هراس اخلاقی

«اسلام هراسی» و «شیعه هراسی» یکی از مهم ترین چالش های فراروی جهان اسلام است؛ این موضوع از دهه های پایانی قرن گذشته تا کنون تاثیرات عمیقی بر کشورهای اسلامی داشته است. نوشته حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سعی دارد چیستی و چگونگی توسعه ی پروژه ی شیعه هراسی را با استفاده از مفهوم کلیدی هراس اخلاقی و چارچوب نظریه ی تحلیل گفتمان به عنوان روشی در تحلیل داده های کتابخانه ای، آمار و اطلاعات کمی و کیفی رسانه ها بررسی کند. به بیان دیگر در این پژوهش از مفهوم هراس اخلاقی به منظور تبین ماهیت شیعه هراسی و از تحلیل گفتمان ارنستو لاکلا و شنتال موفه به عنوان چارچوب نظری برای تحلیل داده ها استفاده می شود.

هدف از مطالعه حاضر شناخت تاریخی و تجربی هراس اخلاقی و نسبت آن با بروز برخی پدیده های مدرن در جامعه ایران است. روش این پژوهش همبستگی و نمونه آن شامل 185 نفر است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. داده ها با کمک سیاهه تعهد مذهبی ورتینگتون و همکاران (2003)، پرسشنامه پایگاه اجتماعی-اقتصادی نبوی و همکاران (1387) و فرم هراس اخلاقی شهابی (2008) گردآوری، و با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیل رگرسیون بررسی شد. نتایج نشان داد متغیرهای سن و دین داری رابطه مثبت و معناداری دارند و پیش بینی کننده های مستقیم و طبقه اجتماعی-اقتصادی پیش بینی کننده معکوس هراس های اخلاقی هستند. در پژوهش حاضر می بینیم که هراس های اخلاقی، همواره یکی از تاکتیک های عمده برخورد با جریانات رقیب در ایران بوده است، همچنین با توجه به نقش سن و افزایش تمایل نسل جدید به پدیده های نوین و مدرن، به ویژه در حوزه رسانه ای، متصدیان مسائل تربیتی بر ضرورت شناخت تمایزات بین نسلی، شناخت جایگاه رسانه ها در رشد اخلاقیات جامعه و عرضه محتواهای فرهنگی مناسب برای جوانان توصیه می کنند.

زمینه و هدف : بازنمایی رسانه ای جرم در جهت دهی افکار عمومی و تصمیم مقامات دستگاه عدالت کیفری نقش عمده ای ایفاء می کند. بزرگ نمایی اخبار جنایی و اغراق در میزان خطر جرائم و کلیشه سازی تصویر بزهکاران و بزه دیدگان، کم اهمیت جلوه دادن بعضی از جرائم، تأکید بر بازنمایی جرائم خاص، بیانگر بازنمایی غیر واقعی رخداد جنایی در اخبار رسانه ای است. در این راستا پژوهش حاضر با تشریح تأثیر بازنمایی جرم بر نظام عدالت کیفری درصدد ارائه نگاه واقع بینانه تر از رخداد جنایی به نسبت بازنمایی رسانه ای آن است. روش شناسی : روش بکار رفته در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و از میان روش های توصیفی از روش تحلیل محتوا استفاده شد. به این منظور محتوای اخبار و گزارش های رسانه ای، تحلیل شدند. یافته ها و نتایج : یافته های این پژوهش نشان می دهد، برساخت رسانه ای جرم، بیشتر با تحریف در نشر اخبار رسانه ای همراه است و این امر موجب می شود بر چهره دستگاه عدالت کیفری تأثیرات جبران ناشدنی، برجای بماند. از یک سو بزرگ نمایی حاصل از گزارش های رسانه ای، موجب شکل گیری هراس اخلاقی و عوام گرایی کیفری و یا نقض دادرسی عادلانه شود و از سوی دیگر کم اهمیت جلوه دادن برخی از جرائم و قهرمان سازی و تطهیر بزهکاران موجب رهایی بزهکاران از چنگال عدالت کیفری می شود. همچنین گاهی بازنمایی خاص جرائم ، موجب تقویت هنجارشکنی و آموزش جرم می شود. بنابراین کنترل و نظارت بر اخبار و گزارش های رسانه ای می تواند در پیشگیری از جرم بسیار مؤثر باشد.

رسانه ها با بازنمایی «دیگریِ» بیگانه نقش مهمی در برساختن هویت های سیاسی و اجتماعی ایفا می کنند. در این مقاله کوشیده ایم تا نمود بیگانه هراسی و بیگانه ستیزی را در گفتمان خبری سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد واکاوی قرار دهیم. به این منظور آمریکا به عنوان بیگانه یا «دیگری» مهم انتخاب و بازنمایی سیاست های این کشور را در گفتمان خبری سیمای جمهوری اسلامی ایران موردمطالعه قراردادیم. ازآنجاکه بازنمایی «دیگری» در پیوند با «خود» معنا پیدا می کند سؤال اصلی تحقیق چنین طرح می شود؛ سیاست های آمریکا به عنوان «بیگانه» یا «دیگری» چگونه بازنمایی شده و از خلال بازنمایی دیگری، هویت «خودی» چگونه تعریف می شود. در این راستا بخش خبری ساعت 21 شبکه یک سیما به عنوان یکی از مهم ترین بخش های خبری سیما انتخاب و موردمطالعه قرار گرفت. رویکرد نظری تحقیق را پیرامون مبانی نظری مفهوم «بازنمایی»، «گفتمان»، «هویت» و نظریه «هراس اخلاقی» سامان دادیم. برای پاسخ به مسئله تحقیق نمونه ها، بر اساس مدلی تلفیقی از تحلیل گفتمان و نشانه شناسی موردمطالعه قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان می دهد که گفتمان خبری شبکه یک در بازنمایی سیاست های آمریکا «دیگر هراسی» و «دیگر ستیزی» را بازتولید و در مقابل بر هویت خودی به عنوان هویتی «مبارز»، «انقلابی»، «آگاه» و... تأکید می کند.

در این مقاله به دنبال واکاویدن مسئله بازنمایی رفتار مجرمانه در تلویزیون با تمرکز بر مستند تلویزیونی شوک هستیم تا نشان دهیم که این بازنمایی می تواند بر نحوه جرم انگاری رفتارها در جامعه واقعی اثر بگذارد. با روش نشانه شناسی به سراغ مستند شوک که درباره انحرافات جوانان است رفته، دلالت های ثانویه آن را نشان داده و بر نحوه رمزگشایی مقامات رسمی نظام عدالت کیفری از رمزگذاری های صورت گرفته، تمرکز می کنیم. توضیح آنکه رابطه رسانه و جرم همواره در جرم شناسی کلاسیک مطرح بوده است اما جرم شناسی فرهنگی به عنوان رویکرد نظری برآمده از مطالعات فرهنگی، برداشت های ساده انگارانه از این رابطه را به کناری نهاد و معنای جرم را برساخته نظام های بازنمایی دانست. هراس اخلاقی تولید شده توسط رسانه ها، مفهوم جرم انگاری را از معنای سنتی آن که در حقوق کیفری مورد نظر است، فراتر برده و جنبه های جدیدی به آن می دهد. تلویزیون به مثابه رسانه ای فراگیر و عامه پسند با پردازش های ایدئولوژیک از وقایع اجتماعی، نقش مهمی در این فرایند جرم انگاری پنهان ایفا می کند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در گفتمان تلویزیون ایران، تیپ گروهی از جوانان در قالب مصرف کنندگان منفعل نمادها، موسیقی زیرزمینی و فرقه ها رمزگذاری شده است. از سوی دیگر، گفتمان رسمی پلیسی و قضایی، اولا خود در برساختن هراس اخلاقی از جوانان از طریق ایجاد دوگانه ها و بازتولید اسطوره هایی مانند جوانان "پاک دامن و سلیطه" تاثیر داشته و ثانیا این برساخته رسانه ای را در قالب برساخته های حقوقی مانند جرایم علیه عفت عمومی و اخلاق مصرف می کند.