خوانش یاکوبسنی سروده ی «ما همه کودکان ایرانیم» (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

سرود مدرسه با مطلع ما همه کودکان ایرانیم از اشعار کودکانه ی معاصر است که محمدتقی بهار در بیست و یک بیت سروده و به نظر می رسد نخستین شعر معاصر باشد که به اصول هویت ملی به زبان ساده پرداخته است. بهار اشعار دیگری دارد که مخاطب آن کودک و نوجوان است و نموداری از نگرش بهار را به مخاطب کودک نشان می دهد. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی نقش های شش گانه ی زبانی یاکوبسن را در «سرود مدرسه» و ویژگی شاعرانگی زبان نویسنده را معیار قرار دهد و دلایل تأثیرگذاری این شعر را افزون بر دلالت های اخلاقی تعلیمی در پیوند با نظریه ی «ارتباط کلامی» یاکوبسن بیان کند. در این نظریه، شش کارکرد ترغیبی، عاطفی، همدلی، ادبی، فرا زبانی و ارجاعی مطرح است که در ابیات شعرِ منتخب، کارکردهای ترغیبی و همدلی به فراخور موضوع و مخاطب باهم آمیختگی یافته اند. محوریّت کارکردهای اخلاقی و مؤلّفه های تعلیمی مهم ترین انگیزه در دو کارکرد ترغیبی و ارجاعی است. در نهایت در کودکانه گویی بهار، سطوح سه گانه ی شعری هر یک متناسب با نوع مخاطب توانسته است با حفظ تناسب موضوع، از نقش های زبانی بهره گیرد و از میان سه سطح زبانی، ادبی و فکری، سطح فکری بیش از همه، کارکردهای زبانی را در خود گنجانیده است.