۱.
کلید واژه ها:
وجود طبیعت اراده شوق ایجاد فرد متعلِّق معروض
دانشوران علم اصول در مسئله معروف تعلق امر به طبایع یا افراد به تبیین متعلق شوق و اراده نیز پرداخته اند. معمولاً این بحث در علم اصول این گونه مطرح می شود که اراده و شوق آیا به طبیعت تعلق می گیرد یا به فرد. البته، تفسیرهای متفاوتی از طبیعت و فرد و نسبت میان آنها مطرح شده است. با این که مسئله یادشده در اساس مسئله ای فلسفی است، فیلسوفان مسلمان کمتر به آن پرداخته اند؛ اما اصولیان توجه جدی به آن داشته و دیدگاه های جالب توجه و متفاوتی در این باره مطرح کرده اند. نوشتار حاضر نخست به گزارش و بررسی برخی از مهم ترین دیدگاه های اصولیان در این باره می پردازد و در نهایت، دیدگاهی را در معرض نقد خوانندگان قرار می دهد که به نظر می رسد بر دیگر نظریه های مطرح شده در این نوشتار برتری دارد.
۲.
کلید واژه ها:
شهید صدر نظریه احتمالات اصول موضوعه احتمالات تفسیر اجمالی احتمال
تاکنون مباحث فلسفی گوناگونی پیرامون نظریه احتمالات مطرح شده است. مهمترین مسئله در این میان آن است که چه تفسیر یا تفسیرهایی را می توان از مفهوم احتمال - که اساسی ترین نقش را در نظریه احتمالات بازی می کند -به دست داد. فیلسوفان مغرب زمین تفسیرهای متفاوتی را برای این مفهوم پیشنهاد کرده اند. از میان اندیشمندان مسلمان نیز شهید سیدمحمدباقر صدر تفسیری از احتمال ارائه داده است که می توان آن را «تفسیر اجمالی» نامید. تلقی رایج این است که شرط کفایت هر تفسیری از مفهوم احتمال آن است که اصول موضوعه نظریه احتمالات را نتیجه دهد، یا دست کم با آن سازگار باشد. در نوشتار حاضر به این مسئله می پردازم که تفسیر شهید صدر تا چه اندازه با اصول موضوعه نظریه احتمالات هماهنگ است. چنان که خواهیم دید، ناهماهنگی هایی میان تفسیر اجمالی و اصول موضوعه نظریه احتمالات وجود دارد، که البته با اعمال اصلاحاتی در تفسیر اجمالی می توان آنها را برطرف ساخت.
۳.
کلید واژه ها:
نظریه فطرت خداشناسی فطری آیه فطرت دین فطری توحید فطری
آیه فطرت به لحاظ تفسیر مفهوم فطرت از آیات بحث انگیز در تاریخ اندیشه اسلامی است. یکی از نظریه های عمده در تفسیر فطرتی که خداوند، مردم را بر آن سرشته است، ارجاع آن به توحید یا اسلام است. گرایش مفسران به این تفسیر به سبب عواملی همچون روایات وارده در منابع شیعه و سنی، مبین بودن عقیده توحید از لحاظ عقلانی و همچنین برخی احتمالات نحوی در بیان نقش ترکیبی واژه فطرت در آیه است. بسیاری از مفسران از ارائه تحلیلی از رابطه میان توحید یا اسلام از یک سو و فطرت انسانی از سوی دیگر، قصور ورزیده اند. برخی این رابطه را بر اساس عقلانیت آموزه های اسلام تفسیر کرده اندو برخی دیگر بیان های پیچیده عرفانی و فلسفی از این رابطه ارائه کرده اند. در این مقاله به بررسی ومقایسه تحلیلی تفاسیر ارائه شده از آیه فطرت پرداخته شده است.
۴.
کلید واژه ها:
کتاب مقدس وحی پیامبران الهام الهام لفظ محور
نظریه های الهام(یا بنابر آنچه در سنت اسلامی« وحی» شناخته شده است) به تبیین ارتباطِ میان خدا و واسطه انسانی در انتقال وحی می پردازند. زمانی که نظریه ای به مسئله الهامی بودن یک متن مقدس (مثل قرآن یا کتاب مقدس) می پردازد، دو مسئله عمده را کانون توجه خود قرار می دهد: الف) سازوکار الهام (چگونگی انتقال مطالب خداوند به واسطه انسانی) وب) محدوده الهام( این که چه میزان از مطالب موجود در یک متن مقدس، الهامی است). مسیحیان نیز بر این اعتقادند که کتاب مقدس آنها الهامی است. دیدگاه های آنها در تبیین الهام و وحی به دو دسته تقسیم می شوند: نظریه هایی که واژه های کتاب مقدس را نیز الهامی می دانند و نظریه هایی که الهام را در جایی ورای الفاظ جست وجو می کنند. در این مقاله تنها به بررسی دسته اول می پردازیم. با توجه به جدی ترشدن بحث درباره الهام و وحی در فضای اندیشگی ایران، بررسی نظریه های موجود در دیگر فضاهای دینی خالی از فایده نخواهد بود
۵.
کلید واژه ها:
انسان شناسی ماهیت انسان انسان متجدد نیاز سیدحسین نصر انسان سنتی
از نظر سیدحسین نصر انسان ماهیت حقیقی ثابت و تغییرناپذیر دارد و تحولات جوامع در طول تاریخ عارضی بوده و آن ماهیت ثابت را تغییر نداده است. با این حال، نصر تصویر خاصی از انسان سنتی و انسان متجدد ارائه می دهد و انسان شناسی متجدد را متفاوت از انسان شناسی سنتی می داند. بررسی دیدگاه نصر درباره ویژگیهای ثابت انسان و ویژگیهای خاص انسان متجدد، نشان می دهد که او هم برای مجموع انسان ها ـ اعم از سنتی و متجدد ـ و هم به طور خاص برای انسان های متجدد نیازهایی چند را برشمرده است. مهم ترین این نیازها عبارت اند از: نیاز به ذات قدسی، معرفت مابعدالطبیعی، معنای زندگی، هم زیستی مسالمت آمیز، حفظ محیط زیست، علم مقدس، و یک پارچگی شخصیت انسان.
۶.
کلید واژه ها:
ذات گرایی دلالتِ صلب ویژگی های ذاتی ضرورت منشا کریپکی
در این مقاله به بررسی رابطه میان آموزه معناشناسیکِ دلالت گری صلب نام های خاص در زبان طبیعی و آموزه متافیزیکی ذات گرایی درباره افراد می پردازیم. به طور مشخص می خواهیم بررسی کنیم که استدلال های کریپکی برای هر یک از ادعاهای ذات گرایانه او درباره افراد تا چه اندازه به آموزه صلبیت نام های خاص وابسته است. برای این منظور ابتدا به معرفی هریک از این آموزه ها می پردازیم و سپس با تمییز میان سه سطح متفاوت از ذات گرایی در نام گذاری و ضرورت رابطه هر کدام از این ادعاهای ذات گرایانه را با صلبیتِ نام های خاص بررسی می کنیم. خواهیم دید که کریپکی در هیچ کجا در استدلال برای هیچ ادعای ذات گرایانه اساسی و غیرپیش پاافتاده ای، صرفاً بر مقدمه های معناشناسیک متکی نبوده است.
۷.
کلید واژه ها:
عرفان اسلامی اخلاق اجتماعی عزلت گزینی اجتماع گریزی
در این مقاله با نگاهی به ادبیات و آموزه های عرفانی عارفان مسلمان در سده های پیشین، با اشاره اجمالی به دغدغه های اجتماعی عارفان، این مسئله مورد بررسی قرار گرفته است که آیا اخلاق عرفانی صرفاً یک اخلاق فردی فارغ و بی اعتنا به زندگی اجتماعی است، یا اینکه به زندگی اجتماعی و نهادهای اجتماعی توجه و اعتنا دارد. در این راستا، پس از تبیین مفهوم اخلاق اجتماعی و برشمردن معانی آن، به عوامل و آموزه های تحذیردهنده نسبت به ورود در شبکه های اجتماعی در ادبیات عرفانی اشاره شده و در ادامه پس از برشمردن و تبیین عوامل ترغیب کننده به ورود در شبکه های اجتماعی، به نقش اجتماعی عارفان مسلمان اشاره شده است. در پایان، ضمن تحلیل آموزه های عرفانی و صوفیانه، جمع بند ی و نتیجه گیری ای در باب نسبت اخلاق عرفانی و دغدغه مندی نسبت به اجتماع و اجتماع گرایی عارفان، ارائه شده است.
