روش تاریخ نگاری در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک طوسی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه های تخصصی:
مفهوم سازی تاریخی یکی ازمبانی فهم اندیشه سیاسی است که از دوره یونان باستان تا ایران، اسلام و دوران مدرن مورد توجه بوده است. درگذشته مفهوم سازی تاریخی عمدتاً روندی عینی و وقایع نگارانه داشت،اما این اندیشه با اصحاب قرارداد، مفهوم سازی وضع طبیعی را به جای عینیت وقایع قرار داد. عده ی دیگری از اندیشمندان-کوشیدند تا با ارائه یک خط سیرکلی ازتاریخ، مراحل و ساختارهای نهفته در پس تحولات راکشف کنند و برای خود یک دوره ی آرمانی از درون تاریخ درآورده و آن را به عنوان نمونه مثالی وضع آینده قرار دهند. بسیاری از ایده های مذهبی و نیز نظریه های هگل و مارکس با این شیوه درصدد ارائه ی الگوی مطلوب خود از سیاست و جامعه ی ایده آل بودند. این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش تنظیم شده که خواجه نظام الملک چگونه از تجربیات تاریخی و روایت از تاریخ،کوشیده تا اندیشه ی سیاسی خود درباب امرسیاسی و دولت را ارائه نماید؟ ایده اولیه ی نگارندگان آن است که خواجه نظام الملک با بهره گیری از متون تاریخی عصرخودکه عمدتاً به ایران پیش از اسلام و پس از آن برمی گردد،کوشیده تا با ذکر مثال های تاریخی و نیز بیانات و اظهارات شخصیت-های برجسته در این دو مقطع مبنایی برای دستگاه فکری خود فراهم آورد. روش به کارگرفته شده در این مقاله تحلیل مضمون به عنوان یکی از شاخه های جدید تحلیل محتواست، که براساس آن مضامین اصلی یک متن از طریق مطالعه ی اکتشافی استخراج شده و برای بررسی فرضیه مورد توجه قرارگرفت. برای بررسی فرضیه نیز نخست روش تاریخ نگاری دراندیشه ی سیاسی وی مورد بحث قرارگرفت، سپس با بررسی متن سیاست نامه دونمونه تاریخی ایرانی و اسلامی تشریح شد و نهایتاً با تحلیل مضامین اصلی در این دو دوره به ارائه ی روش خواجه نظام الملک پرداخته شد.