درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر بر آن است تا دلایل و شواهدی، در پیوند با تحلیلِ فرآیندهای واژه سازی در زبان فارسی بر پایه صرفِ ساخت بنیاد (Booij, 2010b) ارائه دهد. در ابتدا، مفاهیمِ ساخت، واژگانِ سلسله مراتبی و الگوی واژه سازی معرفی خواهند شد. بر اساس این رویکرد، به جای قواعد واژه سازی از الگوهای واژه سازی استفاده می شود. سپس، نشان داده می شود که ویژگی های کلی برخی واژه های مرکب- از جمله واژه های مرکب برون مرکز، شاهدی برای تحلیل این گونه واژه ها، به عنوان ساخت و الگوهای واژه سازی هستند. شاهد بعدی، مربوط به زایایی درونه گیری شده و رخ داد همزمان دو یا بیشتر از دو الگوی واژ ه سازی است. در هر دو مورد زایایی یک فرایند واژه سازی وابسته به درونه گیری آن در یک فرایند دیگر است. در این موارد، واژه ها با بهره گیری از تلفیق الگوهای واژ ه سازی تولید می شوند. یافته ها نشان می دهد رویکرد ساخت بنیاد در تحلیل فرایندهای واژه سازی زبان فارسی کارآمد بوده است. این شواهد، می تواند از تحلیل فرایندهای واژه سازی در زبان فارسی بر پایه صرف ساخت بنیاد پشتیبانی کند.

Pitfalls inherent in traditional approaches, movement into post-method frameworks and necessity of reaping benefits of technological advancements gave birth to flipped instruction as a newly emerged practice of teaching. A robust literature has submitted proofs on the merits of this practice in language learning. Adopting an innovatory perspective, the current research was an attempt to investigate the effect of this practice on a number of learning and learner related variables among Iranian intermediate language learners. To this aim 39 learners were selected through convenience sampling, and after removing outliers, 29 learners were randomly assigned to control (N=14) and experimental (N=15) groups. For each variable, a valid instrument was selected or adopted from the literature and modified for the purpose of the study. Then, employing a post-test-only control-group design, their performance on the post-test was measured and analyzed through one-way analysis of variance. The outputs reveled a statistically significant difference between groups in achievement (F (1, 27) = 9.627, p = .004) and autonomy (F (1, 27) = 8.308, p = .008) while indicating no significant effect on motivation and willingness to communicate. Some of these findings are in line with major currents of research in the literature but others stand in sharp contrast. Further investigation is required to examine into the nature of these findings through qualitative perspectives, interviews and open-ended questionnaires. These findings have implication for educational researchers, language teachers, language learners and applied linguists.

در زبان عربیِ معاصر، اسلوب های تعجبِ سماعی، در مقایسه با اسلوب های قیاسی آن پرکاربردتر و متنوع تر است. هر چند، این اسلوب های تعجبِ سماعی، هنوز هم همانند قدیم کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. پژوهشگران به این مسئله که ساختارهای تعجبِ سماعی نیز خود می توانند از ساخت های ویژه ای پیروی کنند، نپرداخته اند. همین امر به همراه کاربرد متنوع این نوع جمله ها در زبان عربی و معادل یابی آن ها در زبان فارسی، بیانگر اهمیت پژوهش حاضر است. این مقاله به دسته بندی 460 جمله تعجبی در دو کتاب «الشمس فی یوم غائم» و «زهره العمر» که اولی به زبان گفتار و دومی به زبان نوشتار نزدیک تر است، پرداخته است. در این راستا، پژوهش حاضر بر آن است ابتدا جمله های تعجبی سماعی را بر پایه تقابل میانِ زبان فارسی و عربی توصیف کند. سپس معادل یابی، ساخت و کاربرد جمله های تعجبی سماعی در زبان گفتار و نوشتار مورد ارزیابی قرار گیرد تا تفاوت ها و شباهت های موجود میان جمله های تعجبی سماعی در فارسی و عربی نمایان شود.یافته های پژوهش نشان می دهد که در زبان گفتار، سبک و آهنگ در تشخیص ساختار جمله های موردِ اشاره مهمترین نقش را بر عهده دارند. همچنین، تمنی، قسم و گاه ضرب المثل ها و اصطلاح های عامیانه، تکیه و تأکید بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. در زبان نوشتار نیز ساخت های تأکیدی نقش پررنگ تری داشته و جمله ها با تنوع بیشتری می آیند. در این میان، جمله های نمایاننده مقدار و مقایسه، اسلوب های منفی، اسلوب های تأکیدی که گاهی در قالب جمله های خبری منفی مانند اسالیب حصر، استثنا، تقابل و تباین می آیند، بسیار اهمیت دارند. در معادل یابی - به ویژه در زبان گفتار- حرف «که» نقش مؤثری دارد. به نظر می رسد در زبان نوشتار عربی بیشتر این جمله های با ژرف ساخت به کار می روند و در زبان فارسی اغلب با روساخت معادل یابی می شوند. همچنین، این پدیده در زبان گفتار بیشتر به چشم می خورد.

با توجه به نقش باورها در فراگیری زبان دوم و اهمیت بسندگی در برنامه های آموزشی زبان انگلیسی، پژوهش پیش رو به روش کیفی و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته به بررسی مفهوم بسندگی از منظر سیاست گذاران آموزشی، مدرسان و فراگیران زبان انگلیسی در ایران پرداخته است. مصاحبه ها پس از گردآوری ضبط و پیاده سازی، به کمک نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA مضامین آن ها شناسایی، کدگذاری و دسته بندی گردیدند. جمع آوری داده ها تا دستیابی به اشباع نظری و رسیدن تعداد مصاحبه شوندگان به 20 نفرادامه یافت. تحلیل کیفی متون بیانگر وجود تنوع و گوناگونی دیدگاه ها و باورها در زمینه ماهیت و خصوصیات بسندگی، رویکردهای آموزشی، شیوه های اندازه گیری و اهداف آموزشی مورد نظر گروه های مصاحبه شونده بود. براساس یافته ها و برای نزدیکی بیشتر باورها، افزایش انگیزه بیشتر در رشد بسندگی زبان انگلیسی فراگیران و کمک به رضایت شغلی مدرسان، پیشنهادها و طرحی آموزشی ارائه شده است. یافته ها و راهکار پیشنهادی در این پژوهش می تواند برای طراحان برنامه های درسی زبان دوم، سیاست گذاران آموزشی، معلمان و فراگیران زبان انگلیسی مفید باشد.

ادیبان و دستورنویسان قدیم در توصیف قاعده مندی های تلفظی فارسی از همخوانی با نام «ذالِ مُعجَمه» یا «ذالِ مُعجَم» یاد کرده اند که با آن چه ایشان «دال» تشخیص می داده اند در توزیع تکمیلی بوده است. این همخوان که از قرار معلوم جزو آواهای شایان توجه فارسی و برخی دیگراز زبان های ایرانی بوده، به تدریج در تداول محدود و محدودتر شده، تا بدان جا که گویش شناسان دوره معاصر بازمانده آن را صرفاً در جمعی از گونه های زبان های ایرانی جنوب غربی و برخی از گونه های پراکنده در استان فارس یافته ند، و ظاهراً به همین دلیل به آن [d] زاگرسی گفته اند. به هر حال، هیچ یک از آثار در دست رس، از حضور این همخوان در هورامی سخنی به میان نیاورده اند؛ و این در حالی است که اتّفاقاً این همخوان، هم در مختصّه های آواییش، هم در کاربرد گسترده ای که دارد، و هم از جنبه همخوان های زیرساختی ای که با آنها در تناوب است، از آواهای شایان توجّه هورامی است. توصیف این همخوان هم جنبه ای منحصر به فرد از نظام آوایی زبان های ایرانی را به زبان شناسان معرفی می کند، هم پرتوی تازه را بر جغرافیای [d] زاگرسی می اندازد. پژوهش حاضر، توصیفی است از [d] زاگرسی در هورامی پاوه، که به شکل یک ناسوده لثوی نرم کامی شده مشاهده می شود. استدلال های ارائه شده که در چهارچوب واج شناسی زایشی معیار و براساس پیکره ای برگرفته از گفتار گویش وران این گونه از هورامی تدوین شده اند، نشان می دهند که این آوا با انفجاری های لثویِ بی واکِ دمیده و واک دار تناوب دارد و در هر یک بازنمایی آوایی ای است که با دخالت قاعده ای واجی ناظر بر نرم شدگی تولید می گردد.

با توجه به تأثیر مستقیم تفکر انتقادی در فرایند تصمیم گیری و نظر به اینکه در فرایند تالیف، نویسنده بیش از هر مقوله دیگری با مقوله انتخاب سرو کار دارد، در این مقاله به بررس ی دیدگاه انتقادی نویسندگان ایرانی و بین المللی در مقالات چاپ شده در حوزه زبانشناسی کاربردی پرداخته می شود. محققان بسیار زیادی در حوزه زبانشناسی کاربردی، راجع به مفهوم دیدگاه نقادانه نویسنده بحث کرده اند. این پژوهش تلاشی است برای بررسی مفهوم دیدگاه انتقادی از دیدگاه تئوری ارزشیابی. در این تحقیق، تحلیل موضوعی دیدگاه نقادانه نویسنده با استفاده از تحلیل ساختاری حرکتی سویلز1990) ) به همراه مدل ارزشیابی مارتین و وایت (2005) بررسی شده است. مجموعه ای متشکل از 30 مقاله پژوهشی (15 مقاله ایرانی و 15 مقاله پژوهشی بین المللی) که به زبان انگلیسی در زمینه زبانشناسی کاربردی نوشته شده اند، بررسی و تحلیل شده اند. برای این منظور، بخش هایی از متن مقالات برای بخش کیفی تحلیل داده ها انتخاب شده تا الگوی معنی داری پیدا کنیم. یافته ها نشان دادند که تمایل نویسنده های ایرانی و بین المللی برای استفاده از برخی منابع زبانشناسی تاحدودی یکسان است به این معنی که آنها از الگوی یکسان دیدگاه انتقادی پیروی کرده اند. این مقاله به شکل منحصر به فردی یک فرمی از تحقیق در مورد دیدگاه نقادانه نویسنده در بخشهای مختلف مقاله ها بر اساس تحلیل ساختاری حرکتی سویلز و مدل ارزشیابی مارتین و وایت معرفی می کند.

در این مقاله فرایندهای واجی در محل وقف در چارچوب رویکرد بهینگی موازی بررسی می شود. واکه های کوتاه، فارغ از نقش صرفی و نحوی آن، تکواژ نشاته نکره /n/ و حالت فاعلی /u/ و اضافی /i/ در محل وقف حذف می شوند. واکه افتاده حالت مفعولی /a/ نیز به دلیل رسایی بالا در برابر حذف، مقاومت می کند و به مورای خالی شده مجاور، پس از حذف تکواژ نکره، گسترده و کشیده می شود. نشانه مفعولی تنها در مقوله های اسمی مؤنث مفرد حذف می گردد که آن نیز با توجه به رتبه بندی صحیح محدودیت هایی که مانع هر گونه پسوند تصریفی پس از تکواژ نشانه تأنیث می شود، قابل تببین است. در این مقوله های اسمی علاوه بر حذف تکواژهای نشانه نکره و حالت، نشانه تأنیث /t/ نیز نادهانی و تبدیل به [h] می شود. طبق یافته های این پژوهش، رتبه بندی محدودیت ها از حضور هجای سبک در محل وقف جلوگیری می کند و فرایندهای حذف و کشش بمنظور تبدیل هجای سبک به سنگین و یا فوق سنگین صورت می گیرد.

این مقاله به بررسی نقش های مختلفی پرداخته که «مگر» از قرن چهارم هجری تاکنون در متون زبان فارسی برعهده داشته است. به این منظور پیکره ای مشتمل بر 24 عنوان کتاب از سه دوره تاریخی قرن های چهارم تا هفتم، هشتم تا یازدهم و دوازدهم تا زمان حاضر تهیه شد. از این سه دوره، تعداد 360 جمله که شامل «مگر» هستند استخراج شد. پس از بررسی و دسته بندی آنها دو کارکرد عمده برای «مگر» به دست آمد: کارکرد پرسشی و غیرپرسشی. ویژگی های هرکدام به تفصیل بررسی شد. هر دسته شامل زیرمجموعه هایی است که ویژگی های نحوی خاص خود را دارند. اما به طور کلی، نقش پرسشی «مگر» در حدود این 12 قرن روندی افزایشی را نشان می دهد و نقش غیرپرسشی آن روبه کاهش بوده است. همچنین به نظر می رسد در متون مکتوب «مگر» در حال عبور از مرحله غیرذهنی به ذهنی شدگی است.

برنامه درسی پنهان در فرایند تعلیم و تربیت نقش ویژه ای دارد به طوری که حتی اهداف برنامه درسی آشکار (صریح) تحت تأثیر آن قرار می گیرد. در همین راستا پژوهش پیشِ رو به بررسی دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی نسبت به یادگیری های قصدنشده (برنامه درسی پنهان) آموزش زبان انگلیسی در فراگیران پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش شامل 164 مدرس زبان انگلیسی است که در سطوح زبانی متوسط و بالاتر در سال 96-97 در مؤسسات آموزش زبان انگلیسی در تهران، مشهد، کرمان، اصفهان، سمنان، زنجان، همدان، بیرجند، گرگان، تربت حیدریه، طبس، گرمسار، بوشهر، کرمانشاه، اراک، اردبیل، ملایر، تبریز و تربت جام مشغول به تدریس بودند و به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در این پژوهش پرسش نامه محقق ساخته با 40 گویه پنج گزینه ای بر مبنای فرمت لیکرت که شامل سه زیرسازه (مؤلفه های) جو اجتماعی، ساختار سازمانی و تعامل میان معلم و زبان آموزان می باشد، تدوین شده است. پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 87/0 برآورد گردید؛ روایی محتوایی پرسش نامه با استفاده از نظر متخصصان و اساتید و روایی سازه ای با استفاده از الگوی رَش محاسبه شد. نتایج پژوهش نشان داد که از دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی جو اجتماعی، ساختار سازمانی مؤسسات آموزش زبان انگلیسی و تعاملات میان معلم و زبان آموزان در محیط کلاس می تواند به طور معنادار و تا حد زیادی به یادگیری های قصدنشده در فراگیران منجر شود. علاوه بر این، بیشترین یادگیری های قصدنشده برای فراگیران از دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی به ترتیب از طریق تعاملات میان معلم و زبان آموزان، ساختار سازمانی و جو اجتماعی مؤسسات به دست می آید.

ساختارنگری یکی از مهم ترین جنبش های فکری سده بیستم است که خاستگاه آن به نظریه زبان شناسی و نشانه شناسی فردینان دو سوسور برمی گردد. توجه به ساختار موجود در پس پدیده های فرهنگی و کشف و دسته بندی قواعد کلی حاکم بر آن ساختارها هدف اصلی ساختارنگران است. با گذشته چند دهه از ظهور ساختارنگری در علوم انسانی و وارد آمدن نقدهای اساسی بر مفروضات و روش آن، این روی کرد همچنان اهمیت خود را، به خصوص در نقد ادبیات و فرهنگ، حفظ کرده است و در تمام کتاب های راهنما و درس نامه هایی که در حوزه نظریه ادبیات منتشر می شوند همواره فصلی به این جنبش دوران ساز اختصاص می یابد. یکی از مشهورترین این کتاب ها راهنمای راتلج به نظریه نقد ادبیات و فرهنگ است، که ویراست دوم آن در سال 2013 منتشر شد. جستار حاضر به نقد و بررسی فصل «ساختارنگری و نشانه شناسی» این کتاب می پردازد و پس از اشاره ای کوتاه به قوت آن (خوش خوان بودن و جنبه آموزشی قوی) ضعف ها و کاستی های نظری و ساختاری آن بحث می شوند، که جا داشت در ویراست دوم (که تفاوتی با متن این فصل در چاپ نخست کتاب ندارد) برطرف شوند.

اطلس جهانی ساخت های زبان، که به اختصار والس نامیده می شود، اطلسی است زبانی -رده شناختی که پراکندگی جهانیِ ویژگی های ساختی زبان را نشان می دهد. این اطلس با همکاری مارتین هسپلمث، متیو درایر، دیوید گیل و برنارد کامری در مؤسسهٔ مکس پلانک بین سال های 1999تا 2004 گردآوری شد و در ژوئیهٔ 2005 توسط انتشارات آکسفورد به چاپ رسید (هسپلمث، 2009: 283). تاکنون 55 نویسنده در تهیه آن مشارکت داشته اند که هرکدام (یا گروهی از آنها) تنها به بررسی یک ویژگیِ ساختی پرداخته اند.

از دوره ایران باستان، آثار بسیاری به زبان های باستانی ایران، به جای مانده است که برخی از این آثار، منظوم دانسته شده اند. شعر ایرانی بر اساس سندهای موجود به روزگار زرتشت می رسد و از گاهان، سروده های دینی زرتشت آغاز می شود. همچنین می توان به منظومه های دیگری که به زبان های پهلوی اشکانی  و پهلوی ساسانی به جای مانده اند اشاره کرد، همچون درخت آسوریگ ، یادگار زریران، جاماسپ نامه و نیز سرودنامه های مانی پیامبر به زبان مانوی. سروده های ایران باستان را می توان به دو بخش تقسیم کرد، سروده های دینی و سروده های غیر دینی. ایران شناسان، وزن هجایی را ، وزن موجود در اشعار آن دوره  معرفی کرده اند و برخی نیز قائل به وزن ضربی بوده اند. اعتقاد بر این است که اشعار یشت ها موزون به وزن ضربی بوده اند اما در مقابل اشعار گاهان که سروده های خود زرتشت است بر وزن هجایی سروده شده اند. از وجود طبقه ای به نام طبقه شاعران در ایران باستان اطلاعی در دست نیست. آنچه که  به طورقطع می دانیم، تنها وجود طبقه ای به نام گوسانان در روزگار پارتیان وخنیاگران در زمان ساسانیان است که  شاعر نوازندگانی بودند که در کوچه و بازار اسباب شادی مردم و نیز درباریان را فراهم می کردند. آثار مکتوبی از آنان در دست نیست چرا که آنان ، فقط شاعر- نوازندگانی بوده اند که از شعر و موسیقی توأمان بهره می بردند.  در این پژوهش که داده ها از طریق تحقیقات کتابخانه ای به دست آمده،  به شناخت نخستین شاعران ایران خواهیم پرداخت. از میان آثار منظوم موجود، سراینده  اندک آثاری، به طور یقین بر ما آشکار است مانند گاهان زرتشت یا سرودنامه های مانی. هدف از این پژوهش شناخت و کسب اطلاع از شعر و شاعران ایران  پیش از اسلام است  ولی شوربختانه در انتساب بسیاری از  آثار، تردید وجود دارد و نام سراینده  آنها  برما نا پیدا است مانند یشت ها. از این رو تنها راه  پیش رو برای شناختن شاعران این دوره آن است که نام افرادی که آثار منظوم بدانها منسوب است را ذکر کنیم  که در این میان، میزان اطمینان ما از این انتسابِ ناگزیر، گاه بسیار زیاد است همچون انتساب گاهان به زرتشت و شاعر دانستن وی و گاه میزان اطمینان ما بسیار اندک است مانند شاعر دانستن داریوش هخامنشی به سبب شعر دانستن بخشی از کتیبه بیستون، چرا که بر ما آشکار نیست که آیا داریوش تنها فرمان نوشتن چنین کتیبه ای را داده است یا اینکه وی متن کتیبه را نیز خود فرموده است.  در برخی موارد هم اطلاعات ما تنها در حد ذکر نام اثر ادبی است که نویسنده یا سراینده آن نا معلوم است. شرق شناسان و دانشمندان بسیاری درباره  شعر در ایران باستان به تحقیق و مطالعه پرداخته اند و مقالات و رسالات گوناگونی در این باره نوشته اند، همچون لازار، بنونیست، هنینگ ، گِلدنر ، بویس، محمد تقی بهار، محسن ابوالقاسمی و ابوالقاسم اسماعیل پور.

تماس بین دو قوم پارسیان و ایلامیان که از سده های نهم و هشتم پیش از میلاد با یکدیگر هم منزل شده بودند فقط به حوزه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی محدود نشده بلکه به دایره واژگان و زبان نیز مربوط می شود و در اثر برخورد و تماس زبان های این دو قوم با یکدیگر یعنی پارسی باستان و ایلامی (ایلامی هخامنشی)، قرض گیری واژگانی، که امری اجتناب ناپذیر در هر نوع از تماس زبانی است، صورت گرفت و واژگان زیادی از هر دو زبان به زبان دیگری راه یافتند. در این بین عبارات کنایه آمیزی در نسخه ایلامی کتیبه های هخامنشی یافت می شود که اگرچه منشأ آنها روشن نیست، اما با برخی عبارات کنایه آمیز در فارسی میانه، فارسی دری و فارسی نو قابل مقایسه هستند. در این جستار دو نمونه از عبارات کنایه آمیز ایلامی هخامنشی مورد بررسی قرار گرفته و نمود آنها در زبان های ایرانی مشخص گردیده است.