بازخوانی هویت شیعی در آثار هنری عصر صفویه با رویکرد سپهر نشانه ای (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

آثار هنری علاوه بر ویژگی های زیباشناختی، بازتاب دهنده ی مناسبات اجتماعی فرهنگی بستر تولیدکننده ی خود هستند. یکی از مسائلی که می توان بامطالعه ی آثار هنری دوره های مختلف به آن دست یافت، مفهوم هویت است. از آنجا که در تعریف مفهوم هویت باید به حضور خود در برابر دیگری توجه داشت؛ در حوزه نشانه شناسی فرهنگی نیز برای مطالعه ی هر فرهنگ، در تقابل با فرهنگ های دیگر آن را بررسی می کنند. با توجه به این همسانی نظری در این دو حوزه، مقاله ی حاضر کوشیده است تا با استفاده از رویکرد سپهر نشانه ای مسأله ی هویت آثار هنری دوره ی صفویه در تقابل با حکومت عثمانیان را بررسی کند. برای نیل به این مقصود با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و رویکردی نشانه شناختی، فضای فرهنگی سیاسی میان صفویان و عثمانیان ترسیم شده و مسأله هویت در چند اثر هنری که از ایران وارد فضای نشانه ای عثمانیان شده است، به عنوان نمونه موردی تحلیل شد. نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به اهمیت مفهوم دیگری در مسأله هویت و تقابل مذهبی میان صفویان و عثمانیان، آثار هنری که در ایران دوره ی صفویه تولید شده و به فضای نشانه ای حکومت عثمانی وارد شده اند، چه آثاری که مورد جذب قرار گرفته و چه آثاری که طرد شده اند، همگی مؤلفه های هویتی را در خود بازتاب داده اند.