ی استخراج شده از سه پایگاه علمی معتبر داخل و خارج شامل نورمگز، ساینس دایرکت و سیج در فاصله سال های 1990 تا 2021 صورت گرفت. تعداد کل شرکت کنندگان در این مطالعه شامل 1466 فراگیر زن و مرد و در تمام محدوده ی سنی خردسال و بزرگسال بودند. در انتخاب مقالات با لحاظ 7 معیار گوناگون، بر روی مطالعات استخراج شده کد گذاری اعمال و پروتکل تحقیق ارایه شد. پس ار بررسی خطای سوگیری انتشار و پیش فرض ها، نتایج نشان داد که حافظه فعال (کارا) در سطح معناری کمتر از 0.05 و با ضریب تاثیر بالایی (1.05) با جهت مثبت در فاصله ی اطمینان 95% روی یادگیری جنبه های یادگیری زبان دوم بسیار موثر است. در وهله ی دوم، حافظه فعال (کارا) در سطح معناری کمتر از 0.05 و با ضریب تاثیر بالایی در مهارت خواندن و درک مفاهیم (0.6) با جهت مثبت در فاصله ی اطمینان 95% تاثیر معنادار داشته است اما این تاثیر در مهارت های نوشتن در زبان دوم معنادار نبود (0.05 < 0.93 (. نتایج در نهایت با استناد به محدودیت های مرور حاضر تحلیل شدند.

This study aims to investigate university students’, teachers’ and educators’ attitudes toward the use of code-switching (CS) in the Vietnamese EFL context. It also measures the relationship between students’ type and level of anxiety with their preferences toward CS. Participants were five teachers and educators, and 94 non-English major students from a university in Vietnam. Both quantitative (FLCAS by Horwitz et al., 1986) and qualitative (semi-structured interviews) research methods were used to gather data. Results of the interviews highlight that both teachers and students had positive attitudes toward CS, claiming CS as an effective tool. This finding was in agreement with previous research and supported the use of CS in some situations (e.g. explaining complex grammar or vocabulary; medium of instruction; checking for understanding; expressing terms with no equivalent in L1/L2; showing solidarity; disciplining students; encouraging/ aiding learning process; saving time; and aiding students with low level of English proficiency). It also highlights that avoidance of CS is impractical and a natural process in EFL context. However, the educators in this study showed different views, indicating CS may hinder students from learning L2. Results of the questionnaire survey indicate a positive correlation between students’ type/level of anxiety and their preferences toward CS (r=.60). The results also reveal that students with high and moderate levels of anxiety preferred the use of CS in class to handle their test anxiety and fear of negative evaluation. Students with low anxiety, however, expressed negative views toward CS. Drawing upon the findings of this study, the article presents the benefits of CS in EFL context, especially for students with anxiety. It also suggests teacher training courses in Vietnam to offer supplementary advice and information about the use of CS in EFL classrooms.

عاملیت و آزادیِ عمل خودمترجمان در دو دهه اخیر توجه صاحب نظران حوزه مطالعات ترجمه را به خود معطوف کرده است، اما نمود این اختیار عمل در آثار خودترجمه شده به خوبی موشکافی نشده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی یک اثر خودترجمه از یک نویسنده/ مترجم ایرانی، حسن کامشاد، به تظاهر بیرونی آزادی عمل خودمترجم در ترجمه اثری در ژانر غیر داستانی بپردازد. بدین منظور، با استفاده از رویکرد کیفی و تلفیق آن با شیوه زبان شناسی پیکره ای نسخه انگلیسی کتاب Modern Persian Prose Literature و خودترجمه فارسی آن با عنوان پایه گذاران نثر جدید فارسی انتخاب شد و در سطح «پیرا متنی» و «متنی» مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن بود که آزادی عمل خودمترجم می تواند به صورت پنج نوع رفتارهای ترجمه ای بروز نماید: اضافه سازی در پیرامتن و متن، حذف و کوتاه سازی در پیرامتن و متن، بومی سازی، تنوع و تخصیص و اصلاح سازی. می توان این گونه برداشت کرد که بروز این رفتارهای ترجمه ای تا حد زیادی در ارتباط با حس مالکیت نویسنده به متنی است که ترجمه می کند. کامشاد به عنوان مالک متن اصلی، از اختیار عمل و آزادی خود نهایتِ استفاده را کرده تا مخاطب فارسی زبان را از ابتدا تا انتهای متن با خود همراه نگاه دارد؛ بنابراین خودمترجم مفهوم «وفاداری» را در حوزه خودترجمه دست خوش تغییرات زیادی می کند. نه تنها حس مالکیت متن تألیف و ترجمه شده، بلکه شناخت عمیق مخاطبان اثر و سطح دانش آنان می توانند دلایلی بر این رفتارهای ترجمه ای باشند.

مهارت شنیداری، به عنوان مهارتی  اساسی در یادگیری زبان عربی نیازمند روشی کاربردی و موثر در یاددهی و یادگیری است. لذا این پژوهش با هدف تسهیل فرایند یادگیری وافزایش توانش فهم شنیداری زبان آموزان بر آن است تا با روش تجربی، میزان اثر بخشی رویکرد فعالیت- محور را در تقویت فهم و درک شنیداری زبان آموزان مورد سنجش قرار دهد. بدین منظور پس از تدوین جزوه ی آموزشی مطابق با اصول و اهداف رویکرد فعالیت- محور؛ 30 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشگاه تهران به صورت تصادفی انتخاب و به دو گروه 15 نفره ی کنترل و آزمایش تقسیم شدند. پس از گرفتن پیش آزمون از این دو گروه در شرایط کاملا مساوی و توسط شخص ثالث، گروه آزمایش طی 16 جلسه ی 2 ساعته که معادل با یک ترم تحصیلی محسوب می شود با استفاده از پکیج آموزشی تهیه شده وطبق رویکرد رویکرد فعالیت- محور (Task –Based Language Teaching) مورد آموزش قرار گرفتند. بعد از اتمام جلسات، پس آزمونی مشابه با پیش آزمون از هر دو گروه به عمل آمد. داده های بدست آمده از پیش آزمون و پس آزمون دو گروه با نسخه ی 26 نرم افزار spss  مورد تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج بدست آماده حاکی از آن است؛ میانگین نمرات گروه آزمایش در پس آزمون نسبت به پیش آزمون بالاتر است حال آنکه در میانگین پیش آزمون و پس آزمون گروه کنترل تغییر معناداری رخ نداده است. همچنین نتایج آزمون T نشان می دهد؛ مقدار P در گروه کنترل بالای (05/0) بوده و تفاوت معنادار نیست ولیکن مقدار P در گروه آزمایش کمتر از (05/0) است که این نشان می دهد تفاوت عملکرد آزمودنی ها در این گروه معنادار و واقعی است. بدین ترتیب می توان گفت که رویکرد فعالیت- محور در افزایش توانش شنیداری زبان آموزان تاثیر قابل توجهی داشته و می تواند به عنوان یک روش آموزشی موثر و کاربردی مورد استفاده قرار بگیرد.

«نظریه قالبی فیلمور» (1982) بیان گر اصلی مهم در معناشناسی شناختی است که معتقد است معانی واژه ها درون نظامی از دانش درک می شوند که ریشه در تجربه اجتماعی و فرهنگی انسان دارد. در این نظریه «قالب های معنایی» نمایانگر بخش های یک رویداد هستند که برای اتصال گروهی از کلمات به مجموعه ای از معانی به کار می روند. از طرفی، در یک رویداد، افعال نقش مهمی در تفسیر معنا ایفا می کنند و در اکثر موقعیت های آن حضور دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی موردی فعل «شدن» در چارچوب نظریه مذکور بوده است تا از طریق تحلیل پیکره بنیاد و توصیفی به شناسایی این فعل و تعیین حوزه ها و قالب های معنایی آن پرداخته شود. نتیجتاً، با استفاده از فرهنگ ها و پیکره های معاصر فارسی و نیز نگاشت با پایگاه فریم نت 14 قالب معنایی «شدن» شناسایی شد. همچنین، مفهوم «تغییر حالت دادن» به عنوان معنای اصلی این فعل تعیین و قالب اصلی آن ایجاد گردید.

در این مقاله به بررسی توزیع واجی تکیه در واژه های گیلکی پرداختیم. برای این منظور واژه هایی از چهار طبقه صرفی-نحوی اسم، صفت، قید و فعل جمع آوری شد که در آنها الگوی تکیه واجی بسته به ساختمان صرفی واژه ها متفاوت بود. داده های هدف پژوهش را 14 گویشور بومی گیلکی تلفظ کردند. صورت آوایی داده ها بازنویسی و محل وقوع تکیه در واژه ها مشخص گردید. بررسی ها نشان داد تکیه واژه های گیلکی برمبنای یک قاعده عام واجی بر روی هجای پایانی است ولی وجود برخی وندها منجر به توزیع واژه ها با تکیه غیرپایانی در زبان گیلکی می شود. برای آنکه الگوهای متنوع تکیه ای در واژه های گیلکی را در چهارچوب یک انگاره تحلیلی جامع تبیین کنیم، از سطوح سلسله مراتبی واج شناسی نوایی استفاده کردیم. براین اساس، نشان دادیم الگوی تکیه واجی در گیلکی یا از قاعده تکیه گذاری در سطح واژه واجی تبعیت می کند که براساس آن هجای پایانی در واژه های واجی حامل تکیه است یا مبتنی بر قاعده تکیه گذاری در سطح گروه واجی است که براساس آن هجای قوی در سمت چپی ترین واژه واجی در گروه واجی تکیه دریافت می کند.