بحران پژوهی جهان اسلام (سیاست پژوهی جهان اسلام سابق)

خشونت از نابهنجاری های موجود در تعاملات اجتماعی و سیاسی جامعه، علاوه بر اینکه آرامش و نظم جامعه را به هم می ریزد، پیامدهای امنیتی بسیاری برای کنشگران دارد. جامعه ایران هم نیز از این قاعده مستثنی نیست. چرا که ایجاد خشونت در تعاملات اجتماعی و سیاسی دلایل و ریشه های بسیاری دارد. یکی از مهم ترین دلایل گرایش به خشونت، احساس محرومیت نسبی اعضای جامعه است. پژوهش حاضر به دنبال تحلیل علل و اشکال مختلف خشونت در تعاملات اجتماعی و سیاسی جامعه ایران (اعتراضات پاییز 1401) با استفاده از نظریه محرومیت نسبی است. در واقع نویسندگان تلاش خواهند کرد به روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و اینترنتی به این پرسش: دلیل و ریشه گرایش تعاملات اجتماعی و سیاسی در جامعه ایران به خشونت و پرخاشگری چه می باشد؟ پاسخ دهند. برای پاسخ به سؤال فرض شده است؛ افراد جامعه ایران به خصوص جوانان احساس می کنند که با توجه به توانایی ها و حقوقی که دارند (داشته ها و هست ها)، انتظارات و توقعات (خواسته ها و بایدها) آن ها برآورده نمی شود و با محرومیت های سیاسی و اجتماعی مواجه می شوند، فلذا برای احقاق حق خود، به خشونت و پرخاشگری تمایل پیدا می کنند.

این پژوهش به دنبال آن است که آیا جهانی شدن و شبکه مجازی، جنبش های سیاسی قومیت، بحران های فرهنگی و هویتی را در ایران (جامعه مورد نظر استان آذربایجان غربی) تقویت می کند یا اینکه با یکسان سازی فرهنگی در سطح جهان، منازعات، هویت های محلی و سیاسی قومیت رو به کاهش خواهند گذاشت؟ نوشتار حاضر از نظر هدف کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. فرضیه مقاله این است که جهانی شدن و ظهور فضای شبکه ای موجب تسریع فرایند سیاسی شدن هویت، قومیت و پیدایش چالش های فرهنگی برای نظام فرهنگی و ارزشی جوامع شده است. همچنین سبب گسسته شدن تمام روابط از بستر اجتماعی و مکانی خود شده و تجربه فرآیند فشردگی فضا و زمان، باعث کوچک شدن پدیدارشناسانه جهان شده است». شکل گیری جامعه جهانی شبکه ای باعث تضعیف، فرسایش و فروریزی هرگونه حد و مرزی همانند جغرافیا، سیاست و فرهنگ گردیده، به طوری که از پیوند سنتی فرد و جامعه جلوگیری کرده و هویت یابی سنتی و مکانی را در قلمرو جهانی دشوار نموده است.

تغییرات در راهبرد امنیت ملی اسرائیل طی سال های اخیر، منجر به آن شده است که دولتمردان این رژیم بهره گیری از گروه های سلفی- تکفیری را در تأمین امنیت ملی در دستور کار خویش  قرار دهند. بر این اساس مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که: گروه های سلفی- تکفیری چه جایگاهی در راهبرد امنیتی اسرائیل دارند؟ فرضیه مقاله این است که «اسرائیل از جریان هایی مانند داعش از دو منظر ابزار راهبردی- امنیتی و ابزار فکری - گفتمانی برای تهدید امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و متحدانش استفاده نموده است». این امر منجر به هم سویی و همگرایی فکری و راهبردی اسرائیل و جریانی مانند داعش در مقابل ایران و متحدانش در محور مقاومت شده است. لذا، بهره برداری از گروه های سلفی- تکفیری در تقابل های هویتی و جنگ ها و ترورهای نیابتی، انجام اقدامات تروریستی و ایجاد ناامنی و بی ثباتی در ایران، تضعیف امنیت جمهوری اسلامی ایران و متحدانش در محور مقاومت و منطقه، مقابله با نفوذ و عمق استراتژیک منطقه ای ایران و ایجاد عمق استراتژیک برای خویش در منطقه، ایران هراسی و بازنمایی قدرت ایران و متحدانش به عنوان تهدیدی منطقه ای و زمینه سازی ایجاد روابط نزدیک اسرائیل با اعراب، تضعیف، تجزیه و بالکانیزاسیون کشورهای پیرامون اسرائیل و ایجاد شرایط برای توسعه طلبی و برتری این رژیم در منطقه ، از مهمترین کارکردهای گروههای سلفی- تکفیری همچون داعش در افزایش امنیت ملی رژیم صهیونیستی می باشند. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی نگاشته شده است.

بحران قره باغ بهترین فرصت را برای رژیم صهیونیستی فراهم ساخت تا به بهانه کمک های مشاوره ای به ارتش آذربایجان حضور عناصر اطلاعاتی خود را در محیط پیرامونی ایران بشدت افزایش دهد. هدف اصلی این پژوهش بررسی روند گسترش رابطه رژیم صهیونیستی با آذربایجان با توجه به بحران قره باغ و تاثیرات آن برامنیت ایران می باشد. سؤال اصلی مقاله این است که توسعه روابط رژیم صهیونیستی با آذربایجان باتوجه به بحران قره باغ چه تأثیری بر امنیت ملی ایران دارد؟ فرضیه پژوهش این است که گسترش روابط آذربایجان با رژیم صهیونیستی به دلیل افزایش حضور این رژیم در محیط پیرامونی ایران، امنیت ملی ایران را به مخاطره افکنده است. با در نظر گرفتن چارچوب نظری موازنه تهدید ، آذربایجان ورژیم صهیونیستی به دلیل داشتن درکی یکسان از احساس تهدیدی مشترک به نام ایران، به دنبال این بوده اند تا با این همگرایی توازن تهدید را در برابر ایران برقرار نمایند. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و گردآوری داده ها نیزمبتنی برمنابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است 

هدف در پژوهش حاضر بررسی مسئله ی فلسطین در منظومه ی فکری آیت الله بروجردی (ره)  و امام خمینی (ره)  با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی است. سؤال پژوهش این است که چه تفاوتی در رویکرد آیت الله بروجردی و امام خمینی نسبت به فلسطین وجود داشته است؟ دولت فلسطین در سال 1948 میلادی با رأی سازمان ملل متحد و نفوذ قدرت های بزرگ جهانی به دو دولت مجزا تقسیم شد که دولت فلسطین و رژیم اسرائیل حاصل این تصمیم بود. در مقابل این روند ایجادشده، اعتراض های گسترده ای از جمله حوزه های علمیه و مراجع در بازه های زمانی مختلف شکل گرفت. آیت الله بروجردی در زمان رژیم پهلوی دوم نسبت به این حادثه تلخ واکنش نشان داد که در اعلامیه ی ایشان آمده است و با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نحوه ی برخورد با مسئله ی فلسطین قوت بیشتری گرفت و فضا جهت حمایت از فلسطین بازتر شد. یافته پژوهش نشان می دهد، آیت الله بروجردی و امام خمینی در چگونگی برخورد با مسئله فلسطین رویکرد متفاوتی داشتند. نگاه امام خمینی و آیت الله بروجردی در باب مسئله ی فلسطین بر اساس نگاه دو مرجع به بحث دین و سیاست و نحوه ی فعالیت آن ها در حوزه های دینی و سیاسی برمی گردد. فرضیه مقاله این است که با توجه به مبانی فکری امام خمینی و آیت الله بروجردی درباره ارتباط دین و سیاست، امام خمینی اعتقاد به کنشگری فعال و حمایت مادی و معنوی از مسئله فلسطین بود، اما آیت الله بروجردی به خاطر صیانت از حوزه علمیه نوپا، رویکرد کنشگری غیرفعال را در حمایت از فلسطینیان انتخاب کرده بود.

پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش نگاشته شده است که عالمان نجف چه ایده ای درباره بحران دولت فرقه گرای عرب سنی در عراق داشتند؟ فرضیه مقاله این است که به نظر می رسد بسیاری از عالمان حوزه نجف و کربلا تحت تأثیر سنتی که شیخ مرتضی انصاری بناء کرده بود، در اندیشه حکومت شیعی نبودند. آنان با اقتداء نسبت به آنچه او گفته بود ادله لفظی ولایت فقیه را ناتمام و بیشتر در اندیشه نظارت فقیه بر تصرفات دیگران بودند. با این وجود، از دوره مرجعیت میرزا محمد تقی شیرازی اندیشه تأسیس حکومت بارور شد و او کوشید در شهرهایی که در ثوره العشرین از دست اشغال گران آزاد می شدند، دولتی محلی تأسیس کند که در برخی از نامه هایش از آن به حکومت اسلامی تعبیر می کرد. گرچه این انقلاب شکست خورد اما ایده او ماندگار شد و در دهه های بعد، برخی دیگر از عالمان عراق در پی تأسیس حکومت برآمدند که مهم ترین آنان سید محمد باقر صدر بود. صدر که اندیشه جدی تری نسبت به شیرازی داشت نظرات مهمی در باره حکومت اسلامی بیان کرد و بر سرنوشت مخالفین عراقی تأثیر بسزایی نهاد. با شهادت صدر در سال 1980م عملاً اندیشه تأسیس حکومت در نجف به کما رفت و تنها یک دهه بعد بود که شاگردش، سید محمد صدر به طرح ولایت عامه فقیهان پرداخت. گرچه او علنا در پی اقامه چنین دولتی نبود اما صدام و بویژه نیروهای ائتلاف غربی، او را تهدید دانسته و در نهایت در سال 1999م به شهادت رساندند.