تأثیر تحول نظام آموزش بر هویت معماری مدارس دوره قاجار و پهلوی (1320-1255) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با مطالعه ی تاریخ و نگاهی به تحولات معماری در طی زمان شاهد تغییرات ظاهری و نیز بعضاً ساختاری در شکل گیری بناهای مختلف هستیم. این تغییرات ناشی از بسیاری عوامل نظیر تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، شیوه ی زندگی مردمان و حتی نحوه ی تفکر حاکمان بوده است. گاهی این تغییرات تأثیر مستقیم بر هویت معماری بناها گذاشته؛ آنچنان که با مطالعه ی تاریخ ساخت مدارس نیز این مطلب را قابل تعمیم می یابیم. در دوره قاجار و پهلوی شاهد تغییرات کالبدی در ساختمان بناهای آموزشی هستیم که یکی از مهم ترین عوامل آن تغییر در نظام آموزشی است، هدف از این نوشتار نیز بررسیِ تأثیر دگرگون شدن نظام آموزشی بر تغییر هویت معماری مدارس است. به دلیل گستردگی ساخت مدارس و گذراندن بخش زیادی از دوران کودکی و نوجوانی هر فرد در آن، بحث وجود هویت و احیای اصول معماری ایرانی در آن اهمیت ویژه ای می یابد و از سویی دیگر آگاهی نسبت به عامل این تغییرات ما را در بازشناخت تاریخ یاری خواهد کرد. بدین منظور پس از بررسی وضعیت اجتماعی و تحولات نظام آموزشی، مدارس ساخته شده در این دو دوره طبقه بندی شد و سپس شاخص های هویتی مدارس اصیل ایرانی استخراج و از مقایسه با مدارس ساخته شده در این دوران میزان هویت مندی آنها ارزیابی شد. نتایج حاکی از کمرنگ شدن هویت ایرانی اسلامی مدارس پس از تحول نظام آموزشی در دوره پهلوی است. رویکرد مقاله توصیفی تحلیلی و نوع پژوهش کیفی و روش جمع آوری اطلاعات اسنادی است.