گویش یزدی

واژه ها و زیبایی های ادبی (از جمله تشبیه) که در زبان مردم نواحی مختلف ایران وجود دارد، کم کم جای خود را به واژه های زبان معیار می دهد و آن زیبایی های ادبی نیز برای نسل جدید، به تدریج نامفهوم می گردد تا جایی که ابهام آن باعث می شود تا زیبایی های ادبی آن نیز فراموش شود. در این مقاله تشبیهاتی که در زبان مردم ناحیه یزد وجود دارد بیان شده و هر جا نیاز به توضیحی داشته است آن توضیحات در ادامه ذکر تشبیهات آمده است. 

با وجود تلاش های گسترده رایانشی بر روی گویش معیار فارسی، سایر لهجه ها و گویش ها و زبان های ایرانی کمتر مورد توجه محققین حوزه زبان شناسی رایانشی قرار گرفته اند. یکی از مهم ترین چالش های کار رایانشی بر روی این تمایز های زبانی، نبود یک مجموعه داده دیجیتال و استاندارد است. در این پژوهش اولین مجموعه داده تک زبانه و نیز داده موازی بر روی گویش های لری و یزدی که گویش هایی با منابع محدود محسوب می شوند، در مقابل فارسی معیار ارائه شده است. در ادامه مدل های یادگیری ژرف ترجمه ماشینی کدگذار-کدگشا در دو نوع مدل شبکه عصبی بازگشتی و مدل ژرف مبدل برای این گویش ها به فارسی معیار توسعه یافته و ارزیابی گردیده است. در این پژوهش که اولین تلاش محاسباتی روی این دو گویش محسوب می شود، برای ترجمه لری به فارسی و فارسی به لری به امتیاز BLEU به ترتیب ۳۹/7 و 29/3 رسیدیم. این امتیاز برای گویش یزدی به فارسی معیار و برعکس به 73/0 و 77/0 رسید. که نشان می دهند پژوهش های فراتری برای توسعه منابع زبانی برای این زبان نیاز است.

گویش ها یکی از جنبه های مهم فرهنگی و بهترین نمودار چگونگی نظام اجتماعی یک کشور هستند، بررسی گویش ها با دیدی پژوهشی و زبان شناختی، افزون بر حفظ این میراث گران بها، ما را در شناخت کهن واژه های فراموش شده و احیای دوباره آنها به منظور توانمند سازی نظام واژگانی زبان فارسی یاری می رساند. هدف این جستار آَشنایی بیشتر با پسوند /-ok/ از نظام واژگان یزدی و بررسی و تحلیل این پسوند است. این وند با پیوستن به عناصر قاموسی مختلف، مجموعه ای متنوع از مفاهیم مختلف را پدید می آورد. امروزه، اگر چه به دلیل نفوذ گونه معیار، از میزان زایایی این پسوند کاسته شده است، ولی همچنان در گفتار گویشوران یزدی این پسوند به کار می رود. مفاهیمی که پسوند /-ok/ به عنصر پایه می دهد؛ عبارت اند از تصغیر، تحقیر، صمیمیت، فراوانی، تشبیه، توصیف و معرفگی و ... . در پژوهش حاضر، با تکیه بر انواع متون گفتاری، شفاهی و کتبی همچون مشاهده و ثبت گفتار گویشوران بومی منطقه و نیز گرد آوری داده های مرتبط از طریق متونی همچون واژه نامه ها، فرهنگستان و نمونه های گفتاری، در شناخت ساختار و نقش این عنصر واژه ساز از گونه یزدی کوشیده ایم.