مطالب مرتبط با کلیدواژه

صفویه


۴۱.

تاثیر سفالگرى چین بر ایران در دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: هنر صفویه چین سفال سفالینه آبی و سفید چینی سلادون

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره جهان
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ...
تعداد بازدید : ۲۶۵۸ تعداد دانلود : ۱۷۳۲
در روزگار صفویه بویژه از دوره شاه عباس که عصر شکوفایى آن حکومت مى باشد، به علت گسترش روابط فنى، هنرى و تجارى ایران با چین و قرار گرفتن ایران در مسیر جاده ابریشم، هنر ایران از هنر چین تأثیر پذیرفت. مظاهر این تأثیر پذیرى را مى توان در آثار سفالین بویژه چینى هاى آبى و سفید و سلادن ها، کاشیکاریها، نگارگریها، بافته ها وقالیها و نیز هنر کتاب آرایى و تجلید بخصوص تشعیرهاى آن دوره به روشنى ملاحظه کرد. البته این تأثیرپذیرى ها نه تنها جنبه تقلیدى صرف نداشته است، بلکه در موارد بسیارى توأم با برخى ابتکارات هنرمندان ایرانى بوده و ضمن تلفیق با طرح ها و نقش هاى ایرانى، با سلیقه ایرانى تطابق یافته و ارائه شده است. افزون بر آن، فرهنگ و هنر ایران نیز بر فرهنگ و هنر چین تأثیراتى برجاى نهاده است. ضمنأ برخى از تأثیرپذیرى هاى هنر ایران از هنر چین، اگاهانه و در جهت نیل به اهداف مشخص بویژه در زمینه هاى تجارى و اقتصادى بوده است، به طورى که بعضى از سفالگران و چینى سازان ایرانى هشیارانه و براى جلب بازار و مشتریان بیشتر به هنگام ساخت و پرداخت سفالینه ها، بر پشت آنها نقش هایى مشابه حروف چینى رسم مى کردند.
۴۲.

آگاهی های ایرانیان روزگار صفوی از اوضاع مذهبی اروپا(با تاکید بر نخستین بازتابهای نهضت پروتستان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مسیحیت صفویه فرقه پروتستان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی روابط خارجی
تعداد بازدید : ۱۳۲۱ تعداد دانلود : ۸۸۹
ایرانیان از دیرباز با آئین مسیحیت آشنائی ها و تعاملاتی داشته اند.این دین درپاره ای ازبرهه های تاریخ، دربخشهائی از ایران نیز گسترش یافته بود.امامسیحیت در طول تاریخ یکسان باقی نماند و در سرزمنیهای مختلف ، صورتبندی های گوناگونی به خودگرفت و به فرقه های مختلف تقسیم شد.صورتهای اروپائی مسیحیت با گونه های رایج آن درایران و سرزمینهای همسایه متفاوت بود.در درازای نزدیک به هزارسال، به تدریج، سه فرقه کاتولیک، ارتدکس و پروتستان به همراه شعباتشان به عنوان اصلی ترین بخشهای مسیحیت اروپائی پاگرفتند.دراین پژوهش کوشش شده است تا میزان آگاهی ایرانیان روزگار صفوی به این صورتبندی ، به ویژه نخستین آشنائیهای ایرانیان با نهضت و فرقه پروتستان که همزمان با دوران صفویه شکل گرفت،بررسی شود.
۴۳.

روابط و مناسبات خاندان عربشاهیِ خوارزم با صفویان

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه خوارزم اوزبکان خان نشین خیوه عربشاهیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۳ تعداد دانلود : ۶۷۲
هم زمان با تشکیل دولت شیعی مذهبِ صفوی در آغاز قرن دهم هجری، اوزبکانِ دشت قبچاق نیزصفحات شمالی قلمرو تیموریان در ماوراءالنهر و خوارزم را تصرف کرده، در هر دو منطقه، به ترتیب دو خاندان شیبانی و عربشاهی زمام امور را در دست گرفتند. در ابتدای امر، علاوه بر اختلاف مذهبی، ادعای مالکیت اوزبکان نسبت به خراسان، عامل اصلی تصادم و درگیری آن ها با صفویان شد. اگر چه خاندان شیبانی این روابط خصمانه را تا زمان انقراض خود، ادامه دادند ولی خاندان عربشاهی در مناسبات خود با صفویه به گونه ای دیگر عمل کردند. اساس مناسبات عربشاهیان با صفویه، مبتنی بر نوعی تناقض بود. خوانین عربشاهی ضمن تعرض به مرزهای قلمرو صفوی، قتل، غارت، اسارت شیعیان ایرانی و فروش آن ها به عنوان برده، با دولت صفویه روابط دوستانه و صلح طلبانه مبتنی بر وفاق و همگرایی نیز داشتند که در آن علاوه بر ابراز دوستی و تبادل سفیر، به ارسال گروگان به دربار پرداخته و خود را تحت حمایت شاه صفوی در آوردند. این مقاله در پی آن است که ضمن شناسایی تحولات درونی خوارزم در دوره حاکمیت عربشاهیان، روابط فیمابین خوانین عربشاهی با دولت صفوی را، با تاکید بر عوامل اثرگذار بر آن تبیین کند.
۴۴.

مطالعه تطبیقی مضامین کتیبه های کاشیکاری مدرسه چهارباغ اصفهان و باورهای عصر صفویه

کلیدواژه‌ها: باورها صفویه مطالعه تطبیقی کتیبه کاشیکاری مدرسه چهار باغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷۸ تعداد دانلود : ۹۹۳
مدرسه چهارباغ اصفهان یکی از بناهای باشکوه اواخر عهد صفوی (1118- 1126 ﻫ.ق) است که در زمان شاه سلطان حسین صفوی (1105-1135 ﻫ.ق) در ضلع شرقی خیابان چهارباغ اصفهان احداث گردیده است. این مدرسه به همراه کاروانسـرا و بازارچه ای که پیرامون آن قرار داشته، مجموعه عظیمی را تشکیل می داد که عـلاوه بر فواید کاربردی و تعلیم و تربیت طلاب و مدرسان علوم دینی، از لحاظ هنری نیز بسیار ارزشمند بوده است. وجود عقاید و باورهای دینی و مذهبی شیعی و هم چنین تفکرات عرفانی و صوفیانه موجود، بر هنر این دوران تاثیر بسزایی داشته که یکی از بهترین نمود های آن را در کتیبه های کاشیکاری مدرسه چهـارباغ می توان مشاهده نمود. از این رو اساس این پژوهش که با رویکرد تاریخی- تطبیقی و بر اساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای به بررسی کتیبه های کاشیکاری این بنا و باورهای عصر صفوی می پردازد، بر این فرضیه استوار است که میان مضامین کتیبه های کاشیکاری مدرسه چهارباغ اصفهان و اعتقادات و باورهای عصر صفویه ارتباط مستقیمی وجود دارد و با توجه به نوع خطوط و محل کاربردشان تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این کتیبه ها شامل باورهای ملی ایرانی و مذهب تشیع بوده که بر روی همه اقشار جامعه اعم از علماء، سیاسیون، متصوفه، عرفا و حتی عامه مردم تاثیر داشته است.
۴۵.

تبیین و مقایسه کارکرد نخبگان سیاسی و ایلی کُرد در دوره های صفویه و قاجار 1344 -907 ق/ 1925 – 1521 م

کلیدواژه‌ها: صفویه قاجار دولت مرکزی نخبگان کُرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۰ تعداد دانلود : ۷۱۹
این نوشتار به روش تاریخی و با تاکید بر نگاه جامعه شناسانه به تاریخ، در چارچوب نظری دو گفتمان هویت ایرانی و روابط نخبگان با حوزه قدرت سیاسی، تلاش می کند به تبیین و مقایسه جایگاه و کارکرد دولت مردان و نخبگان سیاسی و ایلی عشیره ای کُرد در دو دوره صفویه و قاجار بپردازد. از مهم ترین یافته های این تحقیق آن است که در مجموعِ دو دوره، از نظر قومی و مذهبی، مانعی جدی بر سر راه ارتقای دولت مردان و نخبگان کُرد در مراتب اداری و سیاسی دولت مرکزی ایران وجود نداشته و نخبگان مذکور در هر دو دوره تا عالی ترین مراتب قدرت بالا رفته اند. هم چنین دیگر یافته این پژوهش نشان می دهد که برآیند نهایی کارکرد دولت مردان و نخبگان کُرد، در مسیر تامین منافع و تحکیم امنیت و پیگیری اهداف ملی دولت مرکزی ایران بوده است.
۴۶.

عشر و ده نیم (بررسی یکی از اصطلاحات مالی دوره صفویه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صفویه اسناد آستان قدس رضوی عشرو ده نیم سسیورغال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۵ تعداد دانلود : ۶۵۵
اسناد در زمره منابع باارزش تاریخی در دوره صفویه به شمارمی آیند که تحقیق برروی آن ها می توان بر طرف کنننده بسیاری از ابهامات تاریخی در دوره های مختلف تاریخی ،خصوصا صفویه که فقر منابع اطلاعاتی درزمینه تشکیلات مالی وجوددارد،باشد. در این مقاله بارویکرد تحلیلی به اطلاعات اسناد عشرودهنیم موجود در مرکز آستان قدس رضوی خواهیم پرداخت .در قسمت سندشناسی به بررسی شکلی و محتوایی و ارزشهای گوناگون اطلاعاتی اسنادمی پردازیم ودر قسمت سندپژوهی با طرح سوالاتی مانند معنا و مفهوم عشروده نیم در دوره صفویه ، محل دریافت، محل خرجکرد مبالغ و چگونگی وصول در حواشی موضوع سعی خواهد شد تا با استخراج ودسته بندی اطلاعات موجود در اسناد حتی الامکان باسائرمنابع این دوره مستندسازی گردد .یافته های حال از این تحقیق نشان دهنده آن است که بیشتر اطلاعات موجود در اسناد عشرودهنیم در هیچ جای دیگر ذکرنشده وتنهاداده های باارزش در این مورد در دنیا می باشدو می تواند به عنوان منابع بارزش در تاریخ اداری مالی این دوره از دیدگاههای گوناگون مورد توجه محققان قرار گیرد
۴۷.

سیر تکاملی ابعاد اجتماعی ولایت فقیه از دوران مغول تا مشروطه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: صفویه قاجاریه ولایت فقیه فرهنگ ایرانی تشیع ایلخانان مغول شهید اوّل علامه حلی خواجه نصیرالدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۹ تعداد دانلود : ۷۷۳
پذیرش مردمی ولایت فقیه یک روند تاریخی داشته است که بیشترین تلاش برای طرح اجتماعی آن از دوره مغول و همزمان با سقوط خلافت توسط علمای بزرگی همچون شهید اول، خواجه نصیر الدین طوسی، علامه حلی و ... برداشته شد. این عالمان شیعی، ابتدا با نفوذ در حکومت مغول و سپس، با شیعه کردن حاکم مغول، همچنین اعمال ولایت در حکومت های شیعی صفویه و دخالت مستقیم در جامعه، توانستند جامعه را با ولایت فقیه در عرض ولایت سیاست حکام آشنا سازند.این آشنایی آن گاه همگانی شد که در دوره قاجاریه با پیروزی اصولیون، ولایت سیاسی – مذهبی علما در عرض حکومتِ سیاسی شاهان قاجار تأسیس شد. ولایت فقیه در نهضت تنباکو و مشروطه فراگیر و صورت بین المللی به خود گرفت. انقلاب اسلامی نمونه کامل ولایتی بود که علمای سابق پایه های اجتماعی آن را استحکا بخشیده بودند.
۴۸.

بررسی انتقادی شش سفرنامه مهم اروپایی دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری صفویه سفرنامه تاورنیه شاردن کمپفر پیترو دلاواله اروپاییان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۶۴۴
در این تحقیق، شش سفرنامه مهم دوره صفوی با هدف بررسی مقدار واقع نمایی آنها، با روش تحلیلی ـ توصیفی مورد بررسی انتقادی قرار گرفته است. از این رو، بعد از معرفی سفرنامه ها، تلاش شده اشکالات ساختاری آنها، همراه با ارائه شواهد تاریخی، بیان شود تا محقق تاریخ در رجوع به این سفرنامه ها و سفرنامه های مشابه، از مطلق نگری بپرهیزد و با توجه به اشکالات مطرح شده در این تحقیق، با احتیاط، دقت لازم و توجه به سایر منابع، از سفرنامه های عصر صفوی استفاده نماید. در این تحقیق از جزئینگری پرهیز شده و اشکالات کلی که معمولاً همه سفرنامه ها به نحوی دچار آنها هستند بیان شده است.
۴۹.

اهمیت تاریخی و نقد ترجمة مجمع الخواص(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۷۰۱ تعداد دانلود : ۱۴۴۱
تذکرة ادبی مجمع الخواص را صادقی بیگ افشار، نگارگر برجستة عهد صفوی، در سال 1016 ق به زبان ترکی نگاشت و در سال 1327 دکتر عبدالرسول خیام پور، استاد دانشگاه تبریز، آن را تصحیح و به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این تذکره اطلاعات گران سنگی درباب وضعیت ادبی حاکم بر گروه های اجتماعی ترک و تاجیک ایران آن روزگار ارائه می دهد. هم چنین رونق ادبیات و هنر در نزد شاهان، شاهزادگان، و ارکان حکومت صفوی و برخی از سلاطین و شاهان عثمانی و گورکانی و خان های اوزبک در آیینة مجمع الخواص مشاهده می شود. صادقی بیگ در تبریز به دنیا آمد و هنر نگارگری را در نزد استادان این هنر آموخت. جریان حوادث سیاسی موجب حضور او در تختگاه های قزوین و اصفهان شد، ازاین رو با بسیاری از اعاظم سبک تبریز، قزوین، و اصفهان ارتباط یافت و نام و سرگذشت برخی از آنان را به سبب طبع شعریشان در مجمع الخواص گرد آورد. این مقاله بر آن است تا علاوه بر تبیین اهمیت این تذکره در تاریخ نگاری عصر صفوی، برخی از کاستی های ترجمة آن را به نقد بگذارد.
۵۰.

جامعه شناسی تاریخی موقعیت و عملکرد اقلیت های مذهبی در شهر اصفهان دورة صفوی (مطالعة موردی: ارامنة جلفای اصفهان در عصر صفوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه اقلیت ها جامعه شناسی تاریخی ارامنه جلفا محلات اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۳۵
از دیدگاه جامعه شناسی اقلیت های قومی و دینی به عنوان گروهی که به دلیل تفاوت هایشان با گروه اکثریت در معرض تبعیض ها و تمایزات قرار دارند و از مشارکت در زندگی اجتماعی کناره گیری می کنند، تعریف شده اند. این شاخص ها در بسیاری از جوامع مشاهده می شود، اما مطالعه ای تحقیقی با روش مطالعات «جامعه شناسی تاریخی» دربارة ارامنة ساکن جلفای اصفهان در دورة صفوی نشان می دهد که با وجود مشخصات ظاهری این قوم، به مثابة یک اقلیت، موقعیت نسبتاً ممتازی در جامعه و بالتبع عملکرد موفقی در زندگی اجتماعی پایتخت صفویان داشته اند. این مطالعه که از نوع تحقیقات تاریخی است و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب خانه ای صورت گرفته، در پی پاسخ گویی به این سؤال است: موقعیت و عملکرد ارامنه در ساختار اجتماعی اصفهان عصر صفوی چگونه بوده است؟ نتیجة تحقیق که حاصل جمع آوری اطلاعات و استخراج داده های تحقیق با استفاده از استدلال های تاریخی و نمودارهای آماری است، نشان می دهد تعامل سازنده بین این گروه با دولت مردان صفوی و تلاش صفویان برای رونق تجارت، افزایش جمعیت پایتخت خود، کسب اعتبار بین المللی، و عملکرد درست ارامنه در مسائل و مسئولیت هایی که به آن ها واگذار شد، زندگی مسالمت آمیزی را برای این اقلیت در آن دورة تاریخی رقم زد. این نتایج می تواند در تحلیل جامع نگر به جایگاه اقلیت ها در دورة صفویه کمک کند.
۵۱.

منصب داروغه در دورة صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صفویه امنیت اجتماعی داروغه عامل قضایی مناصب اداری داروغه دفترخانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳۲ تعداد دانلود : ۹۹۷
در دورة صفویه برخی از وجوه ساختاری و عملکردی مناصب اجرایی کشور دگرگونی هایی را از سر گذرانید و در جریان آن شماری از آن مناصب به منظور اثربخشی بیش تر در مأموریت های اداری، سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی مربوط توسعه و تکامل یافت. از آن جمله منصب داروغه، که پیدایش آن به دورة قبل از صفویه مربوط بود، در این دوره برخی دگرگونی های ساختاری و عملکردی را پذیرا شد و در نتیجة آن نقش و عملکرد اداری و سیاسی آن به همراه منزلت و جایگاه اجتماعی آن، تحول یافت. الگوی ساختار و عملکرد منصب داروغه که در دورة صفویه ظاهر شد، در ادوار بعد میل به انحطاط یافت و در اواخر دورة قاجار زوال یافت. در این مقاله بررسی تاریخی مبتنی بر اسناد و داده های موجود در منابع، از ساختار و عملکرد منصب داروغه در دورة صفوی، صورت می گیرد. نتیجة این تحقیق نشان می دهد در این دوره به علت توسعة کارکردهای این منصب، این عنوان برای صاحب منصبان نظامی و اداری، استفاده می شد و داروغه ها نقش و عملکردهای گوناگون و مهمی در حوزه های اجرایی، قضا، و امنیت اجتماعی برعهده داشتند. اهمیت و منزلت اداری و اجتماعی دارندگان این منصب سبب می شد آنان افزون بر وظایف اصلی خود گاه به عنوان سفیر، مشاور، و عامل مالی به کار گرفته شوند و مأموریت نظامی و مواردی دیگر را به عهده بگیرند.
۵۲.

خوشنویسی درآغاز عصر صفوی: تحولات،کارکردها، حامیان و هنروران

کلیدواژه‌ها: صفویه خوشنویسی خط. خوشنویسان حامیان خوشنویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۴ تعداد دانلود : ۸۴۴
سرآغاز فرمانروایی صفویان- عصر سلطنت اسماعیل و طهماسب- دوره بالندگی هنر خوشنویسی در ایران است. این هنر در این عصر، سه دوره تقریباً برابر را گذراند. نخست دوره گذار و انتقال از سنت های پیشین به ویژه عصر تیموری به صفویان تبریز است؛ دوره دوم که مقارن با نخستین سال های سلطنت طهماسب و اقبال او به هنر کتاب آرایی است، دوره قاعده مند شدن برخی از خطوط به ویژه نستعلیق و کاربرد آن برای نخستین بار در کتابت قرآن است؛ دوره سوم که با توبه طهماسب و کناره گیری او از هنر همزمان است، اگر چه موجب رکودی آشکار در برخی هنرها شد، اما هنر خوشنویسی از آسیب جدی در امان ماند. خوشنویسی در این دوره دو کاربرد مشخص داشت. نخست، کارکرد هنری؛ دوم: کارکرد اداری. این پژوهش بر آن است تا پس از بیان تحولاتِ هنر خوشنویسی، انواع ِخطوط و اهمیت هر یک از آنها در نیمه نخست عصر صفوی، نقش حامیان آن را همراه با معرفی برجسته ترین خوشنویسان نستعلیق و عوامل مؤثر در پایگاه اجتماعی و معیشتی آنان، بررسی کند.
۵۳.

نوروزیه و نوروزیه نویسی در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صفویه نوروز نوروزنامه نوروزیه شاه طهماسب نوروز شرعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹۱ تعداد دانلود : ۱۲۰۴
مذهب تشیع در زندگی ایرانیان عصر صفویه از اهمیت خاصی برخوردار بود. از این رو بررسی رویکرد متون مذهبی این دوران به نوروز، به عنوان بزرگ ترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است. در روزگار صفویه، بحث های مذهبی دربارة نوروز سبب نگارش رساله های متعددی با عنوان «نوروزیه» شد. از سیزده نوروزیه در منابع مختلف نام برده شده که امروز نه رساله در دسترس است. در این پژوهش، برپایه نسخ خطی موجود، به معرفی نوروزیه ها پرداخته شده و روند زمانی نگارش، ویژگی های زبانی و ادبی، و ساختار محتوایی این رساله ها بررسی شده است. نگارش نوروزیه ها از عصر شاه تهماسب صفوی آغاز شد اما اوج نگارش رساله های نوروزیه به دوران دو شاه پایانی این سلسله مربوط می شود. متن نوروزیه ها روان و ساده است و پربسامدترین بحث مطرح شده در آن ها تعیین روز نوروز شرعی بر پایه روایات گوناگون است.
۵۴.

بررسی روابط خارجی شروانشاهان دربندی (سلاله دوم 945 -780 هـ.ق/ 1538- 1378 م)

کلیدواژه‌ها: صفویه ترکمانان روابط خارجی تیموریان شروانشاهان دربندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶۹ تعداد دانلود : ۲۰۹۱
آغاز حکومت سلاله دوم شروانشاهان دربندی در شروان، با یورشهای تیموری هم زمان بود. شیخ ابراهیم دربندی (821-780ه.ق-1418-1378م)، بنیان گذار سلسله محلی مذکور و دو تن از جانشینان او توانستند با تنظیم روابط خارجی، بیش از یک قرن دولت محلی شروان را در مقابل امپراتوری های قدرتمند تیموری و ترکمن ها محافظت کنند. شیخ ابراهیم به حاکمیت تیمور گردن نهاد و خلیل الله نیز، هم با تیموریان و هم آق قویونلوها رابطه دوستانه ای برقرار کرد. فرخ یسار، جانشین خلیل الله از تابعیت تیموریان سرباز زد و به تدریج به قرابت سیاسی و سببی با آق قویونلوها روی آورد. سرانجام ضعف روزافزون مهمترین متحد شروانشاه، یعنی آق قویونلوها و نیز قدرت پویای معنوی – دنیوی شیوخ صفویه در سال945ه.ق/1538م. به دوره درخشان روابط خارجی آن دولت محلی و عمر خاندان دربندی خاتمه داد. این تحقیق در پی اثبات این فرضیه است که در این دوره سیاست خارجی شروانشاهان دربندی در قبال دولت ها و امپراتوری های بزرگ منطقه تا حد زیادی مثبت و سازنده بوده است.
۵۵.

تحلیل تاریخی کاپیتولاسیون در ایران

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ایران فرانسه صفویه مغول ایلخانان افشاریه انگلیس زندیه هلند کاپیتولاسیون ترکمانچای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۲ تعداد دانلود : ۱۲۸۴
کاپیتولاسیون در تاریخ معاصر ایران با تحمیل قرارداد ترکمانچای(1343 هـ . ق /1829م) توسط روسیه آغاز شد و به دنبال آن دیگر دولت های خارجی از این امتیاز در ایران برخوردار شدند. در دوران قبل از قاجار امتیاز کاپیتولاسیون در حد محدودی وجود داشته که با آنچه در عصر قاجار تحمیل شده تفاوت هایی را دارد. تحقیقات انجام گرفته در مورد کاپیتولاسیون در تاریخ ایران بیشتر به این مسأله در دوران قاجار و بعد از آن پرداخته اند و پیدایش زمینه های تاریخی آن کمتر مورد توجه واقع شده است. این مقاله بر آن است تا سِر ّ تاریخی کاپیتولاسیون در دوران قبل از قاجار و زمینه هایی که موجب شد حکام ایران امتیازهایی را در زمینه قضایی به بیگانگان دهند، مورد بررسی قرار دهد
۵۶.

بررسی طرح و نقش در قالی های سنگشکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه قالی سنگشکو طرح و نقش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴۳
به زعم بسیاری از صاحبنظران، دوره صفویه یک دوره منحصر به فرد و خاص در تاریخ فرش بافی ایران به شمار می رود. قالی های زیبا و باشکوهی که از آن روزگار باقی مانده و اکنون مایه مباهات مجموعه داران و موزه های بزرگ دنیاست؛ گواه بر این مدعاست. قطعاً شناخت این گنجینه عظیم برای هنرمندان هر دوره ای لازم و ضروری است. واکاوی طرح ها و نقوش این قالی ها هم در جهت شناخت هویت و جان مایه آثار گذشته و هم در ارتقاء سطح کیفی آثار امروز مثمر ثمر خواهد بود. در این مقاله، طرح ها و نقوش یک گروه مشخص از قالی های این دوره، مشهور به سنگشکو، بررسی شده و تلاش می شود ویژگی های مشترک در طرح و نقش این قالی ها معرفی گردد. در این راستا پاسخ به سؤالات زیر مورد نظر می باشد: ساختار طرح در قالی های سنگشکو چگونه است؟ نقوش مشترک در قالی های سنگشکو کدامند؟ بدین منظور تصاویر متعلق به نمونه های به جامانده و شناخته شده از این گروه، به روش کتابخانه ای گرد آمده و به روش توصیفی مورد بررسی قرار می گیرند. حاشیه های قابقابی، انواع نقوش حیوانات و صورتک های حیوانی (نقش واق واق)، طاووس های جفت، نقوش گرفت و گیر، سیمرغ و اژدها و ماهی از جمله نقشمایه های مشترک میان این قالی هاست
۵۷.

بررسی و تحلیل روابط نادر شاه افشار و ارامنه 1748-1730م/1160-1142هـ ق

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه جلفا ارامنه نادرشاه افشار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۳ تعداد دانلود : ۸۴۵
سقوط دولت صفوی ، آن نیز با شورشی از داخل مرزهای سیاسی خود توسط غلزایی های قندهار ،-پیامدهای مختلفی داشت.از بین رفتن دولت مرکزی و فقدان حکومت مقتدر در ایران، همچنین ، رشد سریع وگسترده ی مدعیان سلطنت در گوشه و کنار ایران ، از مهم ترین این پیامدها بود. این دو مسئله موجب شد تا امنیت داخلی دستخوش آسیب شدیدی شود و درگیریها و جنگ های مداوم داخلی و خارجی ، کاهش جمعیت و از رونق افتادن فعالیت های بازرگانی را به همراه آورد. در این میان،اگر چه در شرایط پدید آمده همه جای ایران تمامی و ساکنان آن در معرض آسیب بودند، اما گرو ه های قومی و اقلیت های دینی به دلیل اختلا ف هایی که با حاکمیت های این دوره به ویژه از نظر قومی و دینی داشتند، بیشتر در معرض خطر قرار گرفتند. در همان حال ، ارامنه که جایگاه مهمی در مناسبات اجتماعی و اقتصادی ایران برای خود یافته بودند ، در روابط خود با حاکمان این دوره آسیب های زیادی دیدند. اوج این آسیب پذیری را در زمان حضور نادر در عرصه ی سیاسی ایران می توان دید.اگر چه مبنای اصلی رفتارهای نادر با قبایل و گرو ه های مختلف و اقلیت های دینی بر پایه ی مسائل قومی ودینی قرار نداشت ، اما همین اختلاف ، بهانه ی مناسبی برای تفاوت در رفتارها و روابط فراهم آورد. این مقاله با هدف بررسی مناسبات نادر با اقلیت دینی ارامنه، از زمان حضور او در عرصه ی سیاسی ایران تا قتل وی تنظیم شده است.
۵۸.

پیشکش و نقش آن در روابط ایران با کمپانی های هند شرقی در دوران صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایران تجارت صفویه کمپانی هند شرقی پیشکش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰۶ تعداد دانلود : ۱۱۳۳
عصر صفویه از نظر رشد مناسبات بین المللی، یکی از دوره های مهمِ تاریخِ ایرانِ میانه است. در این دوره، علاوه بر تمایل بسیارِ حکومت صفوی برای ارتباط با دولت های غربی، این دولت ها هم به دلیل اوضاع پیش آمده در غرب، به شرق تمایل داشتند. این ارتباطات فقط سیاسی نبود، بلکه ایجاد روابط تجاری، به ویژه برای کمپانی های تجاریِ جدیدالتأسیس در شرق، اهمیت خاصی داشت. این کمپانی ها مایل به تجارت با ایران بودند. از این روی، برای پیشبرد امور تجاری خود مجبور به برقراری ارتباط با برخی مقامات درباری، همچون صدراعظم، مستوفی خاصه و شه بندرِ بندرعباس بودند. از آنجا که این افراد نقشی تعیین کننده در فعالیت های بازرگانی، به ویژه عقد قرارداد و کسب امتیازات داشتند، جلب نظرشان اهمیتی بسیار داشت. علاوه بر این، جلب حمایت حاکمان شهرهای قرار گرفته در مسیر تجارت، بسیار کارساز بود. در نتیجه، کمپانی ها از هر وسیله ای از جمله، پیش کش و رشوه سود می جستند تا حمایت این افراد را جلب و حتی رقبای خود را از دور خارج کنند. در اینجا، این پرسش مطرح است که «پیشکش چه تأثیری در روابط میان کمپانی های هند شرقی و حکومت صفوی داشته است؟» بنابر قرائن، به نظر می رسد پیشکش و هدایا باعث نفوذ این کمپانی ها در ارکان دولت و در نتیجه، پیشرفت تجارت آنها با ایران میشد و بازار رقابت میان کمپانی ها را داغ تر میکرد. هر یک از کمپانی ها برای رسیدن به امیال خود، می کوشید پیشکشی مناسب تر هدیه دهد و افراد بیشتری را با خود همداستان کند. در اینجا، کوشیده ایم از منابع غیر ایرانی ـکه البته بیشتر نیز به این موضوع پرداخته اند ـ استفاده کنیم. سپس با تحلیل مطالب، نقش و تأثیر این هدیه ها را در پیشبرد اهداف کمپانی ها در ایران روشن خواهیم ساخت.
۵۹.

بررسی مبانی مرمت دو مجموعه قاب کاشی منقوش از موزه ی چهل ستون

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه مبانی کاشی مرمت چهل ستون

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ...
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه مرمت آثار تاریخی
تعداد بازدید : ۲۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۵۵۰
کاخ چهل ستون از جمله مهم ترین بناهای عصر صفویه در اصفهان است که به واسطه ی تزئینات بسیار زیاد و متنوع آن به موزه ی تزئینات معماری معروف شده است. در این عمارت موزه ی تاریخی- تزئینی ای از سال 1327شمسی تا به حال برقرار است که در آن آثار ارزشمندی از دوره-های مختلف هنر ایران نگهداری می شود. از جمله این آثار نفیس و گران بها دو مجموعه قاب کاشی منقوش به نگارگری می باشند که تا چندی قبل در انبار موزه نگهداری می شدند و امروزه پس از مرمت در فضای داخلی کاخ موزه ی چهل ستون به نمایش در آمده اند. با توجه به آنکه هیچگاه در فضای داخلی کاخ چهل ستون در حالت اصیلش از کاشی و بویژه قاب کاشی های منقوش استفاده نشده و تنها مابین سال های 1327 تا 1357 به سبب اشتباهی تاریخی یک مجموعه کاشی منقوش طراحی، ساخت و بر بدنه ی جرز غربی سالن اصلی نصب گردیده است. بررسی شیوه ی حفاظت این دو مجموعه کاشی و انتخاب تدبیری جهت معرفی بهتر آن ها با توجه به عدم سابقه تاریخی وجود هر نوع کاشی در فضای داخلی کاخ، از مهمترین مسائل مربوط به نمایش این آثار است. نوشته ی حاضر با تأیید و یادآوریِ اهمیت «مطالعات تاریخی و تطبیقی» در مرمت، به بررسی دو مجموعه ی قاب کاشی تصویری موزه ی چهل ستون با توجه به مدارک موجود و ارائه راهکار مناسب جهت به نمایش گذاشتن آنها اختصاص دارد.
۶۰.

کلاه تَرک از آغاز تا صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صفویه عثمانی ترک صوفیه کلاه تاج کلاه ترک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۹۷۸ تعداد دانلود : ۱۰۹۳
کلاه ترک یا تاج صوفیانه، در نزد متصوفه جایگاه و کارکرد خاصی دارد. در شکل و مفهومِ «تاج» یا «کلاه ترک» از قرن های اولیة اسلامی تا زمان تأسیس سلسله صفوی تغییر و تحولی اساسی صورت گرفته است. هدف این مقاله، با ابتناء بر روش تاریخی، شناخت این تغییر و تحولات و توجه به علل و عوامل تاریخی آن است. تدقیق در منابع اصلی، اعم از متون تاریخی و ادبی و عرفانی، نشان می دهد که کلاه ترک متصوفه، طی چند قرن، دچار تحولات شکلی و مفهومی شده و از معنی صرف سرپوش به نشانه ای از ترک ذمائم، و سپس به شعار دینی و شعار مذهبی، و بعد به عنصری برای هویت بخشی سیاسی و اجتماعی و نیز بهانه ای برای تحقیر توسط مخالفان تبدیل شده است.