بررسی کنش های گفتار در متون مذهبی یکی از راه های درک لایه های پنهان کلام و شناخت تأثیر مورد نظر مبدأ کلام است. این پژوهش برای نخستین بار به بررسی و مقایسة کنش های گفتار در منتخبی از سوره های مکّی و مدنی قرآن کریم می پردازد. در این تحقیق توصیفی با روش تحلیل محتوا، شصت صفحه از قرآن کریم مشتمل بر سی صفحه از سوره های مکّی و سی صفحه از سوره های مدنی به روش تصادفی به عنوان نمونه انتخاب گردید. بر اساس نظریة کنش گفتارِ آستین و طبقه بندی پنج گانة سرل در مورد انواع کنش های گفتار، با در نظرگرفتن محتوا و مفاهیم سوره ها و آیات، فراوانی هر یک از انواع کنش های گفتار موجود در آن ها بررسی شد. نتایج نشان داد که پراکندگی و فراوانی انواع کنش های گفتار در سوره های مکّی و مدنی تفاوت قابل توجّهی دارد. بر این اساس، در سوره های مکّی کنش اظهاری بیشترین فراوانی را دارد و کنش های عاطفی، ترغیبی، تعهّدی و اعلامی در رتبه های بعد قرار دارند. امّا در سوره های مدنی، فراوانی کنش اظهاری به نفع سایر کنش ها کاهش یافته و در مقابل، کنش های ترغیبی و عاطفی و کنش های تعهّدی و اعلامی افزایش یافته اند. این آمار می تواند در مقایسة این دو نوع از سوره ها دارای پیامدهای تفسیری مهمّی باشد؛ از جمله این که بیان اخبار و معارف الهی و اسلامی در قالب کنش اظهاری در سوره های مکّی و در آغاز اسلام، حجم بیشتری از آیات را به خود اختصاص داده است؛ درحالی که کنش های گفتاری مربوط به اوامر ونواهی تشویقی و ترغیبی و تبشیر و انذار، در سوره های مدنی اولویت بیشتری دارد.
