مدرسه چهار باغ

مدرسه چهارباغ اصفهان یکی از بناهای باشکوه اواخر عهد صفوی (1118- 1126 ﻫ.ق) است که در زمان شاه سلطان حسین صفوی (1105-1135 ﻫ.ق) در ضلع شرقی خیابان چهارباغ اصفهان احداث گردیده است. این مدرسه به همراه کاروانسـرا و بازارچه ای که پیرامون آن قرار داشته، مجموعه عظیمی را تشکیل می داد که عـلاوه بر فواید کاربردی و تعلیم و تربیت طلاب و مدرسان علوم دینی، از لحاظ هنری نیز بسیار ارزشمند بوده است. وجود عقاید و باورهای دینی و مذهبی شیعی و هم چنین تفکرات عرفانی و صوفیانه موجود، بر هنر این دوران تاثیر بسزایی داشته که یکی از بهترین نمود های آن را در کتیبه های کاشیکاری مدرسه چهـارباغ می توان مشاهده نمود. از این رو اساس این پژوهش که با رویکرد تاریخی- تطبیقی و بر اساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای به بررسی کتیبه های کاشیکاری این بنا و باورهای عصر صفوی می پردازد، بر این فرضیه استوار است که میان مضامین کتیبه های کاشیکاری مدرسه چهارباغ اصفهان و اعتقادات و باورهای عصر صفویه ارتباط مستقیمی وجود دارد و با توجه به نوع خطوط و محل کاربردشان تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این کتیبه ها شامل باورهای ملی ایرانی و مذهب تشیع بوده که بر روی همه اقشار جامعه اعم از علماء، سیاسیون، متصوفه، عرفا و حتی عامه مردم تاثیر داشته است.

مدرسه چهارباغ که مدرسه سلطانی و مدرسه مادرشاه نیز نامیده می شود، آخرین بنای تاریخی باشکوه دوران صفوی در اصفهان است که برای تدریس و تعلیم به طلاب علوم دینی در دوره شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، از سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری ساخته شده است. مدرسه چهار باغ که به قول بسیاری از محققین هم مدرسه و هم مسجد بوده است، با ۸۵۰۰ متر مربع مساحت در ضلع شرقی خیابان چهارباغ قرار دارد. از سوی دیگر، حکمت مشاء توسط ارسطو پایه گذاری شد که ابن سینا مهم ترین نماینده آن در بستر فلسفه اسلامی به شمار می رود. در این نوشتار، با بهره گیری از روش کتابخانه ای و تحلیل کیفی، عناصر مدرسه چهار باغ در ارتباط با حکمت مشاء بررسی و تحلیل شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مدرسه دینی چهار باغ یکی از زیباترین و باشکوه ترین بناهایی است که در دوره صفویه ساخته شده و مکانی برای تدریس طلاب و مشتاقان علوم دینی بوده است. از آنجا که در ایران نیز مشتاقان بسیاری برای یادگیری و به چالش کشیدن مکاتب ملل دیگر وجود داشته است، حکمت مشاء نیز توسط دانشمندان و فیلسوفان ایرانی مورد بررسی و تکامل قرار گرفته است. احداث این مدرسه در حقیقت تمثیلی برای تلاش انسان در راستای بازسازی زندگی پس از مرگ بر روی زمین است و کوششی برای رسیدن به بهشت آرمانی در این دنیا به شمار می رود. با توجه به اهمیت علم آموزی در دوران صفوی، احداث محل های متعدد تدریس علوم رایج بود و مدرسه چهارباغ یکی از سرآمدترین این مکان ها به لحاظ معماری و محل ساخت می باشد.