مهدی سبحانی نژاد

اصلاح الگوی مصرف و تصحیح رفتار اسراف گرایانه دغدغه حدود دو دهه مقام معظم رهبری است که بارها نسبت به این موضوع هشدار داده و سرانجام سال 1388 را به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف مطرح کردند. اینک در آغاز دهه چهارم انقلاب اسلامی، که به شعار پیشرفت و عدالت مزین گشته، بیش از پیش نیازمند اصلاح الگوی مصرف جهت نیل به ایجاد عدالت و پیشرفت هستیم؛ اصلاحی که میتواند نقش اساسی در ایجاد عدالت و پیشرفت در کشور داشته باشد. این پژوهش نقش آموزش در مدیریت مصرف انرژی کشور را به عنوان یکی از مؤلفه های تحقق بخش اصلاح الگوی مصرف در کنار مؤلفه های آگاهسازی و اطلاع رسانی از وضعیت میزان تولید مصرف انرژی در کشور، فرهنگ سازی، طراحی برنامه های آموزشی مصرف انرژی در مقاطع گوناگون آموزشی، مدیریت مصرف، پرهیز از تجمل گرایی و مصرف زدگی را مورد بحث قرار داده است.

مقاله حاضر به بررسی آراء و اندیشه های فلسفی – تربیتی دکتر محمد باقر هوشیار و مقایسه آن با آراء و اندیشه های برخی از صاحبنظران معاصر می پردازد. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و در این جهت کلیه منابع و مراجع موجود و مرتبط با آراء و اندیشه های هوشیار و همچنین آراء سایر دانشمندان تربیتی معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها که حاصل بررسی نه سؤال پژوهشی است نشان می دهد که مبنای اصلی اندیشه فلسفی و تربیتی هوشیار انسان است. انسان مخلوق خداست و برای رسیدن به خدا تلاش می کند این نکته محوری در آراء تربیتی هوشیار نیز نقش اصلی را ایفا می کند. بر این اساس حاصل نظام تربیتی هوشیار انسانی است که به تدریج و از طریق یک برنامه تربیتی جامع به کمال مورد نظر رسیده است. اندیشه های تربیتی هوشیار از چنان جامعیتی برخوردار است که پاسخگوی بسیاری از مسائل تعلیم و تربیت معاصر نیز می باشد. در بخش پایانی مقاله به مقایسه اندیشه فلسفی و تربیتی هوشیار با برخی اندیشه های معاصر پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف تبیین تاثیر مانع زدایی نهضت تولید علم به عنوان راهکار بنیادی در نوآوری فعالیتهای پژوهشی دانشگاهی،با روش تحلیل اسنادی به یافته های ذیل رسیده است: 1. نهضت تولید علم، فرایندی خاص است که با تغییر عالمانه نظام آموزشى و پژوهشى مجامع حوزوى و دانشگاهى، ویژگى مصرف کنندگى آنها را به تولید علم و نظریه پردازى تبدیل می کند. 2. عمده ترین پیش بایستهای نهضت تولید علم: سیاستگذاری و ابلاغ ساز و کارهای لازم برای احیا و تقویت منزلت دانشمندان و محققان، ارائه ساز و کارهای کنترلی برای تعدیل و تطبیق پرورش نیروهای متخصص، اصلاح ساختار نظام آموزش و پژوهش، تاسیس مؤسسات علمی و پژوهشی، تقویت منابع مالی در زمینه تحقیقات و ... . 3. عمده ترین راهبردهای نهضت تولید علم در دانشگاهها: هدفمند کردن تحقیقات دانشگاهی بر حسب نیازهای جامعه، کاهش و حذف چالشهای پیش روی محققان، ایجاد محیط نوآوری جهانی و بستر اجتماعی و فرهنگی مناسب. 4. عمده ترین تاثیر راهبردهای فوق در بروز شکوفایی و نوآوری در فعالیتهای پژوهشی: ارتقای دانش و تکنولوژی در دانشگاهها، آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر و مبتکر، انجام پژوهش جهت توسعه مرزهای دانش و تکنولوژی و به طور کلی رفع موانع نهضت تولید علم که می تواند به پژوهش دانشگاهی متناسب با نیازهای کشور منجر شود.

هدف اساسی پژوهش حاضر، تبیین جایگاه و ضرورت شاگردپروری و مؤلفه های آن به منظور اثربخش سازی نظام آموزش و پژوهش دانشگاهی است. بر این اساس، سه سؤال پژوهشی پیرامون «مصادیقی از شاگردپروری در سبک تدریس و شیوه عملی امام خمینی(ره)»، «مؤلفه های شاگردپروری بر اساس ویژگی های عملی استاد مطهری» و «وجوهی از مؤلفه های شاگردپروری در مدرسه شاخص خوانساری ها» مطرح و مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش، تحلیل اسنادی بوده است. یافته ها مبین آن است که عمده ترین مؤلفه های شاگرد پروری بنا بر سه زمینه مورد بررسی، شامل؛ سعی مداوم استاد بر ایجاد روحیه تحقیق و تحلیل در دانشجو، توجه کامل استاد به سخن دانشجو و یادگیرنده خود، حضور استاد در کلاس با مطالعه قوی، دقت خاص استاد درشکافتن مطلب برای فهم عمیق دانشجو، سنجش درک و فهم شاگرد در ابتدای درس و سپس تدریس و آموزش بوده است.

مطالعات متعددی به نقش عوامل خانوادگی بر رفتارهای جنسی نوجوانان اشاره کرده اند. با توجه به اهمیت رفتارهای جنسی در نوجوانی و لزوم بررسی ها ی دقیق تر، در مطالعه ی حاضر، به بررسی کیفی نقش عملکرد خانواده در پیشگیری و یا بروز رفتارهای جنسی نوجوانان در شهرستان زاهدان پرداخته می شده است. روش پژوهش مطالعه ی کیفی و جامعه ی آماری آن، دانش آموزان سال اول، دوم و سوم دبیرستان شهر زاهدان بوده است. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند ابزار مصاحبه سازمان یافته، 20 دانش آموز از مدارس دخترانه و پسرانه شهر زاهدان، با تناسب مساوی، و توجه به اینکه نیمی از افراد هر گروه دارای رفتار جنسی بودند، انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که عملکرد خانواده از جمله: گرمی و پذیرش در روابط والدین و نوجوان، کنترل نوجوان به شیوه ی متقاعد سازی و ساخت خانواده(خانواده ی طبیعی، عدم اعتیاد والدین و یا درگیری والدین در رفتارهای مخاطره آمیز) در پیشگیری از رفتارهای مخاطره آمیز جنسی در نوجوانان مهم است. بررسی عامل جنسیت نشان داد که روابط گرم همراه با پذیرش و داشتن الگوی مثبت و مؤثر برای پسران، از مهم ترین عوامل محافظتی رفتار جنسی نوجوانان به شمار می آید

در پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از تحلیل محتوا، مبانی، اصول و روش های تربیت سیاسی از منظر امام علی(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. 1. مبانی تربیت از منظر امام علی (ع) شامل نه مبنا به این شرح است: عبودیت و بندگی خداوند متعال، اعتدال، مدنیت، تاثیر محیط، اندیشه ورزی، کرامت، آزادی و اختیار، ضعف و جاذبه احسان می باشد. 2. درمبنای عبودیت و بندگی خداوند متعال، اصول پنج گانه تربیتی شامل خدا محوری، توکل بر خدا، اعتقاد به عالم آخرت و زندگی پس از مرگ، محوریت دین در همه امور زندگانی از جمله سیاست (جدائی ناپذیری دین از سیاست) و حاکمیت اخلاق است. 3. در مبنای توازن، اصول سه گانه تربیتی شامل عدالت، ، محوریت قانون، و شایسته سالاری است. 4. درمبنای مدنیت، اصول سه گانه تربیتی شامل مردم سالاری، سامان بخشی وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه و تامین امنیت است. 5. درمبنای تاثیر محیط، اصول دو گانه تربیتی شامل، اصلاح شرایط و ایجاد زمینه است. 6. در مبنای اندیشه ورزی، اصول دوگانه تربیت شامل تعقل و تفکر و کسب بینش است. 7. مبنای کرامت شامل اصل عزت است. 8. مبنای آزادی و اختیار شامل اصل تشبه به ابرار است 9. مبنای ضعف شامل اصل تساهل است 10. مبنای جاذبه احسان شامل اصل فضل است 11. نه مبنا و 22 اصل ذکر شده مجموعاً 79 روش تربیتی استخراج شده دارند.

هدف اساسی پژوهش حاضر، تبیین ماهیت و مؤلفه های کیفیت سنجی نظام آموزش عالی به منظور شناخت چالشها و طرح پاره ای راهکارهای نوآورانه در بهبود نظام آموزش عالی بوده است. بر این اساس، چهار سؤال پژوهشی پیرامون «چیستی کیفیت در نظام آموزشی»، «شاخصهای کیفیت سنجی در نظام آموزش عالی»، «عمده ترین نقاط ضعف کیفی نظام آموزش عالی ایران بر اساس شاخصهای نامبرده» و در نهایت، «راهکارهای کیفیت بخشی به نظام آموزش عالی ایران» مطرح شده و مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و به منظور گردآوری اطلاعات و داده های لازم، اسناد و مدارک موجود، مرتبط و در دسترس با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری و به شیوه کیفی تحلیل شده اند.

در پژوهش حاضر پنج سؤال پژوهشی با هدف تحلیل میزان توجه کتاب های درسی فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ دوره ابتدایی و راهنمایی به محورها و مؤلفه های مفهومی مرتبط با دفاع مقدس، طرح و مورد بررسی واقع شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است، جامعه پژوهش نیزشامل چهار عنوان کتاب درسی فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ دوره ابتدایی و راهنمایی تحصیلی چاپ سال تحصیلی 83-82 (در مجموع بیست و چهار جلد کتاب درسی) بوده است که همه آن ها به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی واقع شده اند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و یافته های پژوهش نیز با بهره گیری از شاخص آماری توصیفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن است که: 1. در مجموع چهار عنوان کتاب مورد بررسی 903 مرتبه به مؤلفه های مفهومی مرتبط با دفاع مقدس توجه شده است. روند مذکور در کتاب های فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ به ترتیب 486، 149، 181 و87 مرتبه بوده است، بنابراین در کتاب های فارسی بیش ترین و در کتاب های تاریخ کم ترین توجه به مفاهیم دفاع مقدس شده است. 2. در بین چهارده محور مفهومی مورد بررسی بیش ترین توجه به محور واژه ها و اصطلاحات دفاع مقدس وکم ترین توجه به محور خسارت های اجتماعی بوده است و به دو محور مفهومی؛ ابتکار، خلاقیت و خودکفایی هیچ گونه توجهی نشده است.3. بیش ترین توجه به محور ها و مؤلفه های مفهومی دفاع مقدس به ترتیب در کتاب های درسی پایه تحصیلی دوم راهنمایی، پنجم ابتدایی، چهارم ابتدایی، سوم ابتدایی، سوم راهنمایی، اول راهنمایی، اول ابتدایی و دوم ابتدایی بوده است.4. در کتاب های درسی پایه دوم راهنمایی بیش ترین توجه به مفاهیم دفاع مقدس شده است و در کتاب های درسی پایه دوم ابتدایی هیچ گونه توجهی به این مفاهیم نشده است.

در پژوهش حاضر، عملکرد شوراهای دانش آموزی مدارس راهنمایی شهر اصفهان در جذب دانش آموزان به هشت دسته کمیته های مشارکتی آن شوراها، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی مشاهده ای و نمونه پژوهش نیز، شامل؛ 30 مدرسه راهنمایی شهر اصفهان بوده که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار پژوهش چک لیست مشاهده عملکرد کمیته های شوراهای دانش آموزی مدارس بوده است. داده های حاصل به دو شیوه توصیفی و استنباطی تحلیل آماری شده اند. عمده ترین یافته های پژوهش نشان داد: 1- میزان مشارکت دانش آموزان در فعالیت های مشارکتی کمیته سیاسی و اجتماعی، در حد کم؛ کمیته های علمی و آموزشی؛ تعاون، امداد و بهداشت در حد متوسط و کمیته های فرهنگی و مذهبی؛ ورزشی؛ اداری و مالی و انضباطی در حد زیاد بوده است. به علاوه، میانگین میزان مشارکت دانش آموزان در کمیته تبلیغات و مراسم در حد خیلی زیاد بوده است. 2- تحلیل های استنباطی، مبین میزان مشارکت موثر و معنادار دانش آموزان در کمیته های فرهنگی و مذهبی؛ ورزشی، تبلیغات و مراسم و انضباطی (بالاتر از حد متوسط) و همچنین، عدم مشارکت موثر و معنادار آنان در کمیته های علمی و آموزشی؛ سیاسی و اجتماعی؛ اداری و مالی و تعاون امداد و بهداشت (کم تر از حد متوسط) بوده است. 3- تحلیل های استنباطی دیگر، مبین برتری معنادار در میزان مشارکت دانش آموزان در کمیته تبلیغات و مراسم بر حسب متغیرهای؛ نوع مدرسه (دخترانه)، سابقه خدمت مدیر (بالاتر از پنج سال)، جنسیت مدیر (زن)، جنسیت نماینده مدیر (زن) و نوع نماینده مدیر در شورای دانش آموزی (مربی پرورشی)، در کمیته تعاون، امداد و بهداشت بر حسب متغیر جنس نماینده مدیر در شورا (زن) و در کمیته انضباطی بر حسب متغیرهای سابقه خدمت مدیر (بالاتر از پنج سال) و جنسیت مدیر (زن) بوده است.

پژوهش حاضر به بررسی سبک تربیت جنسی خانواده های شهر تهران بر اساس الگوی کرکلر پرداخته است. روش پژوهش توصیفی و جامعه آماری نیز، شامل کلیه خانواده های شهر تهران در سال 1384 بوده اند. به منظور نمونه گیری، پس از برآورد آماری نمونه، تعداد 850 خانواده از شهر تهران با بهره گیری از روش نمونه گیری خوشه ای و طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری، پرسش نامه 48 سوالی محقق ساخته بر اساس الگوی کرکلر (2000) بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از شاخص های آمار توصیفی و آزمون های آماری استنباطی چون؛ «t تک متغیره»، «F تحلیل واریانس چند متغیره» و آزمون تطبیقی توکی استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که؛‌ 1- میانگین میزان توجه خانواده های شهر تهران به حیطه آگاهی های جنسی در تربیت جنسی فرزندان، پایین تر از سطح متوسط بوده به علاوه «t تک متغیره» در خصوص میزان مذکور در سطح =0.05 و در حد بالاتر از متوسط معنادار نبوده است. 2- میانگین میزان توجه خانواده های شهر تهران به حیطه اخلاق جنسی در تربیت جنسی فرزندان، پایین تر از سطح متوسط بوده به علاوه «t تک متغیره» در خصوص میزان مذکور در سطح =0.05 و در حد بالاتر از متوسط معنادار نبوده است. 3- میانگین میزان توجه خانواده های شهر تهران به حیطه آینده جنسی در تربیت جنسی فرزندان پایین تراز سطح متوسط بوده به علاوه «t تک متغیره» در خصوص میزان مذکور در سطح =0.05 و در حد بالاتر از متوسط معنادار نبوده است. 4- «F» محاسبه شده در سطح P0.05 مبین وجود تفاوت معنادار در توجه خانواده ها به حیطه های تربیت جنسی بوده به طوری که بالاترین میانگین میزان توجه در حیطه آینده جنسی و کمترین میزان در حیطه آگاهی های جنسی بوده است. 5- «F» محاسبه شده در سطح P0.05 مبین وجود تفاوت معنادار بین میزان توجه خانواده های شهر تهران به سه حیطه تربیت جنسی بر اساس برخی متغیرهای تعدیل کننده چون؛ سطح تحصیلات، سن، شغل و سطح درآمد خانواده بوده و آزمون توکی تفاوت بین گروه های مذکور را دقیق تر نشان داده است.

"از جمله وظایف علم روان شناسی در حوزه پرورشی، بررسی، تحلیل و معرفی آن دسته از نظریه ها و قوانین یادگیری است که معلمان را در فرایند تدریس مدد خواهد رساند. پژوهش حاضر به بررسی میزان آشنایی معلمان دوره ابتدایی شهر اصفهان با نظریه های یادگیری و نحوه به کارگیری آن ها در فرایند تدریس پرداخته است. به همین منظور 170 نفر نمونه با روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین جامعه معلمان دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر اصفهان انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفته اند. بخشی از نتایج به دست آمده حاکی است که میزان معلومات و آگاهی معلمان دوره ابتدایی شهر اصفهان (گروه نمونه) از نظریه های یادگیری در سطح پایین تر از متوسط بوده است. به عبارت دیگر، میانگین نمره های معلمان از آزمون سنجش نظریه های یادگیری کم تر از 10 بوده، بیش ترین میانگین نمره ها مربوط به حوزه نظریه رفتارگرایی با 8.78 و کم ترین میانگین ها نیز مربوط به حوزه نظریه فراشناخت با 6.38 بوده است . "

در پژوهش حاضر، شیوه های نظارت و راهنمایی موجود و مطلوب مدیران مدارس بر اساس نظریه سرجیوانی و استارات، طی سه سبک نظارتیِ مبتنی بر مدیریت کلاسیک، روابط انسانی و منابع انسانی مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است. حجم نمونه شامل 500 نفر از معلمان دوره ابتدایی استان اصفهان است که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری داده ها، پرسشنامه 96 سؤالی محقق ساخته بر اساس نظریه سرجیوانی و استارت بوده که به طور همزمان، وضع موجود و مطلوب نظارت و راهنمایی در مدارس را در مقیاس لیکرت مورد بررسی قرار داده و پایایی آن نیز بر مبنای محاسبه ضریب آلفای کرانباخ در مجموع 96/0 بوده است. داده های پژوهش در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل آماری شده اند. عمده ترین یافته های پژوهش حاکی از آن است که؛ 1) مدیران مدارس در حال حاضر از سبک نظارت و راهنمایی کلاسیک در حد متوسط و از سبک های روابط انسانی و منابع انسانی در حد زیاد استفاده می کنند، 2) معلمان میزان مطلوبیت رفتارهای نظارتی مبتنی بر سبک کلاسیک را در حد متوسط و سبک های روابط انسانی و منابع انسانی را در حد زیاد ارزیابی کرده اند، 3) بین میزان استفاده کنونی و وضع مطلوب بهره گیری مدیران از سبک نظارتی کلاسیک تفاوت معنادار وجود ندارد، ولی بین میزان استفاده کنونی و وضع مطلوب بهره گیری مدیران از سبک های نظارتی روابط انسانی و منابع انسانی تفاوت معنادار وجود داشته است، 4) بین میزان استفاده از سبک های نظارتی تفاوت معنادار وجود داشته است، بدین نحو که مدیران در درجه اول، سبک نظارتی روابط انسانی، در مرتبه دوم سبک نظارتی منابع انسانی و در مرتبه سوم، سبک نظارتی کلاسیک را به اجرا می گذارند، 5) بین میزان مطلوبیت سبک های نظارتی سه گانه، تفاوت معنادار وجود دارد، به این شکل که معلمان در درجه اول، سبک نظارتی روابط انسانی، در مرتبه دوم سبک نظارتی منابع انسانی و در مرتبه سوم، سبک نظارتی کلاسیک را مطلوب تلقی کرده اند، 6) بین میزان استفاده از سبک های نظارت و راهنمایی کنونی و میزان مطلوبیت بهره گیری از آن ها با عنایت به متغیرهای تعدیل کننده مورد بررسی، تفاوت های معنادار وجود داشته است.

در این مقاله، عوامل مؤثر بر اثربخش سازی مدیریت مدارس متوسطه استان اصفهان از نظر مدیران و دبیران مورد بررسی قرارگرفته است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است. حجم نمونه شامل 200 نفر از مدیران و دبیران دوره متوسطه استان اصفهان بوده که با روش نمونه گیری خوشه ای، طبقه ای متناسب با حجم، و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه 110 سؤالی محقق ساخته بوده که طی آن تاثیر چهار عامل اصلی؛ ویژگی های فردی مدیران، تقویت برنامه های آموزشی، اداره کیفی مدرسه و ارزیابی مستمر بر اثربخش سازی مدیریت مدارس از دید پاسخگویان مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که از دید پاسخگویان، کلیه عوامل مورد بررسی در سطح بالاتر از متوسط بر اثربخش سازی مدیریت مدارس تاثیر داشته است به علاوه، از بین عوامل مذکور، مجموعه عوامل مرتبط با تقویت برنامه های آموزشی مدرسه و ویژگی های فردی مدیران در بالاترین سطح اثرگذاری بوده و پس از آن به ترتیب عوامل مرتبط با اداره کیفی مدرسه و ارزیابی مستمر قرار دارند. پاسخگویان از بین متغیرهای مرتبط با ویژگی های فردی مدیران؛ خصایص رفتاری و عاطفی، متغیرهای مرتبط با تقویت برنامه های آموزشی؛ هدف گذاری کلی، متغیرهای مرتبط با اداره کیفی مدرسه؛ ارتباط سازنده و خلاق و متغیرهای مرتبط با ارزیابی؛ ارزیابی مستمر را بیش از سایر متغیرها بر اثربخش سازی مدیریت مدارس متوسطه تاثیرگذار دانسته اند.