مطالب مرتبط با کلیدواژه

فیزیک


۱.

علم دینی , امکان و چگونگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۳ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: بهداشت سیاست علم دینی تأثیر پیش فرض‌ها باورها علم اقتصاد فیزیک رفتار عالمان دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۱۷
علم دینی از جنبه‌های گوناگون در محافل دانشگاهی مورد بحث قرار گرفته است. این مقاله با رد نگرش پوزیتیویستی به علوم، به تأثیر پیش‌فرض‌ها، باورها، نگرش‌ها و ارزش‌های دانشمندان و نیز شرایط اجتماعی جامعه علمی بر محتوای علوم تجربی – اعم از طبیعی و انسانی – می‌پردازد و تلاش می‌کند تأثیر دین را نیز به مثابه مجموعه‌ای غنی از پیش‌فرض‌ها و باورهای معتبر فیزیکی و ارزش‌های اخلاقی، بر ساختار و محتوای علوم طبیعی و انسانی بررسی کند و از این رهگذر به طرح این سؤال بپردازد که در صورتی که جامعه‌ای دینی باشد، علم در آن جامعه چه مسیری و موضوعاتی را دنبال می‌کند و چه شکل ویژه‌ای خواهد داشت. در ادامه با یادآوری آن که برای ایجاد تغییر در ساخت و محتوای علوم باید از آموزش نسل آینده جامعه آغاز کرد‏، پیشنهادهایی در این چارچوب مطرح شده است.
۲.

درآمدی به مبانی اسلامی روش تحقیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه نوآوریهای آموزشی سال ۱۳۸۶ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: معرفت شناسی هستی شناختی متافیزیک فیزیک روش تحقیق مبانی اسلامی روش تحقیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۳۹
" مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی اسلامی از یکسو با تفکیک روش شناختی علوم طبیعی و علوم اجتماعی سازگار نیست و از سوی دیگر غلبه روش شناسی علوم طبیعی برعلوم اجتماعی را نمی پذیرد. ولی چون حوزه های معرفت یا رشته های علوم دارای هدف مشترک، موضوع مشترک، مبدا مشترکی هستند و حقیقت یگانه و صاحب مراتبی را تشکیل می دهند؛ روشهای تحقیق آنها مشابه هستند. انحصار روش شناختی سبب تنگ نظری محقق نسبت به پیچیدگیهای واقعیت و جنبه ها یا لایه های مختلف آن می شود. رویکرد وحدت گرایی تشکییکی در معرفت شنا سی مبنای رویکرد ترکیبی در روش شناسی است و طیف گسترده ای از ترکیبهای متناسب و سازگار روش تحقیق را پدید می آورد که به فراخور موقعیتها و مسایل هر حوزه بکار گرفته می شود.علاوه بر طرد انحصارگرایی روش شناختی، توجه به رویکرد مبناگرایی، بهره مندی از دانش معیار، ملاحظه ویژگیهای محقق دراعتبارتحقیق، توجه به سطح سوم واقعیت، تعمیم روش شناسی تفهمی از علوم اجتماعی به علوم طبیعی از دیگر اصول روش شناسی است که از مبانی اسلامی حاصل می گردد. "
۳.

تاثیر پراکندگی متون و ماهیت میان رشته ای بر رفتار اطلاع جویی فیزیکدانان و منجمان

نویسنده:
منبع: تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق) سال چهاردهم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۵۵

کلیدواژه‌ها: فیزیک رفتار اطلاعاتی نجوم میان رشته ای دانشمندان رفتار اطلاع جویی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع یابی
تعداد بازدید : ۱۳۵۰ تعداد دانلود : ۶۳۲
این مقاله با نگاهی درون رشته ای به بررسی رفتار اطلاع جویی دانشمندان زیرشاخه های مختلف فیزیک و نجوم می پردازد و تاثیر دو عامل ماهیت میان رشته ای حوزه ی پژوهشی و پراکندگی متون را بر رفتار اطلاع جویی آنان بررسی می کند. روش پژوهش عبارت است از پیمایش 114 دانشجوی دکترا و عضو هیئت علمی در رشته فیزیک و نجوم در کالج دانشگاهی لندن که در سال 2006 انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حوزه هایی که بیشتر ماهیت میان رشته ای دارند و یا پراکندگی متون آنان بیشتر است اغلب از روش جستجوی عمومی برای یافتن اطلاعات بهره می برند. این مطالعه نشان داد که استفاده از متون سایر حوزه ها صرفاً به معنی پراکندگی متون نیست. مطالعه همچنین تفاوتهای درون رشته ای را در رفتار اطلاعاتی منجمان و فیزیکدانان آشکار کرد و نشان داد که در مطالعات رفتار اطلاعاتی برای پرهیز از خطر تعمیم نادرست یافته ها بهتر است که جامعه پژوهش به یک حوزه تخصصی خاص محدود شود.
۴.

مقایسه موتورها و ابرموتورهای کاوش عمومی در بازیابی اطلاعات علم فیزیک و میزان همپوشانی آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق) سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۷)

کلیدواژه‌ها: فیزیک همپوشانی موتور کاوش عمومی ابر موتور کاوش عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۹ تعداد دانلود : ۷۳۴
هدف: هدف اصلی این مقاله مقایسه موتورها و ابرموتورهای کاوش عمومی در بازیابی اطلاعات فیزیک و تعیین میزان همپوشانی آنها می­باشد. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش در این تحقیق، با توجه به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش و فرضیه های پژوهش، پیمایشی توصیفی است. جامعه پژوهش شامل شش موتورکاوش و شش ابر موتور کاوش عمومی است. پر استفاده ترین موتور ها و ابرموتورهای کاوش عمومی اینترنت بر اساس معرفی سایت searchenginewatch.com انتخاب گردید. جهت رسم جدول و نمودار از نرم­افزار اکسل [1] استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از توزیع فراوانی، درصد، و میانگین استفاده شده است. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که در میان موتورهای کاوش، موتور کاوش یاهو بیشترین مدارک فیزیک (40 درصد) را بازیابی کرده است و رتبه نخست را به خود اختصاص می دهد. موتور کاوش عمومی ا ِی.اُ.ال. با 57/38 درصد بیشترین همپوشانی را با سایر موتورها دارد. در ابر­موتورهای کاوش نیز، ابر­موتور کاوش کری گاید، بیشترین مدارک فیزیک (1/77 درصد) را بازیابی کرده است و رتبه نخست را به خود اختصاص می دهد. همچنین، ابرموتور اینفو با میزان همپوشانی 7/43 درصد بیشترین همپوشانی را با سایر ابر­موتورها دارد. نتیجه گیری: ازنظر همپوشانی، استفاده از ابرموتورهای کاوش عمومی نسبت به موتورهای کاوش عمومی ارجح است.
۵.

تحلیلی از کاربرد مفهوم «جوهر» در فلسفه ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا زمستان ۱۳۸۸ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: وجود جنس صورت موضوع محمول ذات ماده کلی متافیزیک مقولات جوهر فیزیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۱ تعداد دانلود : ۸۶۵
بنا به ادعای مورخان فلسفه، ارسطو نخستین کسی است که در باب جوهر بتفصیل سخن گفته است. وی در کتابهای مقولات، متافیزیک و فیزیک به سه منظور متفاوت مسئله جوهر را تحلیل کرده است. در مقولات پس از بررسی اقسام موضوع و محمول، دو جوهر نخستین و دومین از هم تفکیک شده است؛ در متافیزیک با هدف جستجوی موجودیت موجودات، جوهر براساس چهار پیشنهاد ذات، کلی، جنس و موضوع بررسی شده است و در فیزیک جهت تبیین موضوع ثابت در حین حرکت، تلقی دیگری از جوهر ارائه شده است. بنابرین برخی از منتقدان، وی را به تناقضگویی در این نوشتارها متهم کرده اند. این نوشتار درصدد است با استناد به آثار ارسطو و تحلیل شارحان، به تبیین ماهیت این مسئله بپردازد.
۶.

بررسی پدیده تخلخل و تکاثف در طبیعیات فلسفه اسلامی (بحثی منتقدانه از منظر دانش فیزیک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و ششم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: طبیعیات فیزیک تخلخل تکاثف انبساط انقباض فلسف اسلامی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات رابطه فلسفه با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۱۵۱۲ تعداد دانلود : ۹۱۳
«تخلخل» و «تکاثف» دو اصطلاح در علم طبیعیات هستند که در معانی متعدّدی به کار رفته­اند. در این مقاله معانی مختلف این دو اصطلاح، اعم از حقیقی، غیرحقیقی، و مجازی، و تفاوت آن ها با نموّ و ذبول، سمن و هزال، ورم و نیز زیادت و نقصان مصنوعی بیان شده و به شرح انواع مختلف آن ها از قبیل: طبیعی و قسری، ذاتی و عرضی، جسمانی و روحانی پرداخته شده است. سپس با بیان دلایل فلاسفه مشاء و ارائه آزمایش­های تجربی در اثبات تخلخل و تکاثف حقیقی، به نقد و بررسی این دلایل از منظر دانش فیزیک پرداخته و نشان داده شده است که گرچه به برخی از این دلایل ایراداتی وارد است، در مجموع می­توان از تخلخل و تکاثف حقیقی دفاع کرد و سخن مخالفان این نوع از تخلخل و تکاثف، همچون شیخ اشراق، صحیح به شمار نمی آید.
۷.

بازخوانی اساطیری – علمی نظریة ذره در اشعار عرفانی عطار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: عرفان فیزیک عطار عالم کبیر و صغیر ذره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۸ تعداد دانلود : ۶۶۹
نظریة ذره حاصل تحقیقات فیلسوفان یونان باستان است و محققانی چون لوکیپوس و دموکریتوس آن را پرورده اند. این نوشتار به تحلیل یکی از اندیشه های محوری عطّار؛ یعنی تاّمل در ذرّات و اسرار آن و مقایسة ذّره با نظریّات فیلسوفان یونان باستان و دانشمندان پرداخته و سپس آن را با ایدة فلسفی عرفانی عالم کبیر در عالم صغیر تحلیل نموده است. این مقاله در نظر دارد تا ضمن بازخوانی ذره در شعر عطار، از منظر ارتباط آن با آموزه های عرفانی شاعر، به بررسی سیر تکاملی آن تا دنیای علم بپردازد. نتیجة پژوهش نشان می دهد که عطار در آثارش علی رغم این که از حکمت یونان تبری می جوید، اما در بسیاری از موارد نظریاتش در بارة ذره با آن ها اشتراک دارد. در نگاه اول تقابل ذره و خورشید، به نحو بارزی می تواند مقولة تغییر و دگرگونی را که هدف اصلی ارشاد و تربیت عرفانی است، به سالکان نشان دهد و در مراحل بالاتر، آموزه هایی چون وجود جهان کبیر در جهان صغیر، وحدت وجود و فناء فی الله را که هدف غایی تعلیمات عرفانی است، به مریدان ارایه نماید. همچنین توصیفات مذکور حاوی آموزش هایی چون حرکت، حیرت، معرفت و ... . ذره و ویژگی های آن دستمایة شاعر در توصیف منازل سلوک گردیده و زمینه را برای تسهیل آموزش تعالیم بلند عرفانی هموار نموده و ضمن تقویت تخیل شاعر، فرصت مناسبی را برای رمزپردازی و تمثیل سازی وی فراهم کرده است. ذره در شعر عطار رمز سالک راه و نماد عالم صغیر است.
۸.

نگرش فلسفی علامه طباطبائی(ره) و استاد مطهری به دو قانون فیزیکی (قانون اول نیوتن و قانون بقای ماده و انرژی)

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی استاد مطهری فیزیک قانون اول نیوتن انرژی قانون بقای ماده و انرژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۶ تعداد دانلود : ۵۹۳
علامه طباطبائی در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به بررسی قانون اول نیوتن از منظر فلسفی پرداخته و در کتاب نهایة الحکمة به مسئلة انرژی و قانون بقای ماده و انرژی توجه کرده است. استاد مطهری نیز در آثار مختلف خود به این دو مسئلة فیزیکی پرداخته آن ها را از منظر فلسفی مورد بررسی قرار داده است. از آنجا که در وحلة نخست، به نظر می رسد که قانون اول نیوتن با این قاعدة فلسفی که هر حرکتی نیازمند به محرک است در تضاد است، این دو فیلسوف معاصر کوشیده اند تا به این اشکال پاسخ دهند و تفسیری سازگار با قواعد فلسفی از آن ارائه نمایند. همچنین با طرح مسئلة انرژی و بررسی قانون بقای ماده و انرژی کوشیده اند تا جایگاه انرژی را در میان مقولات ارسطویی و در سلسله اجناس جواهر مشخص نمایند. تبدیل ماده به انرژی این سئوال را نیز مطرح می کند که آیا ماده در هنگام تبدیل به انرژی، صورت جسمیه خود را رها می کند و این قاعدة فلسفی که ماده هیچگاه از صورت جدا نمی شود را باطل می نماید یا خیر؟ در این مقاله نگرش فلسفی علامه طباطبائی و استاد مطهری نسبت به این دو قانون فیزیکی مورد بررسی قرار گرفته است.
۹.

نگرش تحلیلی به مکان در اندیشه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۳ 73 - 88

کلیدواژه‌ها: مکان ابن سینا سطح بُعد فیزیک متافیزیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۵۶۶
مکان در نظام فلسفی ابن سینا، از دو جنبه فیزیکی و متافیزیکی برخورداراست. در پژوهش پیش رو مباحثی همچون هستی مکان، به همراه مسأله اثبات یا نفی وجود آن، دیدگاه ها و نظریات موجود درباره مکان، ادله اصحاب اثبات و انکار آن، تحقیق در ماهیت مکان، بررسی نظریات مختلف و دیدگاه کسانی را که مکان را سطح یا صورت و یا مکان و یا بعد دانسته اند، مورد نقد قرار داده است، شیخ هم در فیزیک وهم در متافیزیک به بحث پیرامون مسئله مکان پرداخته است، عبارات وی در فیزیک از گستره وسیعی برخوردار بوده، اما این نوشتار با اتکا به روش تحلیلی تلاش دارد تا ابعاد متافیزیکی بحث را بیشتر مورد کاوش قرار داده و مشکلات این بحث را در حوزه فیزیک نشان دهد. علی رغم تلاش ابن سینا در اثبات وجود و تحلیل ماهیت مکان، به نظر می رسد تلاش او برای اثبات وجود مکان موفق نبوده، به همین دلیل از مقوله بودن أین نمی توان دفاع نمود.
۱۰.

رابطه فلسفه استعلایی کانت با علوم طبیعی و ریاضی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 59 - 84

کلیدواژه‌ها: کانت علم فلسفه فیزیک ریاضیات اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۳۵۰
اعتبار فیزیک و ریاضیات، هم از اهداف و غایات اصلی فلسفه استعلایی کانت به شمار می رود و هم از مبادی و پیش فرض های اساسی آن، و این بدان معناست که فلسفه کانت در این زمینه، مبتلا به نوعی دور، مصادره یا همان گویی است؛ زیرا برای پاسخ به شبهات هیوم و بارکلی، و تبیین اعتبار یقینی و عینی فیزیک و ریاضیات، از اعتبار علوم یادشده بهره می گیرد. از سوی دیگر، تکیه بر علوم قرن هیجدهم در استنتاج های فلسفی، سبب از بین رفتن اعتبار بخش های مهمی از فلسفه کانت در اثر تحولات علوم پیش گفته شده است. در نوشتار حاضر، با تبیین رابطه فلسفه با دیگر علوم، به برخی از آسیب هایی اشاره کرده ایم که فلسفه کانت به دلیل تبعیت از علوم طبیعی و ریاضی متحمل شده است
۱۱.

تفسیر هابز از سرشت انسان و تأثیر آن در شکل گیری فلسفه سیاسی او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 77 - 89

کلیدواژه‌ها: هابز روان شناسی فیزیک سیاست اصول مکانیکی سرشت انسانی دولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۳ تعداد دانلود : ۴۱۰۶
بنیان اندیشه سیاسیِ هابز بر تحلیل دوگانه وی از انسان مبتنی است: از سویی انسان به مثابه جسمِ مادیِ مرکب در شبکه ای از نیروهای مکانیکی که تابع امیال و انفعالات خویش است. و از دیگر سو انسان همچون موضوع مطالعه مفاهیم حق و تکلیف که به وسیله قرارداد تشکیل اجتماع می دهند. تلاش هابز بر این است که نظام سیاسی اش با تحلیل ماده گرایی از رفتار انسان سازگار باشد. به همین دلیل در اندیشه هابز آگاهی از سازمان سیاسی مشروط به شناخت سرشت بشری است، و شناخت حالات و انفعالات بشر به شناخت اصول مکانیکی و قوانین فیزیک وابسته است. اخلاق و سیاست هابز نیز با ماده انگاری مکانیکی منطبق هستند و گاهی بر همان زمینه شرح و بسط داده شده اند. پرسش های راهبر  ما در این مقاله عبارتند از: سرشت انسان به مثابه یکی از عناصر اصلی نظام روان شناختی هابز چه مختصاتی دارد؟ هابز چگونه بر پایه مختصات سرشت انسان، فلسفه سیاسی خود را تدوین کرده است؟ مدعای اصلی مقاله این است که در نگاه هابز سرشت انسان بر اصل حرکت و بر اصول مکانیکی استوار است و در نتیجه، توانایی ایجاد جامعه سیاسی در سرشت بشر نوشته نشده است. انسان مدنی بالقسر است و باید اجتماع پذیر ساخته شود، به این معنا که  نظم جامعه سیاسی نه نظمی طبیعی بلکه نظمی تصنعی است که در مفاد بندهای یک قرارداد تجلی پذیر خواهد بود. بنابراین روان شناسی مکانیکی هابز زمینه ساز فلسفه مدنی اوست.
۱۲.

پوزیتیویسم و روی گردانی بعضی از فیزیک دانان برجسته قرن بیستم از آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه علم سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم پوزیتیویسم منطقی فیزیک مکانیک کوانتومی معیار آزمون پذیری تجربه گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۹ تعداد دانلود : ۱۳۷۱
بینش اکثر دانشمندان نیمة اول قرن بیستم بر مدار تجربه گرایی بود. آن ها برای تجربه ها و پدیده های مشاهده پذیر اهمیت بسیاری قائل بودند و تنها معیار معتبر برای آنها مشاهده پذیری کمیات بود. اگر چه این نگاه موجب پیشرفت هایی در قرن بیستم شد، اما اشکالات و ایرادات آن باعث شد که برخی از طرفداران این مکتب نیز به نقد آن بپردازند و از آن روی گردان شوند. در این مقاله دیدگاه های بعضی از فیزیکدانان برجستة معاصر، که خود روزی از طرفداران این مکتب بودند و سپس از آن روی گردان شدند، بررسی میشود. همچنین نظرات برخی از فیزیک دانان بزرگی را که در همان ایام پرشور رشد این مکتب، نکات مهم نقدآمیزی را در ارتباط با آن گوشزد نمودند، متذکر شده ایم،و دلایل تغییر نگاه فیزیکدانان موافق پوزیتیویسم را بر اساس معیارهای متقن منطقی و استدلال های فلسفی بیان کرده ایم. در انتها به نظرات بعضی از فیزیکدانان برجسته اخیر که با پوزیتیویسم مخالفت کرده اند و یا به خاطر پرهیز از خداباوری سراغ پوزیتیویسم رفته اند، می پردازیم.
۱۳.

نقد کتاب Descartes Embodied: Reading Cartesian Philosophy through Cartesian Science(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم مهر ۱۳۹۷ شماره ۷ (پیاپی ۵۹) 135-157
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۶۵
مقالة پیش رو به نقد و بررسی کتاب Descartes Embodied: Reading Cartesian Philosophy through Cartesian Science نوشتة دَنیِل گاربر اختصاص دارد. گاربر، از برجسته ترین پژوهش گران فلسفة دوران مدرن و دکارت شناس معاصر، کتاب را در سال 1980 نوشته و دانشگاه کمبریج آن را منتشر کرده است. این اثر به زبان فرانسوی نیز به چاپ رسیده است، اما ترجمة فارسی از آن در دست نیست. اثر مجموعه مقالاتی است که نویسنده پیش از این جدا جدا نوشته و آن ها را در نشریات معتبر فلسفی منتشر کرده است. موضوع اتحاد بخش مقالات پیوند میان علایق فلسفی و علمی دکارت است. در این مقاله می کوشیم نخست معرفی اجمالی از نویسندة کتاب به دست دهیم و درادامه، به ادبیات مربوط به موضوع در زبان انگلیسی بپردازیم و جایگاه کتاب حاضر را در این ادبیات نشان دهیم. در بخش اصلی مقاله، خود کتاب را معرفی، نقد، و بررسی می کنیم. این بخش را در دو بخش فرعی تر صوری و محتوایی تنظیم کرده ایم که نخست از جنبة صوری و شکلی، و سپس ازمنظر محتوایی و تخصصی اثر را نقد و ارزیابی می کنیم.
۱۴.

علم الحیل در تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: علم الحیل فیزیک مکانیک دانشمندان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۷۷ تعداد دانلود : ۸۸۲
پژوهش های دانشمندان مسلمان در چندین شاخه از علوم، از جمله نظریه های آنان در فیزیک و شاخه های آن چون مکانیک(علم حرکت اجسام)، استاتیک(علم تعادل اجسام)، اپتیک(نورشناسی)، هیدرولیک(مکانیک سیالات)، زمان سنجی، و چندین شاخه دیگر موضوع دانشی است که در علوم اسلامی به "حیل" یا علم الحیل که همان علم تدابیر و حیله های ریاضی و طبیعی مشهور شده بود. نقش دانشمندان مسلمان در تکامل علم فیزیک و مکانیک و ترجمه ی آثار و کتب و رساله های آنان به دست دانشمندان غربی، زمینه ساز پیشرفت این علم در اروپا و غرب گردید. برای آگاهی از نقش دانشمندان و مهندسان اسلامی در طراحی و ساخت این دستاوردها نیاز به بررسی دیدگاه ها و بررسی مهم ترین آثار به جای مانده در حوزه مکانیک و فیزیک می باشیم، آثار دانشمندانی چون؛ بنوموسی، بدیع الزمان جزری، خازنی، ابنهیثم، محمدبن احمد بیرونی، کندی، و جیّانی می تواند گویای این دانش و مهارت آنان باشد.
۱۵.

بررسی مدل تخصصی حل مساله فیزیک در دانشجویان ماهر و مبتدی

نویسنده:
منبع: ایده های نوین روانشناسی دوره چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: حل مسئله فیزیک دانشجویان ماهر دانشجویان مبتدی مدل چند متغیره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۷۰
هدف پژوهش حاضر بررسی مدل چند متغیری حل مسائل فیزیک در دانشجویان ماهر و مبتدی فیزیک بود. پژوهش حاضر از نظر ماهیت توصیفی، از حیث هدف جز مطالعات بنیادی و از نظر روش در زمره تحقیقات همبستگی است. تعداد 360 نفر از دانشجویان گروه فیزیک دانشگاه ارومیه به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند، به این صورت که دانشجویان سال آخر، به عنوان گروه ماهر و دانشجویان سال اول به عنوان گروه مبتدی در نظر گرفته شدند. پرسشنامه های پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه انگیزش، سوالات ارزیابی فراشناخت، پنج مسئله فیزیک طراحی شده برای ارزیابی استفاده از استراتژی و نمودار جسم آزاد، پرسشنامه حمایت اجتماعی و هشت مسئله برای ارزیابی دانش مفهومی. تحلیل داده ها نشان داد که حمایت اجتماعی، انگیزه، فراشناخت، استراتژی، طبقه بندی مسائل و نمودار جسم آزاد در قالب یک مدل علی قادر به پیش بینی حل مسئله دانشجویان بوده و حدود 26 درصد از تغییرات حل مسئله دانشجویان را تبیین می کنند. شاخص های برازش نشان داد که مدل آزمون شده برازش مناسبی با داده های گردآوری شده دارد. نتایج همچنین نشان داد که مدل به صورت کلی در گروه ماهر برازش مناسبتری نسبت به گروه مبتدی دارد
۱۶.

نجم الدوله و فیزیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ علم دوره ۱۸ بهار و تابستان۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۸) 281 - 322
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۳۹۷
با نظر به نقش عبدالغفار نجم الدوله در ورود علوم جدید به ایران، متوجه خواهیم شد که وی در ورود فیزیک جدید نیز تأثیرگذار بوده است. عبدالغفار در این رشته، هم دارای تألیف و هم دارای ترجمه می باشد. تعدادی از آثار منتسب به وی در زمینه فیزیک عبارتند از؛ جرثقیل (ترجمه ای از پوانسو)، تکافو قوا (ستاتیک)، فیزیک و شیمی و علم بخارات. از این میان تاکنون تصاویر دو نسخه به دست ما رسیده است. یکی نسخه اصول علم ستاتیک است که در سال 1276ق شروع و در سال 1277ق به پایان رسید. او در ابتدای این ترجمه، استاتیک را علم موازنه اجسام دانسته و آن را جزء اول از علم جراثقال می داند. دیگری نسخه فیزیککه به درخواست مخبرالدوله وزیر علوم و معادن در سال 1293ق برای استفاده عموم مردم تألیف شده است و به تبیین مفاهیم گوناگون علم فیزیک به زبان ساده می پردازد و از حل مسائل عددی و پارامتریک بهره ای نمی برد. این دو اثر خطی بوده و نمونه چاپ شده ای از آنها تاکنون مشاهده نشده است. همچنین یک کتاب چاپی به زبان فرانسوی تحت عنوان Nouvelles Récréations Physiques et Mathématiques نوشتهM.Guyotدر کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است و در توضیحات آن آورده شده است این کتاب اهدایی نجم الدوله می باشد، که مشاهده آن نیز می تواند در دریافت درک صحیح تری از پیشینه و شخصیت علمی نجم الدوله، حداقل در علم فیزیک، مؤثر باشد. هدف از این مقاله بازخوانی و معرفی ویژگی های کتب فوق به عنوان بخشی از نخستین آثار موجود در علم فیزیک جدید و به ویژه به دلیل ارتباط آنها با عبدالغفار نجم الدوله اصفهانی است.
۱۷.

درنگی در شبهه خدا به مثابه مولود جهل آدمی (نقد و بررسی الحاد کیهان شناختی هاوکینگ)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹۶ 67 - 94

کلیدواژه‌ها: هاوکینگ خدا فیزیک جهل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۴۸۳
شبهه خدا به مثابه مولود جهل آدمی از سوی بسیاری از دانشمندان از جمله فیزیکدانان و زیست شناسان عصر جدید مطرح گردیده است. در این نوشتار به این شبهه از منظر استیفان هاوکینگ به عنوان یک فیزیکدان می پردازیم. از نظرگاه این دانشمند باور به خدا مولود جهل آدمی است. انسان ها تا زمانی به خداوند به عنوان علت پدیده های طبیعی باور دارند که علت این پدیده ها برای آنها کشف نشده باشد؛ اما وقتی علت آنها آشکار گردید، دیگر جایی برای اعتقاد به خداوند باقی نمی ماند. در گذشته جهان را به دلیل جهل متراکم معلول خداوند می دانستند؛ اما امروزه که به کمک علم علل طبیعی شکل گیری جهان نمایان شده است، دیگر نیازی به فرض وجود خداوند نیست. در این نوشتار که به شیوه تحلیلی- توصیفی سامان یافته، ابتدا واقع گرایی مدل محور، فیزیک کوانتوم، نظریه ام و خدا به مثابه موجود رخنه پوش به عنوان مبانی این نظریه مورد اشاره قرار گرفته و سپس اموری مانند تبیین علمی حدوث جهان، برتری تبیین علمی نسبت به دیگرتبیین ها و غیر قابل جمع بودن تبیین علمی با تبیین دینی به عنوان سه محور اصلی دیدگاه هاوکینگ مورد توجه واقع شده و در آخر نیز این سه محور با عنایت به دیدگاه فیلسوفان و الهی دانان مسلمان نقادی شده است.
۱۸.

بررسی محتوای علم فیزیک و روش صحیح آموزش فیزیک

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم پایه دوره دوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲) 10 - 14

کلیدواژه‌ها: فیزیک محتوا یادگیری آموزش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۱۹۷
دنیای اطراف ما و در یک لغت جهان شامل حقایق، موجودیتها و حرکتهاست، از آنجا که جهان همه آفریننده خالق یکتاست که شریک ندارد و انسان اشرف مخلوقات است، آدمی در اعصار مختلف به طرق مختلف، روشهای متفاوت و در زمینه علوم مختلف همواره مشغول کشف، شناخت و اشراف به نظم موجود در پدیده های مختلف سرتاسرجهان و در دنیای اطراف خود بوده است. برخی از علوم موجود به صورت مستقیم و شامل تفاسیر، قانونمندی و فرمولبندی پدیده ها به مطالعه و بررسی نظم موجود ساختاری در پدیده ها وموجودیتهای مختلف می پردازد. فیزیک، یکی از علوم است که هم از جنبه تئوری و عملی به مطالعه، فرمولبندی و بررسی پدیده ها . کنشها و اکنشها بین موجودیتهای مختلف در سرتاسر جهان می پردازد. در حقیقت علم فیزیک بررسی بودن مادّه، موقعیت، نحوه حرکت، کیفیت و کمیت انرژیها و برخودها را در بر دارد؛ یادگیری فیزیک و احاطه بر فیزیک پدیده ها نیاز به فهم پدیده و در بسیاری از موارد دانستن ریاضی مسأله و حل معادلات و روابط ریاضی در زمینه آن دارد. در این مقاله به دنبال تحقیقی جامع جوانب مختلف علم فیزیک را بررسی کرده و همچنین روش صحیح یادگیری فیزیک را ارائه می دهیم.
۱۹.

نقدی بر آموزش علوم پایه در ایران معاصر

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم پایه دوره چهارم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 14 - 20

کلیدواژه‌ها: آموزش علوم پایه فلسفه علم پیشرفت تکنولوژی فیزیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۶۰
در این مقاله، آموزش علوم پایه را در دوران معاصر ایران با قرون گذشته، مخصوصاً دوره شکوفایی علمی ایران که همزمان با قرون وسطی در اروپا و غرب است، مقایسه و نقاط قوت و ضعف آموزشی این دو دوره بیان گردید. اولین ضعف در حوزه علوم مربوط به حفظ و نگهداری داشته های علمی دانشمندان قدیمی ایران است. ضعف های مدل های آموزشی دوران معاصر که شامل سبک آموزش (اصوالگرایانه)، تخصص گرایی صرف، دید جزئی نگر به علم و عدم توجه به مفاهیم فیزیکی است، بیان شد. این ضعف ها باعث کاهش استقبال دانش پژوهان و علاقمندان از رشته های علوم پایه، خصوصاً رشته فیزیک شده است. عدم شناخت متقابل هدف و عدم مبادله اطلاعات بین دانشمندان علوم پایه و مهندسین علوم باعث کندی پیشرفت صنعت و تکنولوژی در کشور شده است. در این مقاله این ضعف ها را بیان و راه حل های پیشنهادی را ارائه نموده ایم.
۲۰.

اثربخشی حلِ مسئله در آموزش فیزیک

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم پایه دوره هفتم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) 1 - 10

کلیدواژه‌ها: مسئله حل مسئله فیزیک مهارت در فیزیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۵۴۱
هدف آموزش فیزیک آن است که دانش آموزان در مسیرِ کسب مهارت در فیزیک قرار گیرند، توانایی کاربرد مفاهیم فیزیکی در موقعیت های فیزیکی و استدلال با آنها را توسعه دهند و بتوانند گستره ی وسیعی از انواع مسائل، شامل مسائل جدید را حل کنند. اهمیت استفاده از حلِ مسئله در آموزش فیزیک بر کسی پوشیده نیست. با وجود این، حلِ مسئله، به روشی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد، در رسیدن به اهداف مذکور آنچنان که باید، مؤثر نیست و نیاز به بازنگری دارد. در این مقاله، با توجه به پژوهش های صورت گرفته در حوزه آموزش فیزیک توضیح داده می شود که چرا حلِ مسئله به روش های سنتی در کسب مهارت واقعی در فیزیک کم بازده است و بازنگری در آموزش و حلِ مسئله مورد بررسی قرار می گیرد.