شناسنامه به مثابه سند هویتی ایرانیان (1297 ه .ش- 1392 ه .ش) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

امروزه اسناد هویتی به عنوان دسته ای از مواد آرشیوی و مدارک هویت بخش جمعی هر کشوری به شمار می آیند ؛ شناسنامه (سجل) نخستین و مهم ترین سند هویتی ایرانیان در ابتدای سده بیستم محسوب می شود و اولین سندی است که حامل بار هویتی جمعی و فراگیرایرانی بود. قاموسی که وقایع تلخ و شیرین همچون روز ولادت، زمان ازدواج، نام فرزندان، طلاق یا مرگ همسر و روز وداع صاحبش در آن ثبت و ضبط می گردد. اصولاً در تقسیم بندی اسناد تاریخی، شناسنامه را زیر مجموعه اسناد دیوانیات و در گروه اسناد دیوانی هویتی دوره معاصر قرار می دهند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که ساختار و محتوای اسناد هویتی (سجل/ شناسنامه) در ایران چگونه شکل گرفته و تداوم و تحول یافته و کارکردهای هویتی این سند مهم چیست و از چه عواملی تأثیر پذیرفته اند؟ پژوهش حاضر قصد دارد ابتدا به امر انتساب و هویت ساکنان ایران قبل از ایجاد دولت مدرن بپردازد و سپس شناسنامه/ سجل را از منظر کارکردهای هویتی و علم سندشناسی درطول یک قرن گذشته مورد مطالعه قرار دهد. یافته ها و نتایج: نتیجه این تحقیق گویای آن است که ساختار و محتوای شناسنامه ها در طی یکصده اخیر تابع گفتمان حاکم متأثر از نظام دیوان سالار دولتی، بروکراسی پویا و فضای فرهنگی حاکم می باشند.