پژوهش های روابط بین الملل

روش های تحقیق زیادی اعم از کمی و کیفی در رشته روابط بین الملل وجود دارد که دانشجویان از آن برای پژوهش های خود استفاده می کنند. یکی از روش های کیفی، روش پژوهش تاریخی یا تاریخ پژوهی است. روش تاریخی زمانی کاربرد دارد که پژوهشگر درصدد بررسی پدیده ای در گذشته است و هدف آن کشف واقعیات تاریخی و شرح رویدادهای حال است. تاریخ مهم ترین عنصر تاثیرگذار در برقراری و توسعه روابط کشورها است زیرا دولت ها بر اساس برداشت هایی که از کشورهای دیگر دارند روابط خود را در بستر زمان تنظیم می کنند ولی پژوهشگران روابط بین الملل یا به ندرت از این روش استفاده می کنند یا با روش درست کاربست آن آشنا نیستند. در این مقاله سعی می شود به این پرسش ها پاسخ داده شود که چگونه از روش تاریخی در پژوهش های روابط بین الملل استفاده کنیم؟ کاربرد روش تاریخی در روابط بین الملل چه مزایا و دستاوردهایی ایجاد می کند؟ چه کاربردهایی برای رشته روابط بین الملل دارد؟ و دلایل کم-توجهی به این روش پژوهش در رشته روابط بین الملل چیست؟ هدف مقاله این است که به تولید ادبیات مربوط به نحوه استفاده و کاربرد روش تاریخی در رشته روابط بین الملل بخصوص در پژوهش های مربوط به پایان نامه ها و رساله ها یاری رساند.

روابط چین و اتحادیه اروپا به صورت روزافزونی در حال گسترش و توسعه هستند. تحت شرایطی که رابطه چین و اروپا در ابتدا بیشتر از نوع معامله گرا و عمل گرا با نقش حداکثری عنصر تجارت بود، به تدریج با تغییر ماهیت به شکل راهبردی و فراگیر درآمده است. دراین ارتباط، این مقاله درصدد پاسخ به این سؤال بود که عوامل مؤثر بر حرکت اتحادیه اروپا به سمت یک مشارکت راهبردی با چین و تنگناها و موانع موجود بر سر راه این مشارکت چه بوده اند؟ فرضیه پژوهش بیان می کند که نگاه مشترک به نظم جهانی، چندجانبه گرایی و منافع مشترک اقتصادی به امضای مشارکت راهبردی اروپا و چین انجامیده اند و در مقابل اختلافات داخلی درون اتحادیه اروپا، ابتکار کمربند و راه چین، وضعیت به رسمیت شناختن چین به عنوان اقتصاد بازار محور و تأثیر روابط فرا آتلانتیک و بحران اوکراین از چالش های روابط هستند. در این پژوهش از روش کیفی و تحلیل آمار در داخل چارچوب نظری وابستگی متقابل پیچیده کوهن و نای استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند که اتحادیه اروپا نوع خاصی از مشارکت راهبردی را با تأکید بر سیالیت موضوعی و جغرافیایی به منظور اهداف راهبردی همچون نقش آفرینی مؤثر در روابط بین الملل تعریف کرده است و با تنوع بخشی در شراکت راهبردی خود در آسیا و راهبرد هند و آرام خود به دنبال ایجاد تغییر در رفتار چین است. در مقابل، چالش هایی همچون بحران اوکراین بر فشار ها برای بازنگری در سیاست راهبردی هند و آرام اتحادیه و هماهنگ سازی آن با تعریف محدودکننده و ضد چین ایالات متحده آمریکا افزوده اند.

چنانچه سیاست خارجی را به مثابه یک " سیستم" در نظر بگیریم، تصمیم سازی و سیاستگذاری مغز متقکر آن است و فرایندها و عوامل متاثر بر آنها " خرده سیستم های اصلی" در این چارچوب می باشند. بررسی اینکه در چه شرایط و موقعیتی کدام شاخصها و بر اساس کدام هدف و انگیزه توانسته اند نقش مهم تری در یک سیاست عملی شوند، موضوع پژوهشهای گسترده ای بوده است. سیاستگذاری سیاست خارجی در واقع تصمیم سازی برای تامین منافع ملی در چانه زنی میان سیاستگذاران و متغیرهای عمومی برآمده از بطن جامعه، یعنی اتاقهای فکر، اندیشکده ها، رسانه ها، تشکلهای مردم نهاد، اتحادیه و اصناف، احزاب و مراکز افکارسنجی می باشد که بررسی نقش آنها در سیاست خارجی اتحادیه اروپا در خصوص برجام موضوع اصلی این مقاله است. اتحادیه اروپا که در همان بدو تاسیس از مهمترین و تاثیرگذارترین بازیگران نظام بین الملل در راستای تامین صلح و امنیت بین المللی بوده، حل مساله هسته ای ایران را که از چالشهای عمده این حوزه در بیش از دو دهه گذشته بوده در اولویت کاری خود قرار داده است. این مقاله ضمن بررسی ساختار و فرایند سیاستگذاری خارجی این اتحادیه بر مبنای نظریه نهادگرایی، با شناخت نقش و نحوه اثرگذاری متغیرهای عمومی موجود این چرخه به نسبت آنها با برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای می پردازد و در نتیجه گیری کلی بر جایگاه پراهمیت و موثر این متغیرها در انعقاد توافق، اجرا و حفظ آن با ذکر جزییات تاکید می شود.

حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، بزرگترین بسیج نظامی در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم به شمار می آید. مداخله و افزایش نفوذ غرب (آمریکا، اتحادیه اروپا و بازوی نظامی آن ناتو) در حوزه های امنیت روسیه، نگرانی های جدی و حیاتی را برای این کشور ایجاد کرده است به نحوی که نظریه پردازانی چون استفان والت معتقدند مسیری که دولت های غربی دنبال می کنند برداشت روسیه از تهدید را تقویت می کند، بویژه گسترش ناتو به شرق تحریکی جدی است که سطح اعتماد متقابل را کاهش داده است. از این رو، مسکو تصور می کند حوزه نفوذ و حیات خلوت این کشور روز به روز تنگ تر می شود. با این وصف، پژوهش پیش رو می کوشد تا با بهره گیری از رویکرد نظری موازنه تهدید استفان والت بر پایه 4شاخصه1) قدرت کلی 2) مجاورت جغرافیایی 3) قدرت تهاجمی و 4) نیات تهاجمی، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که علل و انگیزه های تهاجم روسیه به اوکراین در24 فوریه 2022چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد درک تهدید و خطرات ناشی از تحرکات و اقدامات آمریکا و ناتو دراروپای شرقی و بویژه اوکراین باعث شده است که عزم پوتین برای مقابله با پیشروی ناتو، حالت تهاجمی به خود بگیرد و در نهایت باعث تهاجم روسیه به اوکراین گردد.

مقابله با سیاست های منطقه ای ایران، یکی از موضوعات مهم در سیاست خارجی ترامپ در منطقه غرب آسیا بود. در این میان، برنامه هسته ای ایران از حساسیت ویژه ای برخوردار بود. با ورود ترامپ به کاخ سفید، رویکرد واشنگتن نسبت به برنامه هسته ای ایران تهاجمی تر شد و دولت وی تلاش کرد تا با بزرگنمایی نگرانی های ناشی از برنامه هسته ای ایران، تحولات نوینی را در منطقه پرتنش غرب آسیا ایجاد کند. این مقاله باهدف دستیابی به تحلیلی از ترسیم راهبرد ترامپ در قبال برنامه هسته ای ایران در تلاش است تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران در دوره ترامپ تا چه اندازه تغیر کرد و این تغیر چه پیامدهای را بر تحولات منطقه خاورمیانه داشت؟ در راستای پاسخ به این پرسش، فرضیه مورد آزمون با اتکا به روش توصیفی – تحلیلی و آموزه های نظری "رژیم امنیتی" بر این گزاره استوار است که دولت ترامپ به صورت یکجانبه از توافق برجام خارج شد و به منظور ایجاد یک معماری ژئوپلیتیکی جدید، ضمن راه اندازی کمپین فشار حداکثری، بازسازی اعتماد میان متحدان و تغیر الگوی همسویی امنیتی چندوجهی را به منظور مهار مطلوب ایران فراهم کرد.

زیست جهان آئینی جامعه صابئین با ابهامات فراوانی احاطه شده است و بسیاری از محققین و دانشمندان قدیم و معاصر در مورد منشأ صابئین و سرزمین اصلی آنها دچار سردرگمی شده اند. به دلیل عدم وجود هیچ اثر و طوماری که منشأ اصلی صابئیان را مشخص کند، تعیین محل اصلی صابئیان مندائی نیز دشوار است. بنابراین تحقیقات متعددی در خصوص پیدایش و منشأ اصلی آن به رشته تحریر درآمده که هرکدام به جنبه ای از آن اشاره می نماید. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نسخ خطی، داده های تاریخی و کتب اصلی، تمامی نظرات را در این زمینه گردآوری کند و نزدیک ترین نظریه را در این زمینه به دست آورد که از طریق آن می کوشیم به قلمرو پیدایش آنها اشاره کنیم. در این تحقیق به بررسی و با روش کتابخانه ای و مطالعه کتاب ها به صورت تحلیلی و توصیفی پرداخته ایم. با توجه به تکرار کلمه فلسطین در کتب این فرقه دینی و وقایع رخ داده در آن منطقه و بر اساس شواهدی که در متون و کتب مندایی یافت می شود، اشارات بسیار مختصر و گذرا در میان کتب یافتیم. شاید صحیح ترین نظریه این باشد که زادگاه اصلی صابئین مندائی قبل از مهاجرت به سرزمین بین النهرین، فلسطین است. علاوه بر آن در متن مقاله سعی خواهیم کرد که به جایگاه صابئین از لحاظ فقه شیعی و حقوق اساسی ایران نیز پرداخته شود .

منطقه غرب آسیا به مثابه جغرافیای اصلی کنشگری در پیرامون ایران محسوب می شود. جهت-گیری اسناد بالادستی ج.ا.ا متمرکز بر توسعه تعاملات همه جانبه با منطقه یاد شده است. یکی از موانع فراروی حصول به اهداف تعیین شده اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران در منطقه غرب آسیا، تخاصم موجود در روابط ایران و ایالات متحده است که بر نحوه تکوین مناسبات ایران با منطقه یاد شده سایه افکنده است. تمرکز سیاست خارجی و امنیتی آمریکا بر بازنمایی ایران به مثابه تهدیدی فوری-امنیتی علیه کشورهای منطقه غرب آسیا است. پروژه آمریکایی ایران هراسی در غرب آسیا، به شکل گیری نوعی ادراک تهدید از ایران نزد کشورهای این منطقه انجامیده است. پرسش مقاله حاضر آن است که مواجهه ایالات متحده با ج.ا.ا در منطقه غرب آسیا در چه چارچوبی قابل فهم است؟ فرضیه پژوهش بدین صورت طراحی شده که تکاپوی ایالات متحده در منطقه غرب آسیا مبتنی بر برسازی ایران به عنوان بازیگری امنیتی شده است. برآیند این مهم بر اساس یافته ای پژوهش حاضر، افزایش سهم هزینه های نظامی و در نتیجه تنزل بهره صلح در اقتصاد سیاسی منطقه است. در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به مبانی نظری متفکران اصلی مکتب کپنهاک یعنی «باری بوزان» و «اَلی ویور»، چگونگی بازنمایی ایران به عنوان بازیگری امنیتی شده توسط ایالات متحده و پیامدهای اقتصاد سیاسی آن بر مناسبات کشورهای غرب آسیا با ایران تجزیه و تحلیل می گردد.

بن بست سیاسی روابط ایران و امریکا، با حدوث انقلاب اسلامی و استمرار تعارض آکنده از تشتّت روابط بین دو کشور، پس از سپری شدن چهار دهه، این سؤال را برای خردِ پرسشگر مطرح می کند که با توجه به تطور تاریخی ایران و امریکا و تکاثر منافع منطقه ای، همراه با لحاظ کردن فرصت های پیش آمده برای ترمیم و بهبود روابط دو کشور و تأثیر آن بر خاورمیانه، چرا با ورود به دهه پنجم انقلاب، مجاری دیپلماتیک دو کشور همچنان مسدود است. چه متغیرهای بر این مساله تاثیر می گذارد، در این مقاله این موضوع بررسی شده است که بین مناقشه ایران و آمریکا از طرفی و مناقشه فلسطین یا به عبارتی روند صلح خاورمیانه پیوند وجود دارد، پیوندی در هم تنیده شده که حل و فصل مناقشه ایران و آمریکا را به روند صلح خاورمیانه گره زده است، از طرفی خاتمه دادن به مناقشه اسراییل با فلسطینی ها بدون موافقت جمهوری اسلامی ایران اگر ناممکن نباشد بسیار دشوار است لذا بر این پیچیدگی ها در دوره اوباما و ترامپ تمرکز شده است.. در این مقاله از روش تبیینی برای تجزیه و تحلیل رابطه بین متغیرها استفاده شده است و روش گردآوری داده ها نیز به روش کتابخانه ای و اسنادی است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، دوستی و تعامل میان ایران و ایالات متحده آمریکا، جای خود را به تقابل و خصومت داده است. علیرغم دیدگاه های مختلفی که در این باره مطرح شده است، تا کنون کمتر پژوهشی با بررسی مولفه های داخلی و خارجی تاثیرگذار در این زمینه به تبیین این رویکرد تقابل آمیز میان دو کشور پرداخته است. در این مقاله پرسش اصلی عبارت است از؛ تداوم تقابل روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بر مبنای چه رویکرد و مولفه هایی قابل تحلیل و واکاوی می باشد؟ فرضیه اصلی؛ استمرار و علل تداوم تقابل روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا در قالب رویکرد نوواقع گرایی بر مبنای مولفه های داخلی همچون استکبارستیزی و مبارزه با هژمونی امریکا و مولفه های خارجی نظیر؛ ایران هراسی، لابی های یهودی و گروه های مخالف جمهوری اسلامی ایران، تبلیغات خصمانه، تهییج اعراب و عراق علیه ایران، اقدامات نظامی آمریکا علیه ایران، و تحریم های گسترده آمریکا قابل تبیین و واکاوی می باشد. هدف اصلی؛ بررسی و واکاوی مولفه های تأثیرگذار داخلی و خارجی بر تداوم رویکرد تقابل آمیز روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا می باشد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای برای گردآوری منابع و از روش توصیفی تحلیلی برای تجزیه و تحلیل مطالب استفاده شده است.

شیوه نگرش احزاب و جریانات سیاسی و اجتماعی به مسائل هویتی و مفاهیم هنجاری نگاره های مهم گمانه های ذهنی در هر جامعه ای را روشن می کند. این چنین که با بازتعریف هویت ها و هنجارهای اجتماعی می توان باعث گسترش روابط حزبی و پیشبرد اهداف سیاسی و اجتماعی شد. رهبر جریان صدر با به اهتزاز درآوردن پرچم ناسیونالیسم عراقی از مردم عراق می خواهد تا با برخورداری از روحیه ای ملی به تنش ها و ناامنی ها پایان داده و ملت عراق را به سوی آینده ای روشن رهنمون شوند. به کارگیری دال های هویتی و عناصر معنایی مانند ملی گرایی و اسلام گرایی، وطن پرستی و مبارزه با فساد و اصلاح طلبی، هنگامی که گفتمآن های متفاوت احزاب رقیب دچار بحران بی قراری و یا سکون هستند برای جریآن های کاریزماتیک موفقیت به هم می آورد و در کنار آن با یک اولویت بندی مناسب می توان اجزای شناور و بی هدف جامعه را که دچار دلسردی و انفعال شده اند جذب کرد.  سؤال اصلی که در این مقاله در پی پاسخ گفتن به آن هستیم این مسئله است که جریان صدر و ائتلاف سائرون دارای چه مؤلفه های گفتمانی و هویتی هستند؟ روش تحقیق پژوهش حاضر به صورت تبیینی و تحلیل گفتمان بوده و سعی شده دال های معنایی مرکز شناسایی شده و مورد تحلیل قرار بگیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که گفتمان مرکزی توسط رهبر حزب و اتاق فکر او با اولویت بندی و بازنگری به دال های هویتی و مدلول های شناسا فصل بندی شده و دایره هویت جریان صدر را گسترش داده و به توان چانه زنی و سیطره آن می افزاید.

حکومت صفویه اولین نظام سیاسی متمرکز و مستقل و مبتنی بر آیین تشیع بود که پس از حدود نهصد سال بعد از سقوط سلسله ساسانی در ایران شکل گرفت و با توجه به این دوره فترت توانست ساختار جدیدی از نظام سیاسی در ایران تشکیل دهد. هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر که به صورت توصیفی تحلیلی نگارش یافته تبیین نقش شاهان صفویه به عنوان یکی از کانون های اصلی قدرت در شکل گیری ساختار جدید در نظام سیاسی و حکومتی این دوره مهم تاریخی است تا از این منظر نقش شاهان صفوی به عنوان یکی از کانونهای قدرت، سطح وگستره عملکرد و نوع کارکرد آنها مشخص گردد. با توجه به نتایج تحقیق باید گفت به لحاظ سیاسی و اداری سیستم سیاسی صفویان مبتنی بر نظام حاکمیّت مطلق بوده و شاهان صفوی با بهره گیری از عوامل مختلف به ایجاد و توسعه نهادها و مقررات جدید سیاسی، مالی و اداری همّت گماشته و در شکل گیری و توسعه ساختار جدید حکومتی نقش بسیار مهمی داشتند و توانستند منشاء تحولات نوینی در تمرکز قدرت، کسب مشروعیت مذهبی، استفاده از قدرت فقهاء شیعه و انجام اصلاحات سیاسی و اداری در جامعه ایران گردند.