براندازی نرم

تبارشناسی یکی از راههای شناخت پدیده های اجتماعی است. الگوی تبارشناسانه در شرایطی به کار گرفته میشود که جلوه هایی از تغییر، تداوم و برسازی شکلی - معنایی در پدیده ایجاد شود. انقلابهای رنگی، پدیده ای نوظهور در روابط بین الملل میباشند. این امر را میتوان در راستای انقلابهای دموکراتیک و در چارچوب موج سوم دموکراسی مورد توجه قرار داد. اگر انقلاب فرانسه که در سال 1789 شکل گرفته را اولین مرحله انقلاب دموکراتیک بدانیم، حوادث کشورهای اروپای شرقی در 200 سال بعد از آن؛ یعنی در سال 1989 را میتوان دومین موج انقلاب دموکراتیک دانست. بعد از این مرحله تاریخی، زمینه برای گسترش موجهای مداخله در چارچوب انقلابهای رنگی فراهم شد. در این مقاله تلاش میشود تا فرایند و تبارشناسی انقلابهای رنگی از طریق بررسی و تحلیل مقایسه ای چنین حوادثی مورد توجه قرار گیرد. حوادث سالهای بعد از فروپاشی نظام دو قطبی، نشان میدهد که فرایندها و نشانه های انقلاب رنگی در راستای تغییر رژیم در کشورهای مورد نظر انجام گرفته است. بررسی حوادث این کشورها بیانگر آن است که جلوه هایی از مشابهت الگویی و رفتاری در این کشورها وجود دارد که میتواند عامل درک سازمانیافته از انقلابهای رنگی و مداخلات آمریکا تلقی شود.

اهمیت سیاسی و امنیتی انقلاب رنگی موجب شده که در این مقاله به امکان سنجی وقوع انقلاب رنگی در ایران پرداخته شود. کوشش مقاله حاضر این است که به این سؤال مهم پاسخ دهد که آیا در ساختار سیاسی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران امکان وقوع انقلابی رنگی وجود دارد یا خیر؟ در این مقاله ابتدا ضمن بیان چگونگی وقوع انقلاب های رنگی در کشورهای گرجستان، اوکراین و قرقیرستان به تحلیل عوامل موفقیت انقلاب های رنگی در این کشورها پرداخته شده و سپس با تحلیل ساختار سیاسی ـ اجتماعی ایران دلایلی هفتگانه برای ممکن نبودن وقوع انقلاب رنگی در ایران ذکر شده است.

در نظام بین الملل، کشورهایی هستند که پس از چند دهه تحولات سیاسی، در حال تغییر و ورود به شرایط سیاسی جدیدی هستند. تحقق انقلاب های رنگی در این کشورها می تواند تحولات سیاسی در این جوامع را در مسیری خاص که عمدتاً مبتنی بر ارزش های لیبرال و نظام های دمکراسی غربی است، هدایت کند. در این تحقیق به دنبال پیداکردن چرایی و چگونگی رسیدن به الگوی شبکه سازی در فتنه سال 1388 جمهوری اسلامی، براساس فعالیت های شبکه ای، جبهه ای و جریانی هستیم؛ شایان ذکر است جبهه ها، شبکه های مختلف را برای حل موضوعی خاص، به طرق گوناگون در یک جبهه یا مواجهه قرار می دهند. ازاین رو جبهه ها می توانند متکثر باشند، تقسیم بندی موضوع ها و نحوه ساماندهی شبکه ها برای حل موضوعات اولویت دار، مهم ترین کار در این سطح می باشد. در این تحقیق جریان و جریان سازی، اولاً ماهیتی ارزشی و شناختی برای شبکه ها و جبهه ها در شکل گیری انقلاب مخملی سبز در سال 1388 در ایران دارد، از طرفی دیگر فعالیت های شبکه ای و جبهه ای، زمینه ساز و گسترش دهنده فعالیت های جریانی است."

در عصر حاضر یکی از مهم ترین دستاوردهای انقلاب اطلاعاتی، شبکه های اجتماعی است که ارتباطات را معنایی تازه بخشیده و موجب تغییرات اساسی در تعاملات افراد شده است. حضور شبکه های اجتماعی، امکان بهره گیری انبوهی از اطلاعات در کمترین زمان ممکن و برقراری ارتباط گفتاری، نوشتاری و دیداری با هزینه نسبتاً کم فراهم کرده است. ظهور این پدیده، هرچند معلول تحولاتی بوده، اما خود منشأ تهدیدات عدیده ای شده است. این مقاله به دنبال تحلیل محتوای امنیتی پیام های شبکه اجتماعی تلگرام است که برای دستیابی به این هدف، ابتدا با مطالعه ادبیات و پیشینه تحقیق، 60 شاخص به عنوان شاخص های امنیتی پیام های شبکه اجتماعی تلگرام شناسایی شده و سپس با استفاده از روش دلفی فازی و نظرخواهی از استادان دانشگاه در حوزه علوم اجتماعی و ارتباطات، کارشناسان انتظامی و پلیس فتا، ده شاخص نمره بالای 75 درصد کسب کرده و به عنوان شاخص اساسی تعیین شدند. سپس با رصد اخبار در هشت کانال تلگرامی که از طریق مصاحبه و نظر خبرگان انتخاب گردیده اند، بر اساس شاخص با استفاده از روش تحلیل محتوای پیام ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین تأکید کانال های خبری به ترتیب شامل تضعیف حجاب و عفاف و ترویج بی بندوباری، شایعه پراکنی، تشویق اذهان عمومی و بسترسازی برای براندازی نرم است.

این پژوهش با هدف مطالعه کارکرد های براندازی نرم ناشی از «نفوذ دشمن» در گفتمان رهبر معظم انقلاب اسلامی و با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. بر همین اساس، تلاش شده، بحث نفوذ در سه سطح، از منظر ایشان مورد بحث و بررسی قرار گیرد: اول، ابعاد نفوذ فکری - فرهنگی، مانند: نفوذ فردی و جریان هایی که در عرصه های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی؛ دوم، مقوله های نفوذ (تضعیف باورها، اعتقادات و ایمان و تغییر سبک زندگی و ذائقه ها)؛ سوم، اهداف و پیامدهای نفوذ (استحاله از درون و براندازی نظام). رهبر معظم انقلاب اسلامی در 43 سخنرانی از 89 سخنرانی خود (49 درصد از سخنرانی ها) از موضوع «نفوذ» یاد کرده است؛ به این معنی که از سال 1394 تا آخر مرداد 96 در مجموع 173 بار به واژه نفوذ رخنه اشاره داشته اند که بیشترین تکرار آن در اوج مذاکرات هسته ای (شهریور تا اسفند 1394) بوده است که نشانگر نگرانی ایشان از اهداف دشمن در فضای مذاکراتی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در شرایط فعلی (در دوره پسابرجام و به خصوص در نتیجه مذاکرات هسته ای). مهم ترین تهدید برای انقلاب اسلامی که موجب نگرانی مقام معظم رهبری هم شده است، ترفندهای دشمن در بحث نفوذ بوده و از این میان، مقوله «نفوذ فرهنگی دشمن» از جایگاه ویژه ای در دیدگاه ایشان برخوردار است.

براندازی نرم نظام جمهوری اسلامی که در شمار انقلاب های مخملی و رنگی قرار دارد، از مباحث نوظهور در ادبیات فقه سیاسی و جزایی است. شیوه اقدامات براندازان نرم، نوعاً، بهره گیری از شبکه های ماهواره ای و فضای مجازی و تمرکز بر حوزه های اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی، با ترغیب به فساد و اشاعه آن، تشویش اذهان عمومی و اختلال در نظم عمومی جامعه، با هدف نیل نظام اسلامی به سوی فروپاشی و سرنگونی است. این واقعیت، ضرورت سخن از جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی را نمایان می سازد. افساد فی الارض، یکی از عناوین مجرمانه ای است که مقاله پیش رو، با روی نهادن به مفهوم شناسی و توصیف ویژگی های آن، مترصد سنجش امکان انطباق براندازی نرم نظام اسلامی با آن است تا از این رهگذر، به جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی دست یابد و براندازی نرم نظام اسلامی را یکی از مصادیق و پدیده های مجرمانه نوظهورِ جرم افساد فی الارض، نتیجه گیرد.

براندازی نرم نظام اسلامی که در شمار انقلاب های مخملی و رنگی قرار دارد، از مباحث مستحدثه و نوظهور در ادبیات فقه سیاسی و جزایی اسلام و برخی از دیگر رشته های علوم انسانی است که امروزه، نظر صاحبان اندیشه در این رشته ها را به خود جلب کرده است. شیوه و نوع اقدامات براندازان نرم، نوعاً، بهره گیری از فنّ آوری های نوینی مانند: شبکه های ماهواره ای و فضای مجازی، در کنار استفاده از سمن ها و اعتراضات مدنی گسترده، جهت مقابله با نظام های مستقل و مشروع است که نظام اسلامی هم از این تهدید جدی، مستثنی نیست. تفاوت اقدامات براندازی نرم نظام اسلامی با براندازی سخت و سنتی آن، مانند بغی، در شکل و شیوه های اجراء است؛ هر چند که هدف و نتیجه ی هر دوی آن ها مقابله با نظام اسلامی و سقوط آن است. این واقعیت، ضرورت سخن از جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی را نمایان می سازد. توجه به وسعت مفهومی و شرایط بغی و وحدت هدف و نتیجه بین بغی و براندازی نرم نظام اسلامی، بغی را یکی از عناوین مجرمانه ای در فقه جزایی قرار می دهد که می توان از امکان جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی، در قالب آن، سخن راند. مقاله ی حاضر، در پی تبیین مفهوم براندازی نرم نظام اسلامی و تطبیق آن با مفهوم و شرایط جرم بغی، امکان جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی را تحت عنوان مجرمانه ی بغی می سنجد و مستند به تحلیل فقهی جرم بغی، براندازی نرم نظام اسلامی را پدیده ی مجرمانه ی نوظهوری تحت عنوان جرم بغی و از مصادیق نوین و امروزین آن، نتیجه می گیرد.

انقلاب های رنگی یا مخملین به براندازی نرم و بدون خشونتی گفته می شود، که پس از فروپاشی شوروی خاصه در کشورهای تازه استقلال یافته آن، وارد ادبیات سیاسی شد. وقوع انقلاب های مخملی با حمایت غرب و آمریکا درکشورهایی نظیر گرجستان (انقلاب گل زرد (2003م)، اوکراین (انقلاب نارنجی2004 م)، و قرقیزستان (انقلاب لاله ای 2005 م) سبب تغییراتی در معادلات منطقه شد که جمهوری اسلامی ایران را نیز تحت تأثیر قرار داد که با مطالعه روند وقوع انقلاب، تغییرات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی این کشورها و تجزیه و تحلیل آنها می توان از تأثیر سو آن بر ایران کاست و از پیامدهای مثبت آن استقبال کرد.