مطالعات روانشناسی تربیتی

مقدمه: با توجه به اهمیت نقش سیستم های مغزی رفتاری در یادگیری فراگیران، خصوصاً دوره های آموزشی، بررسی ارتباط آن با متغیرهای تحصیلی ضروری به نظر می رسد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف الگویابی خلاقیت در ارتباط بین سیستم های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر گنبد انجام شد. روش: روش تحقیق از نوع روش توصیفی- همبستگی و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری به طور خاص معادلات رگرسیونی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم در سه پایه (اول، دوم و سوم) شهرستان گنبد کاووس بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای  تعداد 230 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری پرسشنامه سیستم های بازداری/فعال سازی رفتاری کارور و وایت (1994)، پرسشنامه ی خودکارآمدی تحصیلی جینگ و مورگان (1999)، و پرسشنامه ی خلاقیت عابدی (1373) بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. یافته ها:   نتایج نشان داد که بین خلاقیت، سیستم های مغزی رفتاری با خودکارآمدی تحصیلی رابطه وجود دارد. و مدل پژوهش با برازش مناسب تایید گردید. همچنین 15 درصد از واریانس خودکارامدی تحصیلی توسط خلاقیت و سیستم های مغزی رفتاری مورد تبیین قرار گرفت. نتیجه گیری:  براساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که با افزایش خلاقیت و سیستم های مغزی رفتاری می توان خودکارآمدی تحصیلی را در دانش آموزان افزایش داد.

یکی از انواع مهم خطا های منظم زمانی ایجاد می شوند که یک سئوال دارای کنش افتراقی شناسایی شود. هدف این پژوهش با استفاده از روش شبیه سازی مونت کارلو این بود که تعیین کند آیا تأثیر داده های مفقود بر سوگیری و دقت آزمون نسبت درست نمایی برای شناسایی کنش افتراقی در سئوالات چندارزشی در روش های مختلف برخورد با داده های مفقود متفاوت است یا خیر. از طرح عاملی برای ارزیابی تأثیر شش روش برخورد با داده های مفقود بر اثربخشی آزمون نسبت درست نمایی برای تشخیص این تفاوت در مدل پاسخ مدرج بر حسب خطای نوع اول و توان آماری استفاده شد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه های دارای رشته های علوم تربیتی و روانشناسی مقطع کارشناسی در شهر تهران بودند. 1100 نفر نمونه ی مورد پژوهش از این جامعه از بین دانشجویان در حال تحصیل در دانشگاه های علامه طباطبایی، تهران، شهید بهشتی، خوارزمی، آزاد اسلامی واحد تهران شمال، آزاد اسلامی تهران جنوب و آزاد اسلامی تهران مرکز در سال 1398 بودند که پرسشنامه بیگانگی تحصیلی برای آن ها اجرا شد. تحلیل ها با استفاده از روش تحلیل واریانس و تحلیل رگرسیون چندگانه، شاخص G 2 و اندازه اثر η 2 برای تمامی اثر های متقابل مرتبه اول محاسبه شد. روش انتساب چندگانه و جایگذاری رگرسیون تکی کمترین سهم را در کنترل خطای نوع اول دارا بودند و روش های مبتنی بر بیشینه درست نمایی و جایگذاری میانگین شخص به ترتیب بیشترین سهم را از نظر کنترل خطا نشان دادند. توان آماری آزمون در تمامی روش ها و همه عوامل مورد بررسی در این پژوهش مشابه بود. نتایج این پژوهش حاکی از این است که نسبت داده ها و مشاهدات مفقود و طول آزمون نقش مهمی در تعیین اثربخشی آزمون و به عبارتی دقیق تر سوگیری و دقت سئوالات آزمون داشتند.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه تاثیر «بازی توانبخشی شناختی رایانه ای توجه و حافظه (آرام) » و «بازی های عملی توجه» بر توجه پایدار، بازداری پاسخ، سرعت و صحت خواندن در دانش آموزان ابتدایی دارای اختلال یادگیری خاص با نقص در خواندن ( نارسا خوانی) بود. روش پژوهش، از نوع آزمایشی میدانی با طرح گروه گواه گسترده است که شامل دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه می باشد. جامعه آماری شامل دانش آموزان ابتدایی پایه های دوم، سوم، چهارم و پنجم شهرستان اندیمشک در سال 1401-1400 بودند که تعداد 60 دانش آموز به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه 20 نفری (دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه فعال) گمارده شدند و در پیش آزمون و پس آزمون به آزمون های عملکرد پیوسته، برو-نرو، و آزمون خواندن و نارساخوانی (نما)، پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس چندمتغیره و آزمون مقایسه زوجی بنفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو روش بازی های توانبخشی رایانه ای و عملی بر مهارت های شناختی و خواندن دانش آموزان نارساخوان تأثیر معنی داری دارد (001/0 > p). همچنین آزمون بنفرونی نشان داد که توانبخشی رایانه ای در مقایسه با بازی های عملی از اثربخشی بالاتری برخوردار است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش بازی های توانبخشی (رایانه ای و عملی) می توانند به عنوان یک روش کارآمد در درمان اختلالات یادگیری توسط مشاوران و متخصصان به کار گرفته شوند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی بر باورهای هوشی و درک مطلب دانش آموزان در درس علوم انجام گرفت. این مطالعه به روش شبه تجربی و با یک طرح پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان پسر سال ششم ابتدایی شهرستان فراهان در سال تحصیلی ۹8-1397 بود که به روش نمونه گیری در دسترس 34 نفر از آن ها انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. برای گردآوری داده ها از مقیاس باورهای هوشی بابایی (1377) و خرده مقیاس درک مطلب وکسلر (1974) برای کودکان استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل تفاوت معناداری را در ترکیب خطی متغیرهای وابسته (باورهای هوشی و درک مطلب) در دو گروه نشان داد (724/0 =تی پیلایی، 015/38 = 29،2 F، 001/0 =p، 724/0 =مجذور ایتای تفکیکی). بعلاوه،  آزمون های تک متغیری تحلیل کوواریانس نشان داد که روش تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی در مقایسه با گروه کنترل، تأثیر معناداری بر افزایش باورهای هوشی (001/0 =p، 640/0 =مجذور ایتای تفکیکی) و درک مطلب (001/0 =p، 562/0 =مجذور ایتای تفکیکی) داشته است؛ بنابراین، استفاده از روش تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی برای ارتقای باورهای هوشی و درک مطلب در درس علوم دانش آموزان پیشنهاد می شود.

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علّی تأثیر ادراکات کیفیت کلاسی و عدالت آموزشی بر تقلّب تحصیلی با توجه به نقش میانجی گری خودکارآمدی تحصیلی انجام شد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهر خرم آباد در سال تحصیلی 96-1395 به تعداد 9981 دانش آموز بود که از این میان 240 نفر براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های ادراکات کیفیت کلاسی جنتری، گابل و ریزا (۲۰۰۲)؛ عدالت آموزشی گل پرور (1389)؛ خودکارآمدی تحصیلی مورگان و جینکز (1999) و تقلّب تحصیلی علیوردی نیا، جانعلی زاده و عمرانی (1394) استفاده شد. تحلیل داده ها به روش آماری مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS-22 و AMOS-24 انجام شد. نتایج نشان داد که عدالت آموزشی دارای اثر منفی و مستقیم بر تقلّب تحصیلی بود (01/0 p<)؛ اما دارای اثر مستقیمی بر خودکارآمدی تحصیلی نبود (05/0< P). ادراکات محیط کلاسی اثر مستقیمی بر تقلّب تحصیلی نداشت (05/0< P)؛ اما دارای اثر مثبت و مستقیمی بر خودکارآمدی تحصیلی بود (01/0 p<). همچنین اثر مستقیم خودکارآمدی تحصیلی بر تقلّب تحصیلی منفی و معنادار بود (01/0 p<). نتایج غیرمستقیم مسیرها نشان داد که فقط ادراکات کیفیت کلاسی با میانجی گری خودکارآمدی می تواند از میزان تقلّب تحصیلی دانش آموزان بکاهد.  با توجه به نتایج به دست آمده، توصیه می شود برای کاهش تقلّب تحصیلی، ادراکات مناسبی بر اساس تکالیف چالش انگیز، جذاب، معنادار، توأم با حق انتخاب و خودکارآمدی ایجاد گردد؛ و همچنین ایجاد فرصت های برابر آموزشی در مدارس، می تواند به کاهش تقلّب تحصیلی در دانش آموزان منجر شود.

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان چند وجهی لازاروس بر عزت نفس و سازش یافتگی کودکان با اختلال اضطراب جدایی بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان با اختلال اضطراب جدایی مراجعه کننده به بیمارستان ابن سینای مشهد در سال 1397 بودند که به شیوه نمونه گیری در دسترس تعداد 16 نفر از آن ها انتخاب شد و سپس به شیوه ی تخصیص تصادفی افراد به دو گروه آزمایش و کنترل، هر گروه (8 نفر) گمارده شدند. آزمودنی ها به پرسشنامه   های عزت نفس روزنبرگ (1965)، پرسشنامه اضطراب اسپنس (1997) و پرسشنامه سازش یافتگی دانش آموزان  سینها و سینگ (1993) پاسخ دادند، برای گروه آزمایش 8 جلسه 90 دقیقه ای درمان چند وجهی لازاروس اجرا شد درحالی که گروه کنترل در این مدت مداخله ای دریافت نکردند. داده های پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تک متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیره نشان داد، درمان چند وجهی لازاروس باعث افزایش عزت نفس و سازش یافتگی کودکان با اختلال اضطراب جدایی در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است.بر این اساس می توان نتیجه گرفت درمان چندوجهی لازاروس با تکیه بر 7 بعد مختلف و تاثیرگذاری بر آن، می تواند روشی موثر در درمان اختلال اضطراب جدایی و بالا رفتن عزت نفس و سازش یافتگی در این کودکان شود.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی بازی درمانی والد-کودک  بر بهبود عملکرد خواندن در کودکان 8 تا 10 ساله درگیر با اختلال یادگیری انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح  پژوهش  از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل  بود .  جامعه آماری پژوهش  شامل والدین دانش آموزان 8 تا 10 ساله مراجعه کننده به کلنیک های تخصصی کودک ( مرکز مشاوره توحید) در شهر اصفهان در سال 1400بودند. که از میان آنها  با توجه به ملاک ورود تعداد 28 نفر به شیوه  نمونه گیری دردسترس انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش(14 نفر) و کنترل (14 نفر) گمارده شدند.  گروه آزمایش در 10 جلسه 90 دقیقه ای هفته ای یکبار به صورت گروهی تحت بازی درمانی والد-کودک قرار گرفت در حالی که گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکردند .ابزار های پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه عملکرد خواندن (کرمی نوری و مرادی، 1384) بود . داده های پژوهش با استفاده از تحلیل کواریانس مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل ها نشان داد که بازی درمانی والد-کودک موجب بهبود عملکرد خواندن در دانش آموزان درگیر با اختلال یادگیری می شود (005/0>.

مقدمه: حافظه کاری سیستمی فعال برای اندوزش و دست کاری موقتی اطلاعات به منظور انجام تکالیف پیچیده شناختی مانند یادگیری، استدلال، ادراک و تفکر درنظرگرفته می شود. بنابراین بهبود عملکرد حافظه کاری می تواند به انجام بهتر این تکالیف منجر شود. هدف: هدف پژوهش بررسی تأثیر استفاده از راهبردهای شناختی شامل سازمان دهی و بسط بر بهبود حافظه کاری در دانش آموزان دوره ابتدایی بود. روش: در پژوهش از روش آزمایشی پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. شرکت کنندگان شامل 24 دانش آموز (12 نفر گروه آزمایش، 12 نفر گروه کنترل) پسر کلاس ششم ابتدایی شیراز بودند که به روش نمونه برداری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای ارزیابی حافظه کاری از خرده آزمون توالی عدد-حرف آزمون وکسلر نسخه چهارم استفاده شد. ابتدا پیش آزمون برای دو گروه اجرا شد، سپس راهبردهای سازمان دهی و بسط به گروه آزمایش آموزش داده شد، و در پایان پس آزمون برای دو گروه اجرا شد. داده ها به وسیله شاخص های آمار توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شد. یافته ها: یافته ها نشان داد بین عملکرد حافظه کاری دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین، ضریب اتا 77/0 به دست آمد که نشان از آن دارد 77 درصد واریانس حافظه از طریق آموزش انجام شده تببین می شود. نتیجه: پژوهش نشان داد که آموزش راهبردهای سازمان دهی و بسط موجب بهبود عملکرد حافظه کاری دانش آموزان شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه علّی حمایت تحصیلی با مشارکت تحصیلی با نقش میانجی سرمایه روان شناختی انجام شد. به این منظور، 230 نفر (108 زن، 122 مرد) از دانشجویان دانشگاه فرهنگیان کردستان با روش نمونه گیری تصادفی منظم انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مقیاس حمایت تحصیلی ساندز و پلانکت، پرسشنامه سرمایه روان شناختی لوتانز و آولیو و پرسشنامه مشارکت تحصیلی ریو جمع آوری شدند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری از طریق نرم افزارAmos  استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که مدل با داده های پژوهش برازش مناسبی دارد. با توجه به یافته ها، مسیر مستقیم حمایت تحصیلی به مشارکت تحصیلی؛ سرمایه روان شناختی به مشارکت تحصیلی و حمایت تحصیلی به سرمایه روان شناختی، معنی دار (01/0>P) بود. مسیر غیرمستقیم از حمایت تحصیلی به مشارکت تحصیلی به واسطه سرمایه روان شناختی نیز معنی دار. درمجموع، نتایج این تحقیق نشان داد که حمایت تحصیلی با اثرگذاری بر سرمایه روان شناختی، می تواند منجر به مشارکت فعال دانشجویان در فعالیت های درسی و آموزشی شود.

به استناد گزارش یونسکو از وضعیت آموزش و پرورش کشورهای مختلف دنیا به واسطه همه گیری کووید-19، بیش از 195 کشور دنیا مجبور به توقف فعالیت های آموزشی خود در مقاطع مختلف شده اند که چیزی معادل 91 درصد یا 6/1 میلیارد دانش آموز و دانشجو هست. هدف این پژوهش بررسی میزان یادگیری دانشجویان از طریق آموزش های مجازی در دوره ی همه گیری کووید-19 و مقایسه ی آن با آموزش های حضوری بود. در این مطالعه از روش پژوهشی توصیفی-مقطعی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان سال دوم تا سال آخر دانشگاه به تعداد حدود 15000 نفر بوده و حجم جامعه نمونه به استناد جدول تعیین حجم نمونه سینگ و ماسکو برابر با برآورد شد. از روش نمونه گیری طبقه ایی متناسب با حجم (برحسب دانشکده) و تصادفی ساده استفاده شده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ در طیف پنج گزینه ایی لیکرت استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از روش های آماری همچون محاسبه درصدها، میانگین ها، انحراف معیار، آزمون t همبسته و مستقل، آزمون تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان اثربخشی دورهای حضوری در حوزه ی شناختی در حد نسبتاً خوب (13/1±82/3) و در ارتباط با آموزش های مجازی در حد نسبتاً متوسط (05/1±84/2) بوده است. همین طور میزان اثربخشی دورهای حضوری در حوزه ی عاطفی در حد نسبتاً خوب (13/1±64/3) و در ارتباط با آموزش های مجازی در حد پایین تر از متوسط (05/1±84/2) بوده است و درعین حال میزان اثربخشی دورهای حضوری در حوزه ی توانشی (مهارت های اجتماعی-ارتباطی) در حد خوب (09/1±80/3) و در ارتباط با آموزش های مجازی در حد پایین تر از متوسط (12/1±71/2) بوده است. در هر سه حوزه مهارت های شناختی ، عاطفی و توانشی، تفاوت معنی داری در سطح 05/0 بین دو رویکرد آموزشی مشاهده شد. میزان فعالیت های درسی دانشجویان در طول آموزش های مجازی در مقایسه با آموزش های حضوری نسبتاً کمتر بوده است. نهایتاً اینکه میزان رضایت دانشجویان از کلاس های مجازی کمتر از حد متوسط بوده است.