مطالب مرتبط با کلیدواژه

حجاب


۲۲۱.

مناسبات پوشش زنان و قشربندی اجتماعی در صدر اسلام؛ بازخوانی احادیث بر اساس رویکرد انسان شناسی تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 139 - 170

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی تفسیری انسان شناسی تاریخی حجاب پوشش احادیث شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۸۰
در چند دهه ی اخیر حجاب از مسائل پر اهمیت جامعه ی ایرانی بوده است. مهم ترین نقش در این میان مربوط به خوانش متون دینی است که معنا و کیفیت حجاب را تعیین می کند. تقریباً تمام مطالعات در راستای واکاوی حجاب در صدر اسلام با روش فقهی انجام شده است. با عنایت به اینکه حجاب ماهیتاً امری است فرهنگی، توجه به ابژ ه های تاریخی-فرهنگی آن -که معمولاً مورد غفلت واقع شده اند- می تواند وجوه متمایزی از معنای کنش «باحجاب بودن» را نمایان کند.از این رو، در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن احادیث به عنوان تاریخ شفاهی و تحلیل آن ها با استفاده از رویکرد انسا ن شناسی تاریخی تلاش شد تا حجاب در بافت اجتماعی-فرهنگی خود مورد بررسی قرار بگیرد. مسئله اصلی درک درهم تنیدگی ساختار اجتماعی و سیستم فرهنگی است. مطالعه معنای حجاب و درک تأثیر ساختار اجتماعی و سیستم فرهنگی صدر اسلام بر روی آن، هدف پژوهش حاضر است.یافته ها حاکی از آن است که معرفی حجاب به عنوان کنشی برای کنترل شهوت در جامعه صحیح نیست. محور اصلی معنای حجاب متأثر از جامعه برده داری اسلام است که مقام و منزلت زنان وابسته به قشر اجتماعی آن ها است. حجاب یک امر ضروری برای زنان مومن آزاد است، در مقابل کنیزان و اهل ذمه محدودیت های کمتری دارند؛ زیرا ارزش حفظ احترام زن مؤمن آزاد است. اگر معنای حجاب مبتنی بر کنترل شهوت جامعه بود، می بایست حجاب برای زن به ما هو زن واجب می بود. در صورتی که حجاب حتی برای همه زنان مسلمان نیز واجب نبود بلکه صرفا حجاب از زنان مومن آزاد خواسته می شد.
۲۲۲.

فراترکیب مطالعات حجاب در ایران بعد از انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۴۵) 143 - 172

کلیدواژه‌ها: حجاب حجاب سنتی حجاب مدرن الگوی مفهومی فراترکیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۱۹
هدف از انجام این تحقیق، فراترکیب مطالعات کیفی مرتبط با حجاب درایران بعد از انقلاب اسلامی است. قلمرو مطالعاتی پژوهش، جستجوی تعداد 811 منبع طی سال های 1357 تا 1399 در دو سایت "پرتال جامع علوم انسانی" و "پایگاه علمی جهاد دانشگاهی" بوده که درمرحله اول، 76 منبع و در مرحله دوم و نهایی 53 منبع بر اساس تطابق محتوا و کیفیت منابع و نیز اعتبار(باورپذیری) و اعتماد(اطمینان پذیری) یافته ها، گزینش و مورد بررسی قرار گرفت. در نتایج پژوهش، دو مضمون کلی «حجاب سنتی» و «حجاب مدرن» استخراج شد. در حجاب سنتی، ویژگی حجاب، کارکرد حجاب، راهکارهای تقویت حجاب، استدلالهای پشتیبان برآمده از آموزه های دینی، علل گرایش به حجاب، نحوه مواجهه با عدم رعایت حجاب در راستای تقویت تمایل به حجاب، پیامدهای بدحجابی و نحوه تصویرسازی آن در سایت های داخلی در مقابل حجاب مدرن با ابتنا بر محورهای معنابخشی چون معنای حجاب، شکل حجاب، گونه های حجاب، استدلالهای پشتیبان (نظری و تاریخی)، علل و زمینه های بدحجابی و نحوه مواجهه با آن، وضعیت حجاب و چگونگی تصویرسازی حجاب در سایت های خارجی، در دو سر یک طیف قرار گرفت. در پیوند با این مقولات، شبکه معنایی متفاوتی به تصویر کشیده شد که در پرتو روابط موجود میان سطوح مختلف آن ها «الگوی مفهومی حجاب» انتزاع شد.
۲۲۳.

بررسی رأی ابن جنید درباره محدوده حجاب و پوشش شرعی زن مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق خانواده (ندای صادق) سال ۲۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۰ 55 - 73

کلیدواژه‌ها: ابن جنید پوشش زن حجاب زن ستر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۵
ابن جنید اسکافی از علمای بزرگ شیعه در سده چهارم است که کتابی از او به ما نرسیده؛ اما برخی آرای وی در کتب فقهی نقل شده است. علامه حلی جمله ای از او درباره پوشش زن و مرد مطرح کرده، و خودش توضیحی بر آن افزوده است که ظرفیت سوءتفاهم دارد، تاجایی که برخی از غیرمتخصصان چنین اظهار داشته اند که ابن جنید حد واجب پوشش زن و مرد در برابر دیگران را مساوی می داند. در این مقاله با روش تحلیلی و با مراجعه به اقوال نقل شده از ابن جنید معلوم می شود که چنین برداشتی از کلام ابن جنید ناشی از ناآشنایی با متون تخصصی فقهی بوده، و ابن جنید نه تنها درخصوص پوشش زن در برابر نامحرم، بلکه حتی در «پوشش زن در نماز» نیز چنین دیدگاهی ندارد؛ بلکه تنها تفاوت نظر وی با دیگران دراین باره، آن است که وی پوشش سر زن در نماز را مستحب می داند، با این شرط که نامحرمی وی را در حین نماز نبیند. با بررسی نقل قو ل های سخن وی در کتب علامه حلی و دیگران معلوم می شود که آن عبارت ابن جنید که مورد سوءِتفاهم واقع شده، صرفاً ناظر به معنای واژه عورت بوده، و اگر حکمی هم از آن مدنظرش باشد، همان حکم عمومی پوشش است که هم زن و هم مرد دربرابر همگان (یعنی حتی دربرابر هم جنس و محارم خویش) موظف به رعایت آن هستند و فتوای وی در این زمینه همانند فتوای عموم فقهای شیعه است که همگی حد واجب پوشش زن را در برابر محارم و افراد همجنس همانند حد واجب پوشش مرد می دانند.
۲۲۴.

آیات حجاب و چالش های معاصر (نقد شبهات)

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: حجاب عفاف خمار جلباب تبرج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۲
یکی از شبهات پر تکرار شبکه های مجازی عدم حجاب اجباری در عصر نبوی و پیامد آن عدم جواز حجاب اجباری در عصر کنونی است. اهمیت نداشتن حجاب، و بسنده بودن حجاب حداقلی به دلیل تأخیر در نزول آیات حجاب، و تأخّر نزول حجاب حداکثری (جلباب) بر حجاب حداقلی (خمار) از دیدگاه برخی بر پایه غالب روایات ترتیب نزول، و نیز رفع حکم حجاب با رفع حکمت آن، چالش ها و شبهات دیگر حجاب می باشد که فراروی تحقیق درباره آیات حجاب و چگونگی تحقّق و رواج آن در عصر نزول با وجود بقای فرهنگ جاهلی است؛ از این رو تحقیق پیش رو، با تکیه بر قرائن آیات و مبتنی بر پژوهش روش مند در آیات حجاب و شرایط معاصر نزول قرآن و با تمرکز بر چهار محور چرایی تأخیر حکم حجاب، حکمت دو مرحله ای بودن نزول آن، بسترسازی هوشمندانه بین دو مرحله نزول، و استفاده حداکثری از فضای حاکم بر جامعه عصر نبوی، می کوشد به دفع شبهات یادشده فائق آید و مهم ترین نتیجه تحقیق پیش رو اثبات وجود ظرفیت حجاب اجباری در آیات قرآن و نقش نظام اسلامی در آن خواهد بود.
۲۲۵.

تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۶) 5-31

کلیدواژه‌ها: عفاف عفت حجاب مرزهای حجاب و عفاف فقه اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۷
مسئله کانونی این مقاله ، توصیف و تحلیل تمایزات دو مقوله حجاب فقهی و عفاف اخلاقی است. این دو در پیشینه پژوهشی تمایز روشنی ندارند و به تبَع ، در قوانین اجتماعی یکسان انگاری شده اند. این مقاله با روش توصیفی۔ تحلیلی و انتقادی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای ، از هفت تمایز عمده میان این دو مفهوم سخن خواهد گفت. «حجاب» به معنای پوشش بدن بانوان ، تکلیفی بیرونی و وظیفه ای فقهی است ، اما «عفاف» به معنای خویشتن داری در مسائل جنسی ، امری درونی و فضیلتی اخلاقی است. همه زنان و مردان موظف به انجام رفتارهای عفیفانه اند ، اما همه زنان مکلف به رعایت حجاب نیستند. شاخص «حجاب» ، امری کمّی و قابل اندازه گیری است ، اما شاخص «عفاف» امری کیفی و وابسته به فرهنگ است. «عفاف» وظیفه ای عقل پذیر با توجیه پیشینی است ، اما «حجاب» به خودی خود ، تکلیفی عقل گریز با توجیه پسینی است. «عفاف» ، مصالح و مفاسدی برای جامعه دارد و در نتیجه ، تکلیفی اجتماعی است ، اما «حجاب» به خودی خود و صرفِ  نظر از موارد انطباق با «عفاف» مصالح اجتماعی ندارد و از باب مراعات دستورات تعبدی برای فرد مفید است.
۲۲۶.

ارزیابی تأثیرات اجتماعی بازنگری سیاست حجاب در جمهوری اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۵ ویژه علوم اجتماعی 33 - 66
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۴۶
یکی از چالش های جدیِ پیش روی نظام جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب تاکنون، مسأله حجاب و اجباری یا اختیاری بودن آن است. خصوصاً در دهه اخیر که در تمامی اعتراضات، برداشتن حجاب به یکی از نمادهای مخالفت با سیاست های کشور تبدیل شده است. در بحبوبه های اعتراضات پاییز ۱۴۰۱، این فکر به ذهن رسید که پژوهشی پیرامون این موضوع انجام دهم. هدف اصلی این پژوهش، بررسی برخی آثار و پیامدهای اجتماعیِ مثبت و منفی بازنگری در سیاست های فعلی حجاب و اتخاذ سیاست حجاب اختیاری است. برای این منظور، با تعدادی از متخصصان و اندیشمندان علوم اجتماعی، مطالعات زنان و صاحب نظران دینی مصاحبه و گفتگو انجام شده است. روشی که در این پژوهش از آن استفاده شده، روش ارزیابی تأثیرات اجتماعی (به اختصار اتا) است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تضارب آراء در میان نظرات آنان بسیار است. از تحلیل داده های به دست آمده چنین به دست می آید که دو نگاه و دیدگاه متفاوتی که از ابتدای انقلاب درباره حجاب وجود داشته، هنوز هم در کشور وجود دارد و هر دو گروه نیز ادله و استدلال های خود را دارند. در مجموع می توان گفت که برآورد تأثیرات احتمالی بازنگری در سیاست های حجاب و پیش بینی آینده کشور، به چند دلیل کاری بسیار دشوار است: اولاً مسأله حجاب، مسأله ای چندبُعدی است و از جمله مسائلی است که تصمیم گیری درباره آن نیازمند پژوهش های دیگری در زمینه سایر تأثیرات اجتماعی آن و نیز در زمینه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی، دینی و... است. ثانیاً، می بایست در این باره، نقش تهاجم فرهنگی غرب نیز مدنظر قرار گیرد و ثالثاً اوضاع اجتماعیِ فعلی ایران بسیار حساس است و هرگونه تصمیم عجولانه و اشتباه منجر به بروز مشکلات جدیدی خواهد شد. البته نکته حائز اهمیتی که در صحبت های اندیشمندان به چشم می خورد آن است که حتی کسانی که مخالف حجاب اختیاری هستند نیز، سیاست ها، تصمیمات و کارهای انجام شده در زمینه حجاب از ابتدای انقلاب تاکنون را غلط، غیرهوشمند و فاقد جهت گیری درست می دانند و لازم می بینند که تجدید نظری در آن ها صورت پذیرد.
۲۲۷.

معناشناسی، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» در حدیث شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۹ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۷۴) 116 - 135

کلیدواژه‌ها: حجاب حجب سرادقات مراتب خلقت عوالم حدیث شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۵۲
یکی از آموزه های روایی پیچیده که در گزاره های متعدد، معارف و حقایق فراوانی درباره آن بیان شده است بحث از  «حجب و سرادقات» است و برخی از اندیشمندان اسلامی در شاخه های گوناگون، مانند فقه الحدیث، عرفان و حکمت در لابه لای مطالب و نه به طور مستقل به آن پرداخته اند. این نوشتار با کاوش و تحلیل روایات شیعی، به تبیین روایی مفاهیم، ویژگی ها، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که نسبت میان این دو، عام و خاص است به گونه ای که حجب به مفهوم مانع بودن میان حق تعالی و مخلوقات اعم از تمامی مراتب خلقت حتی جهان مادی را شامل می شود اما سرادقات به مفهوم احاطه کننده، فقط حجاب های مجرد را دربرمی گیرد و تنها به مراتب مجرد از خلقت اطلاق می گردد.  
۲۲۸.

نقد و ارزیابی گزارش ابن طاووس از پوشش حضرت زهرا (س) بر پایه دعای «نور»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۱ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۲) 33 - 58

کلیدواژه‌ها: حضرت زهرا (س) سلمان فارسی س حجاب ابن طاووس دعای نور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۴۳
حجاب و عفاف یکی از آموزه های ارزنده ادیان الهی است. افزون بر قرآن کریم، در سنّت رسول خدا(ص) و سیره اهل بیت (ع) نیز به روشنی اهمّیت و نقش این ارزشِ دینی تبیین شده است. هر چند در باره نوع و میزان پوشش شرعیِ برآمده از متون دینی، میان عالمان اختلافاتی وجود دارد، اما نه تنها هیچ گاه در سیره خاندان وحی، نمودی از تساهل و سطحی نگری در مقوله حجاب و عفاف به چشم نمی خورد، بلکه گفتار و رفتار آنان همواره مشوّق پاسداری از مرزهای عفاف و حیا و پای بندی به پوشش اسلامی بوده است. در این میان، برخی با تکیه به برخی گزارش های منقول در منابع روایی متأخّر، بر تساهل و انعطافِ خارج از معمول دین در مسأله پوشش (حجاب) حکم رانده اند. بررسی و ارزیابی سه گانه منبعی، متنی (دلالی) و سندی این گزارش ها و گاه روایات، با بهره گیری از حقایق تاریخی، از نادرستی بخش هایی از آنها پرده برمی دارد. از این رو، صرف نقل در منابع روایی مشهور، دلیلی بر راستی محتوا نیست و شایسته است برای آگاهی از حکم دقیق اسلام در مسائل مختلف دینی (از جمله حجاب)، با بهره گیری از ابزار و روش های علمی، اصل و میزان اعتبار این دست گزارش ها را مورد ارزیابی قرار داد.
۲۲۹.

حجاب زن؛ کشاکش آرای مرتضی مطهری و قاسم امین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 265 - 286

کلیدواژه‌ها: حجاب قاسم امین فمینیسم مرتضی مطهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۸۱
قاسم امین مصری از روشنفکرانی بود که با دو اثر تألیفی خود، منشأ تغییرات اجتماعی بسیاری در مصر و دیگر کشورهای اسلامی شد. هدف این پژوهش، کشف دیدگاه امین درمورد حجاب و حضور زن در جامعه و مقایسه این موارد با اندیشه مرتضی مطهری است. نظرات او در تقابل کامل با اندیشه مطهری در مسئله حجاب و حضور زن در اجتماع است. حجاب زنان شرقی را عامل پسرفت شرقیان می داند و معتقد است بی حجابی زنان غربی، عامل پیشرفت غربیان است. همچنین حجاب را عامل تحریک شهوت می داند. برای زنان چهار دوره تاریخی قائل است تا به رهایی کامل برسند. قاسم امین حجاب را زندان زن می داند. از دیدگاه او، حجاب مخصوص زنان پیامبر است. تمامی دیدگاه های مذکور توسط آثار مرتضی مطهری مقابله و پاسخ داده شده است. تأثیرپذیری امین از مدرنیته غربی و جایگاهی که غربیان برای زن متصور بودند انکارناپذیر است. وی از دریچه توسعه جنسیتی با تأکید بر آموزش زنان استدلال هایش را مطرح می کند و تنها راه نجات و رهایی را درآمیختن با تمدن غرب و رفع کامل حجاب می داند. در پژوهش پیش رو از روش مطالعه تطبیقی انتقادی استفاده شده است که به صورت کلی، این روش در چند محور انجام می پذیرد و درصدد پاسخ به پرسش های خرد و کلان و کشف میزان تطبیق پذیری است، همچنین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به میزان انطباق دیدگاه امین و مطهری در مسئله حجاب و حضور زن در اجتماع، و کشف میزان تطبیق پذیری دیدگاه های امین بر مطهری در مسائل مورد نظر است.  
۲۳۰.

تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر حجاب و عفاف، هویت دینی و فردی، تعامل با خانواده و افسردگی و انزوا در بین جوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی ورزش و جوانان دوره ۱۷ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۲ 257 - 272
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۵
امروزه شبکه های اجتماعی مجازی، تعاملات و جوانب مختلف زندگی افراد جامعه به ویژه جوانان را تحت تأثیر قرار داده اند. پژوهش حاضر به منظور شناسایی اهداف، میزان و نحوه استفاده جوانان استان همدان از شبکه های اجتماعی مجازی و نیز تأثیر این شبکه ها بر چهار متغیر حجاب و عفاف، هویت دینی و فردی، تعامل با خانواده و افسردگی و انزوا اجرا شد. جامعه آماری پژوهش را کلیه افراد 14 تا 29 سال استان همدان تشکیل می دادند. حجم نمونه آماری پژوهش شامل 430 نفر بود که با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای محاسبه شد. ابزار اندازه گیری پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس لیکرت بود که روایی محتوایی آن مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ مقدار قابل قبول 71/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که شبکه های اجتماعی تلگرام رتبه نخست نفوذ در بین جوانان استان همدان را دارا می باشد و تفریح و سرگرمی، مهم ترین هدف هدف استفاده از شبکه های اجتماعی بوده است. یافته ها نشان می دهند که شبکه های اجتماعی مجازی باعث کاهش رعایت حجاب و عفاف ،اختلال در هویت فردی و دینی و سستی تعامل افراد با خانواده های خود می شوند. همچنین این یافته ها نشان داد که شبکه های اجتماعی مجازی  منجر به رهایی ایشان از انزوای فردی و بالاتر رفتن سطح آگاهی و مشارکت اجتماعی آنان می شود.
۲۳۱.

آینده مسئله حجاب در ایران با تجزیه و تحلیل روندها و پیشران ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینده پژوهی انقلاب اسلامی سال ۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۷) 102 - 71

کلیدواژه‌ها: آینده پژوهی حجاب ایران روندها پیشران ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۵۸
 مروری بر تاریخ ایران زمین نشان دهنده فراز و فرودهایی در مسئله حجاب بانوان می باشد. این پژوهش درصدد بررسی آینده حجاب باتوجه به وضعیت فعلی پوشش زنان ایران، با روش تحلیل کیفی و باهدف تخمین آینده حجاب در ایران، به تجزیه وتحلیل روندهای گذشته و پیش ران های موجود برآمده و مباحث آن در دوره پهلوی و جمهوری اسلامی سامان یافته است. تاریخ، فرهنگ، تمدن، دین و مذهب، مخالفت های مردمی و دولتی از جمله روندها و عناصر پیشران ایجابی به شمار می روند که در مقابل عناصر سلبی چون عمل به مظاهر غرب، تأثیرپذیری سیاستمداران از دیگر کشورها، سیاست حکومت قرار دارند. از سوی دیگر در عصر جمهوری اسلامی ایران در تحلیل روندها و پیشران های ایجابی می توان به فرهنگ دینی، ماهیت فرهنگی انقلاب، حساسیت شرعی، اجتماعی اشاره داشت که در مقابل روندها و پیشران های سلبی چون توجیه نبودن نخبگان و مجریان، فقدان برنامه یا قانون یا عدم اجرای برنامه یا قانون، تساهل و تسامح، غفلت و انفعال در بخش متولیان و ناآگاهی از فلسفه حجاب، عدم آگاهی از قوانین حجاب، فضای مجازی و تأثیرات آن در بخش شهروندان قرار دارند. یافته ها نشان می دهد ایرانیان پیشینه مستحکمی در مسئله حجاب دارند و تلاش های پادشاهان درگذشته و معاندان انقلاب در زمان حاضر در جهت کشف حجاب موفقیت آمیز نبوده و تجری های صورت گرفته توسط برخی از بانوان در عصر حاضر با وضع قانون کارآمد و اجرای دقیق آن بر طرف خواهد شد. هر چند نمی توان انفعال و سردرگمی مسئولان را در مواجهه با کشف حجاب های موردی نادیده گرفت.
۲۳۲.

بررسی ادله حکم حجاب در فقه و حقوق و نقش حکومت اسلامی در آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال ۶ ویژه نامه ۱۴۰۳ شماره ۵ 651 - 668

کلیدواژه‌ها: پوشش اسلامی فقه و حقوق حاکم اسلامی شریعت اسلام حجاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۵۲
زمینه و هدف: پوشش اسلامی بر هر مرد و زن مسلمان واجب و ترک آن حرام است. بر این اساس حاکم اسلامی می تواند جامعه مسلمان را به رعایت حجاب اسلامی دعوت و الزام نماید. جامعه ای که حکومت دینی را بر حکومت غیر دینی و سکولار ترجیح داده است، انتظاری جز این ندارد که حکومت منتخب بر مبنای شریعت الهی و عرف متشرعه رفتار نماید. هدف مقاله حاضر، بررسی حکم حجاب در فقه و حقوق و نقش حکومت اسلامی در آن می باشد.مواد و روش ها: مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش با هدف کاربردی و به صورت مطالعات اسنادی و کتاب خانه ای به بررسی حکم حجاب از نظر فقه و حقوق و جایگاه حکومت اسلامی در این رابطه پرداخته است.ملاحظات اخلاقی: در این مقاله، اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است.یافته ها: بررسی ها نشان می دهد، مسئله رعایت حجاب در برابر مردان نامحرم از جانب زن مسلمان، مورد توافق تمام فرقه های اسلامی است؛ اما در حدود لازم آن، اختلاف نظراتی وجود دارد. با این حال بیشتر فقهای شیعه و سنی، پوشاندن تمام بدن جز صورت و دست ها را واجب دانسته اند.نتیجه : نتایج نشان داد، هفت دلیل سیره عقلا، اطلاقات ادله احکام فردى و اجتماعى دینى، ادله نهی از منکر، ادله واردشده در موارد خاص تعزیرات، اطلاق برخى روایات واردشده در تعلیل بر تعزیر، اختیار ولى فقیه بر مجازات متخلفان، اصل فقهى کل من خالف الشرع وجود دارد که اثبات می کند الزام بر حجاب توسط حکومت اسلامی، جایز است. 
۲۳۳.

سیر تشریع حجاب در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 7 - 36

کلیدواژه‌ها: حجاب زینت تبرج تشریع قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۲۹
مسأله حجاب یکی از موضوعات بسیار مهم و حساس جامعه اسلامی است که از سده نخستین ظهرو اسلام تا به امروز مورد توجه دانشمندان اسلامی  به خصوص فقها، مفسران، جامعه شناسان و روان شناسان بوده است. قرآن کریم نیز این مهم را مورد اهتمام خود قرار داده و در آیات متعدد و به مناسبت های مختلف، به آن پرداخته است، ضمن این که قرآن در خلال آیات مربوط به اصل تشریع حجاب، جایگاه، احکام و فلسفه آن نیز اشاره کرده است. این مقاله در صدد آن است که مسأله حجاب را از نظرگاه قرآن با استمداد از روایات به روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی و تحقیق قرار دهد تا این بحث اساسی از نگاه مهم ترین مصدر تشریع اسلامی تبیین اشود. در این نوشتار روشن می شود که حجاب با قطع نظر از کمیت و کیفیت آن، یک امر مسلم در دین مبین اسلامی است و رعایت آن بر زن و مرد لازم است. ضمن آن که قرآن در مراحل تشریع حجاب به دو ویژگی توجه داشته است؛ نخست آن که رعایت این مهم را از خانواده خود پیامبر (ص) آغاز و سپس به درون جامعه تسری داده است و دیگر ویژگی حکم الهی، به سود جامعه و تضمین کننده سلامت جامعه بشری است.
۲۳۴.

بررسی ابعاد عفاف در قرآن و حدیث

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 37 - 66

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ابعاد عفاف حجاب حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۲۶
از فضایل اخلاقی مورد تاکید در قرآن کریم، عفت ورزیدن است. عفت به معنای حالتی درونی در انسان است که او را از حرام باز می دارد و به مراتب والای انسانیت رهنمون می کند. عفاف افزون بر این که نقش مهمی در سلوک فردی انسان به سوی مقصد آفرینش دارد، می تواند جامعه را از خطر سقوط اخلاقی و سلطه فرهنگی بیگانگان نجات دهد، از این رو پرداختن به ابعاد عفاف و کارکرد آن در رشد و تعالی انسان بایسته است. با عنایت به این که در قرآن کریم عفت ورزی در سه حوزه کردار، گفتار و اندیشه مطرح شده است و در روایات معصومین:، «عفاف» بهترین عبادت شمرده شده است، این پژوهش با استفاده از منابع مکتوب کتابخانه ای و پردازش اطلاعات با رویکرد توصیفی- تحلیلی، به بررسی ابعاد عفاف پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از منظر قرآن و حدیث، عفت در نگاه، عفت در پوشش، عدم پوشش لباس شهرت، عدم تبرج، عفت در طعام و مال از مصادیق عفاف در کردار است. قول معروف، سخن به ضرورت، عدم شوخی با نامحرم، استفاده نکردن از محتوای شهوت انگیز نیز در آیات مرتبط با عفاف در گفتار آمده است. همچنین ممنوعیت اختلاط با نامحرم، خلوت نکردن با نامحرم، پرهیز از عشوه و ناز، پرهیز از مصافحه، پرهیز از خلوت گزینی و دلباختگی نامشروع، از جمله راه کارهای قرآن و حدیث برای حفظ عفاف در اندیشه است.
۲۳۵.

مهندسی فرهنگ ارزشی با توجه به سیر نزول آیات حجاب

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 67 - 84

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم پوشش حجاب تبرج جلباب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۱
بنا بر آیات وحی، مساله پوشش از اولین مسائلی بود که حضرت آدم7 پس از هبوط به زمین با آن مواجه شد. خداوند متعال در قرآن کریم درباره ی شیوه صحیح پوشش، تکالیف و دستوراتی را مقرر کرده است. شیوه شناسی صحیح نهادینه سازی فرهنگ پوشش در جوامع انسانی، یکی از مسائلی است که همواره در معرکه آرا و نظرات مختلف قرار گرفته است. بنابراین بایسته است که با تحلیل و بررسی دیدگاه قرآن در این باره، کامل ترین نسخه وحی آسمانی را به عنوان مبنای فرهنگ سازی برگزینیم. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، کوشش شده است با توجه به روش فرهنگ سازی قرآن به عنوان شیوه ای موثر در طراحی فعالیت های فرهنگی، توجه برنامه ریزان فرهنگی را نسبت به روش طرح مباحث ارزشی جلب کند، به گونه ای که تقویت شاخص های ارزشی در اجتماع آسان تر و مخاطب را نسبت به تحمل دشواری های آن پذیرا تر کند. خداوند در این خصوص از تکنیک هایی همچون تدریج، الگو سازی، سطح بندی و بیان فلسفه و چرایی حکم استفاده کرده است. بدیهی است که وقتی حجاب در جامعه وجهه محدودیت و دست و پاگیری نداشته باشد، بلکه شاخص امتیاز و ارجمندی شمرده شود، با اقبال عمومی مواجه خواهد شد.
۲۳۶.

عفاف و حجاب در متون مقدّس و با تأکید بر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 85 - 98

کلیدواژه‌ها: عفاف حجاب قرآن کریم متون مقدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۰
«عفاف» و «حجاب»، واژگانی مقدس و نام آشنا در ادیان الهی ، به ویژه آیین اسلام هستند و از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان، تاریخ نگاران، جامعه شناسان و سایر اندیشمندان بوده اند. این دو واژه، افزون بر این که ریشه در شرع دارند، امری فطری بوده و مورد پسند روح پاک طلب آدمی هستند. با بررسی واژگان عفاف و حجاب می توان دریافت که رابطه ی این دو،  به لحاظ منطقی، «عام و خاص مطلق» است؛ یعنی هرچند ممکن است برخی از با حجاب ها عفیف نباشند، ولی هر عفیفی حتما با حجاب است. به دیگر سخن، هر آن که عفیف تر و از درون پاک تر باشد، خود را بیشتر به حجاب و پوشش، مقید می داند. با توجه به بررسی های انجام شده در قرآن کریم و کتاب مقدس، فرضیه این پژوهش به اثبات رسید که همه ادیان الهی به عفاف و حجاب اهمیت بسیار داده اند و احکام متعددی برای ان وضع کرده اند. در قرآن کریم هم که برترین و ماندگارترین آیین نامه الهی است، عفاف و حجاب، جایگاهی بس بالا و والا دارد و کامل ترین و جاودانه ترین آیین نامه ها و فرمان ها به منظور حفظ حجاب و عفاف و جلوگیری از ابتلا به گناهان مخرب شخص و جامعه آمده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که جلوه های حجاب و عفاف در قرآن کریم در چهار سطح پوشش، نگاه، گفتار و رفتار مطرح شده است.
۲۳۷.

جایگاه حجاب در ساختار آیه 31 سوره نور و پیوند آن با کل سوره

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 99 - 112

کلیدواژه‌ها: حجاب پوشش آیه 31 سوره نور ساختار سوره نور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۱
پوشش و حجاب اسلامی یکی از موضوعات مهم قرآنی است که در آیات وحی از آن سخن به میان آمده است. ازجمله آیاتی که جایگاه حجاب به روشنی در ساختار آن آمده، آیه 31 سوره نور است. پژوهش حاضر می کوشد با هدف مشخص کردن ساختار این آیه و پیوند آن با کل سوره، جایگاه حجاب و عفاف در قرآن کریم را تبیین نماید. پرسش اصلی تحقیق این است که آیا آیه 31 سوره نور می تواند دارای یک ساختار منسجم باشد و پیوند این ساختار با کل سوره چگونه است. مطالب این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس پرسش ها و اهداف تحقیق،طبقه بندی و تحلیل شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که تمامی آیات وحی به منزله نور و چراغی تابان است که انسان را به سرمنزل مقصود هدایت می کند و ساختار کل سوره نور اینگونه است. در این سوره گاه یک بخش از ساختار در یک آیه جای می گیرد و گاه به قراین لفظی و معنایی، یک بخش از ساختار حذف می شود. آیه 31 سوره نور دارای ساختاری چهارگانه است که همین ساختار در کل سوره قابل مشاهده است. بررسی مفاهیم قرآنی در یک ساختار منسجم باعث می شود که بیش تر با ابعاد اعجاز قرآن آشنا شویم و از دریای بی کران مفاهیم سرنوشت ساز آن بهره بریم.
۲۳۸.

نقش حجاب بر کاهش میزان انحراف اجتماعی- روانی زنان از منظر اسلام

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 113 - 133

کلیدواژه‌ها: حجاب اسلام انحرافات اجتماعی انحرافات روانی زنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۱
حجاب از مهم ترین مسایل مورد توجه ادیان توحیدی به ویژه دین مبین اسلام است و نقش بسیاری در کاهش میزان انحرافات اجتماعی-روانی دارد. مساله  بدحجابی به عنوان آسیبی اجتماعی در سطح جامعه مطرح است و اصلاح و ترمیم آن، نیازمند مهندسی فرهنگی و اتخاذ سیاست های فرهنگی و اجتماعی است. این مقاله به بررسی نقش حجاب بر کاهش انحرافات اجتماعی- روانی زنان اختصاص یافته است. برای پاسخ گویی به پرسش اصلی پژوهش، با روش تحقیق کتابخانه ای، منابع مکتوب مربوط به موضوع حجاب مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که از منظر اسلام، پوشش مناسب، آثار و پیامدهای مثبت بسیاری برای فرد و جامعه به همراه دارد. داشتن حجاب هم بر سلامت اخلاقی جامعه و هم بر پاکی و طهارت و ارتقای شخصیت زن تاثیرگذار است. حجاب، نه تنها مانع آزادی زن نیست، بلکه به او نقش دفاعی در برابر آسیب های فردی و اجتماعی می بخشد. همچنین گسترش بی حجابی و بی عفتی در جامعه موجب از هم پاشیدگی خانواده ها، رواج بی بند و باری، تنزل جایگاه زنان و به وجود آمدن بیماری های روحی و روانی در جامعه می شود. نتیجه آن که اگر خانواده ها بر حفظ حجاب اهتمام ورزند و به آن توجه کنند، میزان انحرافات اجتماعی- روانی کاهش خواهد یافت.
۲۳۹.

تحلیل قرآنی حجاب زن از منظر امام خامنه ای ( مد ظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اعتقادی سیاسی سال دوم تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳ 82 - 95

کلیدواژه‌ها: تحلیل قرآن حجاب خامنه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۳۳
تحلیل قرآنی حجاب زن از منظر امام خامنه ایبهروز محمدی* چکیده:حجاب یکی از مهم ترین ارزش های دین مبین اسلام است که به زنان اجازه می دهد با حفظ جایگاه انسانی خود در فعالیت های اجتماعی نقش کارآمد داشته باشند. مسلماً زن بدون حجاب نمی تواند آزادی، کرامت و آرامش خود را پاس بدارد و حضور او مفید و سازنده نخواهد بود، امروز هم مسئله حجاب و رابطه حکومت باحجاب، امری چالشی شده و نیازمند تحقیق و بررسی است، به غیراز آیات و روایات اسلامی، اندیشمندان مسلمان و بزرگان معاصر، افرادی بوده و هستند، ازجمله مقام معظم رهبری که با نگاهی جامع ومانع، به مسئله زن و حجاب زن آموزه های نابی درباره حجاب در اختیار جامعه قرار داده اند، که قطعاً این نظرات راهگشا و قابل استفاده کاربردی است. هدف از این پژوهش، تحلیل قرآنی حجاب از منظر مقام معظم رهبری است که از روش کتابخانه ای به شیوه توصیفی تحلیلی و اسنادی صورت گرفته و یافته های تحقیق حاکی از آن است که ایشان حجاب را امری شرعی و سپس عقلی می دانند و آن را موجب حفظ زن و آن را سازگار با طبیعت زن و بی حجابی را حرکتی به سوی خلاف طبیعت زن معرفی می کنند.کلیدواژه ها: مقام معظم رهبری، حجاب، قرآن، زن
۲۴۰.

ناهمنوایی زنان با حجاب رسمی در ایران: واکاوی دیدگاه موافقان در چهارچوب نظریه هراس اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ ۲۵۴-۲۱۹

کلیدواژه‌ها: زنان حجاب پوشش هراس اخلاقی کنشگران شهرآشوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۴۹
حجاب زنان در ایران به یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، به ویژه در سال های اخیر، تبدیل شده و بحث و مناقشه پیرامون آن در محافل علمی، سیاسی، فضای عمومی و رسانه ها به طور مستمر جریان دارد. این پژوهش به بررسی دلایل و راهکارهای ارائه شده از سوی موافقان الزام حجاب و مقابله با بی حجابی می پردازد. در این راستا، از نظریه هراس اخلاقی که فرآیند برانگیختن نگرانی اجتماعی نسبت به یک موضوع را از طریق عملکرد دست اندرکاران اخلاق و رسانه های جمعی توضیح می دهد، بهره گرفته شده است. این مطالعه کیفی با روش تحلیل محتوای مبتنی بر قیاس انجام شد. برای گردآوری داده ها، سخنرانی ها، یادداشت ها و مصاحبه های مرتبط با موضوع مقابله با بی حجابی که در پایگاه های خبرگزاری های رسمی داخلی از مهرماه ۱۴۰۱ تا تیرماه ۱۴۰۳ منتشر شده بودند، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد دست اندرکاران مسئول، ناهمنوایی زنان با حجاب رسمی را تهدیدی برای خانواده، نظام اجتماعی-فرهنگی، نظام سیاسی و دین درک می کنند و این گروه از زنان را به مثابه «کنشگران شهرآشوب» برمی سازند که چنین تهدیداتی را برای نظم اجتماعی ایجاد می کنند. درنهایت، آن ها به عنوان راهکار خواهان مقابله با بی حجابی از طریق شیوه های سخت و نرم می شوند. پس از اعتراضات اجتماعی ۱۴۰۱، هراس اخلاقی مبتنی بر مدل مهندسی نخبگان حاکم برای کنترل پوشش زنان شدت گرفته و به اقدامات کنترلی بیشتر منجر شده است. بااین حال، این رویکرد نتوانسته مقبولیت اجتماعی لازم را کسب کند و موجب تداوم تعارض و تقابل میان حاکمیت و زنانی شده است که برای دستیابی به حق اختیار بر پوشش خود تلاش می کنند.