تاورنیه

تنش و بی ثباتی در روابط کشورهای صفوی و عثمانی سابقه ای بس طولانی داشت، و در واقع می توان گفت به آغاز تشکیل دولت صفوی بر می گردد، و عوامل گوناگونی در تداوم این وضعیت نقش داشتند. مقاله حاضر ضمن بررسی نقش عوامل موجود در صدد آنست که به بررسی این عوامل در روابط آن دو کشور بپردازد و به اثبات این نکته بپردازد که اصطکاک در روابط سیاسی الزاماً بمعنای گسست و تخاصم در حوزه های روابط اقتصادی و فرهنگی نبوده زیرا چنانکه خواهد آمد روابط فرهنگی و تجاری این دو کشور به رغم سابقه تنش آلود میان آنها بطور مستمر و فزاینده همچنان برقرار بود.

در این تحقیق، شش سفرنامه مهم دوره صفوی با هدف بررسی مقدار واقع نمایی آنها، با روش تحلیلی ـ توصیفی مورد بررسی انتقادی قرار گرفته است. از این رو، بعد از معرفی سفرنامه ها، تلاش شده اشکالات ساختاری آنها، همراه با ارائه شواهد تاریخی، بیان شود تا محقق تاریخ در رجوع به این سفرنامه ها و سفرنامه های مشابه، از مطلق نگری بپرهیزد و با توجه به اشکالات مطرح شده در این تحقیق، با احتیاط، دقت لازم و توجه به سایر منابع، از سفرنامه های عصر صفوی استفاده نماید. در این تحقیق از جزئینگری پرهیز شده و اشکالات کلی که معمولاً همه سفرنامه ها به نحوی دچار آنها هستند بیان شده است.

حدود و ثغور کشور با به قدرت رسیدن حکومت صفویه در ایران به تدریج مشخص شد و گستره جغرافیایی ایران پس از سده ها تحت سلطه یک حکومت واحد قرار گرفت. حکومت صفوی با ایجاد امنیت در سرزمین ها و راه های تجاری و رسمی نمودن مذهب شیعه در کشور، توانست مردم ایران را دوباره در زیر چتر یک پرچم واحد و مشترک جمع کند. در این دوره به دلیل گسترش ارتباطات سیاسی و تجاری میان ایران و سایر کشورها، حضور سفیران خارجی در کشور گسترش یافت و سفرنامه های بسیاری از سیاحانی همچون برادران شرلی، شاردن، تاورنیه، کمپفر به جای مانده است. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی سفرنامه های موجوددر این دوره پرداخته و شرح حال نویسندگان این سفرنامه ها، دلایل حضور آنان در ایران و نکات حائز اهمیت در سفرنامه ایشان را مورد ارزیابی و واکاوی قرار دهد. آنگونه که از بررسی های پژوهش حاضر برمی آید اهداف سیاسی و تجاری از مهم ترین دلایل حضور سیاحان دوره صفوی به ایران بوده است.