فخر رازی و میراث سینوی در مسئله کلام الهی (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

در نوشتار حاضر، ماهیت و فرایند ارسال کلام الهی به شخص نبی از دیدگاه ابن سینا و فخر رازی بررسی شده است. در بررسی از ناحیه آغاز و نیز انجام به مشترکات بسیاری در دو دیدگاه برمی خوریم. هر دو در این فرایند، نقش یک امر ماورایی را نادیده نگرفته و به قابلیت خاص نفس مخاطب اشاره داشته اند و به قوهُ قدسی قائل اند و محل ادراک را قلب پیامبر که مرتبه بالای نفس ناطقه است می دانند، اما حقایق معقول وقتی به صورت الفاظ در می آیند، با مرتبه پایین نفس، یعنی حواس قابل درک خواهند بود. در نتیجه می توان گفت نقش ویژگی های قوه عاقله و قوه متخیله نبی را نباید نادیده گرفت. از مطالب پیش گفته می توان دو نتیجه مهم گرفت: نخست اینکه با توجه به بیان فخر رازی درباره قاعده «النفس فی وحدتها کل القوی»، اشکال قول ابن سینا که طرح نفس فلکی موجد آن است، مطرح نخواهد شد و از این رو، هم در مرحله کلیات و هم در جزئیات می توان نفس نبی را مطرح کرد؛ دوم اینکه از مباحث فوق، کیفیت دخالت پیامبر در مسئله وحی روشن می شود.