۱.
کلیدواژه‌ها:
موزه ملی ایران نسخه شماره 4251 قرآن های کوفی قرائات قرآنی قرائات شاذ تقسیمات قرآنی تذهیب در قرون نخست
نسخه شماره 4251 موزه ملی ایران از کهن ترین قرآن های کوفی در ایران به شمار می رود که تقریباً تمامی اوراق آن در کنار هم باقی مانده و تاریخ کتابت آن را می توان به سده دوم هجری نسبت داد. این اثر حاوی 326 برگ 16 سطری، از جمله وقفیات شاه عباس صفوی بر آستانه شیخ صفی در اردبیل بوده، اما از سال 1316 به موزه ملی ایران انتقال یافته و در آنجا نگهداری می شود، اما تاکنون مطالعه یا پژوهش خاصی درباره آن صورت نگرفته است. مقاله حاضر ضمن معرفی کلی این نسخه کهن قرآنی و بررسی ویژگی های مختلف متنی و هنری آن، نشان می دهد که چند ویژگی در این نسخه وجود دارد که آن را از سایر نمونه های مشابه متمایز می کند: یکم ، ترسیم سرسوره های قرینه در صفحه آغازین هر سوره. دوم ، ذکر قرائات غیر معروف و شاذ. سوم ، اشاره به تک تک مواضع تقسیمات قرآنی (تقسیمات سه بخشی تا ده بخشی قرآن). چهارم ، نامگذاری های خاص برای سوره ها از جمله سوره موسی (به جای طه)، سوره سلیمان (به جای شعراء) و سوره داود (به جای ص). از این میان، یکی از ویژگی های خاص این نسخه، ذکر قرائات قرآنی خاص و غیر مشهور است که اصطلاحاً آن را شاذّ می نامیم. با آنکه اعراب گذاری اصلی نسخه با دوایر طلایی رنگ انجام یافته، کاتب یا اعراب گذار نسخه، با به کارگیری دوایر سبز رنگ در برخی کلمات قرآنی، به قرائت های دیگر نیز اشاره کرده که عموم این قرائات، غیر معروف، و گاه در میان آثار اسلامی ناشناخته اند. به نظر می رسد این شیوه از ذکر قرائات شاذ در بسیاری از قرآن های کوفی در قرن دوم و سوم هجری به ویژه در ایران رواج داشته است.
۲.
۳.
۴.
کلیدواژه‌ها:
ابوالمفضل شیبانی کتاب های ابوالمفضل شیبانی کتابشناسی تحلیل متون بازسازی کتاب های گم شده
ابوالمفضل شیبانی از راویان بسیار فعالی است که نامش در انبوهی از سندهای احادیث فریقین به چشم می خورد. با وجود اهمیت بالای این راوی، تا کنون پژوهشی همه جانبه درباره شخصیتِ وی انجام نشده و بیش تر به تعبیرهای کلی موجود در تضعیف وی در منابع رجالی، بسنده شده است که در نتیجه آن، احادیث وی از اعتبار ساقط شده است. در این میان، یکی از منابع مهمی که می تواند ما را به قضاوتی دقیق تر درباره وی رهنمون سازد، توجه به عنوان کتاب های وی و بازسازی آن هاست. در این مقاله، به این امر پرداخته شده و در این راستا، علاوه بر فایده های تراثی و آشنایی با برخی جنبه های شخصیتی ابوالمفضل، قرینه های تازه ای که گرایش مذهبی وی را برای ما روشن تر می سازد، کشف شده و هم چنین از نظر رجالی نیز نکته هایی سودمند یافت شد که دو استدلال در تضعیفِ وی را می تواند خدشه دار سازد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
نسخه خوانی نسخه خطی خوانش متون
نویسنده در نوشتار حاضر در قالب بیست و هفتمین سلسله انتشارات با عنوان نسخه خوانی، متن چند نسخه را مورد مداقه قرار داده است. این متون بدین شرح اند:
استفتاء در باره یک دیگ وققی: نمونه ای از استفتاءات دوره قاجاری
شاه علی یزدی شیعی
شعری در باره ناصرالدین، دانش خواهی او و تأسیس دار الفنون و آوردن معلم از اطریش
اشعاری از صفایی خوانساری به خط خودش از سال 1110
دو آزاد نامه برای دو کنیزک گرجی از سال 1106 با گواهی علامه مجلسی
قحطی در اصفهان
چند یادداشت تاریخی
از ستایش شاه تا ستایش ملامحمدرضا مجتهد
دستوری عجیب برای نوشتن در روی عقیق
نامه کلیدار حرم امام حسین علیه السلام به یکی از مقامات صفوی برای درخواست کمک
شعر ابوالقاسم قشیری علیه یک فلسفه خوان
شعر اسماعیل امیرخیزی در باره علامه محمد قزوینی
زنان قاجاری، در زمستان و پشت کرسی، رمان های فرنگی می خواندند
۶.
کلیدواژه‌ها:
قیاس ارزیابی اخبار آحاد بازخوانی قیاس تجمیع قرائن
یکی از معانی اصطلاح قیاس در آثار سده های نخستین، ارزیابی روایات(به ویژه اخبار آحاد) بر مبنای کتاب، سنّت و دیگر شواهد است که به دلایل مختلف گاه از آن به «قیاس» تعبیر شده است و لذا نمی توان به محض مشاهده این اصطلاح در متون سریعاً آن را به معنای قیاس معروف فقهی دانست. همچنین به نظر می رسد که مسأله قیاس به ویژه در بین امامیه باید مورد بازنگری قرار گیرد و چه بسا همان گونه که آیت الله سیستانی تلاش نموده است تا روایات و گزارش های تاریخی مربوط به قیاس را بازخوانی نماید، برداشت های جدیدی از آن ارائه گردد و فهم ما از روایات مرتبط را دگرگون سازد. این در حالی است که در آثار اصولی امامیه به ویژه از مکتب حلّه به این سو، گاه از قیاس به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی خبر واحد و همچنین به عنوان یکی از مرجّحات باب تعارض سخن به میان آمده است و دست کم به عنوان مؤیّد و از باب «تجمیع قرائن» گاه مورد توجّه قرار گرفته است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
ترجمه عبری قرآن بایبل بینامتنیت اوری روبین
ترجمه عبری قرآن به قلم اوری روبین (Uri Rubin, 1944-2021) ابتدا در سال 2005م. منتشر شد؛ مترجم پس از 11 سال، در 2016م. نسخه بازنویسی شده آن را چاپ کرد. اهمیت این ترجمه، صرف نظر از مباحث زبانی، وجود انبوهی از پاورقی ها در ذیل آیات است؛ محتوای برخی از آنها قطعا به مباحث تفسیری بینامتنیت کمک خواهد کرد، اما در مواردی نیز در تعارض با دیدگاه مسلمانان می باشد. در واقع، متن نهایی چیزی فراتر از ترجمه، بلکه یک تفسیر می باشد.این پاورقی ها به لحاظ محتوایی در چهار بخش اصلی قرار می گیرند: I. متن های صرفا توضیحی به جهت تبیین تحت اللفظی معانی آیات؛ II. اشاره به دیدگاه های تفسیری و احیانا اختلاف مفسران؛ III. ارجاع به آیات مشابه در متن قرآن؛ IV. ارجاع به بن مایه های توراتی، میدراشی در آیات قرآن. مقاله حاضر به بررسی این نسخه جدید متمرکز است و تغییرات آن را در دو محور مباحث مبنایی و ارجاعات بیشتر به متون پیشااسلامی به طور اجمال پی گرفته است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
قطب الدین شیرازی دره التاج الکاشف انتحال
این مقاله منابع قطب الدین شیرازی در نگارش کتاب دره التاج را مورد بررسی قرار داده است. قطب الدین شیرازی در این اثر مفصل که به زبان فارسی نگارش یافته است، از آثار افراد مختلفی نظیر فارابی، ابن سینا، غزالی، فخررازی، سهروردی، شهرزوری، زمخشری، یعقوب قرطبی، عبدالملک شیرازی، صفی الدین ارموی، سراج الدین ارموی، سعید الدین فرغانی، ابن کمونه، جرجانی و ... استفاده کرده است. بر این اساس نشان داده شده است که کتاب دره التاج از ترجمه و ادغام چندین منبع مختلف پدید آمده است. به نحوی که بجز بخش هایی در منطق که هنوز منبع آنها مشخص نشده است، تمامی بخش های فلسفی آن برگرفته از آثار دیگران است. این تحقیق در بررسی اصالت این اثر و تعیین آراء خاص قطب الدین شیرازی حائز اهمیت است. در پایان مقاله، بخش های مختلف این کتاب با کتاب الکاشف ابن کمونه مورد مقایسه قرار گرفته است.
۹.
کلیدواژه‌ها:
کتاب فهرست نسخه های عهد ایلخانی در کتابخانه های ایران نقد کتاب عهد ایلخانی نسخه های خطی ایران علی بهرامیان
کتاب فهرست نسخه های عهد ایلخانی در کتابخانه های ایران تألیف علی بهرامیان، طرح مشترک مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه ایران با آکادمی علوم مغولستان است که در سال 1396 ش. منتشر شد. هدف کتاب، شناسایی همه نسخه های خطی موجود در کتابخانه های ایران از هجوم چنگیز تا سقوط حکومت ایلخانی است. نویسنده در نوشتار حاضر به ارائه فهرستی از نقایص کتاب مذکور با تکیه بر نسخه های خطی موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی همت گماشته است.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
واعظ کاشفی روضه الشهدا استاد مطهری تحریفات عاشورا مرثیه های فارسی
کاشفی از جمله نویسندگانی است که در آثار خود جانب انصاف را رعایت کرده و معمولا منابع و مآخذ علمی خود را معرفی می کند. او حتی آغاز و انجام منقولاتی را که از آثار دیگران برمی گزیند، نشان می دهد. این رویّه در زمانه ای که عالمان همعصر او کمتر بدان پایبند بوده اند ، امتیازی مهم تلقّی می شود. همچنین اعتقاد او به تقریب مذاهب، و اجتناب از موجِبات تفرقه که در روزگارش سبب سازِ انواع اتّهام ها بوده، همچنان موجب برخی ارزیابی های شتابزده شده است.قضاوت در باره روضه الشهدای کاشفی، بر اساس آنچه از دیگران نقل می کند(با ذکر مآخذ)، نمی توان با تعبیر دروغ و جعل ختم شود . کاملا آشکار است که او مدّعای خود را از کتاب نورالائمه نقل کرده است .پس دست کم مطلبِ مربوط به زعفر جنی، جعل او نیست! و او جاعل و سازنده این حکایت نبوده است. در این مقاله اظهار نظر برخی از پژوهشگران در باب اصالت یا ساختگی بودنِ مطالب و محتوای کتاب روضه الشهدا ، نقل شده است.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
ابوالرضا فضل الله بن علی راوندی کاشان نسخه های خطی کتاب الصحاح فی اللغه ابو سهل هروی یعقوب بن احمد نیشابوری
ابوالرضا راوندی دانشمند امامی ساکن کاشان، که در عصر خود به عنوان ادیبی سرشناس در مناطق شیعه نشین مرکزی جبال شناخته می شد. او اهتمام به تصحیح و تحشیه کتب لغت و ادب داشت، و اجازه روایت این آثار را داشته است. او نسخه ای از کتاب الصحاح فی اللغه جوهری را بر اساس نسخه ای صحیح کتابت کرده، و آن را با نسخ دیگری از جمله نسخه ای از ابوالفضل المیکالی مقابله و تصحیح نموده است. نسخه الصحاح به تصحیح و تحشیه او، اساس تعدادی از نسخه های موجود کتابت شده در مناطق کاشان و قم بوده است. نسخه ی او دربردارنده حواشی و نکاتی از ابوسهل هروی بر کتاب الصحاح و همچنین نکات و فوائدی منقول از «الزجاج» بوده است.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
مرزبان نامه نقد و بررسی کتابشناسی
این مقاله بر سه بخش است در بخش اول به تصحیح جدید مرزبان نامه با تمرکز بر مقدمه مصححان خواهم پرداخت در بخش دوم کتابشناسی مرزبان نامه منتشرشده در مجله آینه پژوهش را بررسی می کنم و در پایان ادعاهای غلامرضا افراسیابی را درباره سه تحریر مرزبان نامه ( دو تحریر به فارسی، سومی به عربی) در بوته نقد قرار خواهم داد.
۱۳.
کلیدواژه‌ها:
تاریخ زبانشناسی فقه اللغه مثمر مزهر
مثمر اثر سراج الدین آرزو، دانشمند هندی، کتابی است مشتمل بر مباحث فقه اللغوی به پیروی از مزهر سیوطی. این کتاب مدتی قبل در تهران به چاپ رسید. این تصحیح جدید گرچه برتری هایی بر تصحیح پیشین دارد، هنوز از غلط ها و سهوها خالی نیست. بخشی از کتاب دربارهٔ معربات است. این نوشته مختصری است در اصلاح آن بخش از کتاب، همراه با تصحیح اندک سهوهای مصلحان متن مزهر .
۱۴.
کلیدواژه‌ها:
احسن القصص بحرالمحبه فی اسرارالمودّه تفسیر قصه حضرت یوسف (ع) تصحیح
احسن القصص، ترجمهء فارسیِ کتابی است در باب حضرت یوسف (ع). این متن کهن فارسی، که متعلق به پایان قرن۵ یا آغاز قرن ۶ق است، اخیرا به چاپ رسیده، اما متاسفانه کاستیهایی قابل توجه بدان راه یافته است.در این مقاله برآنیم تا پاره ای از آن کاستیها را نشان دهیم.
۱۵.
کلیدواژه‌ها:
ترجمه پژوهی ترجمه عناصر فرهنگی راهبردهای ترجمه داستانهای شهر جنگی حبیب احمدزاده پل اسپراکمن
رابطه تنگاتنگ زبان و فرهنگ به پدید آمدن مفهومی در خصوص واژه ها و عبارات و ترکیب هایی انجامیده که در ترجمه پژوهی از آن ها با عنوان «عناصر فرهنگی» مختص به جامعه و زبان خاص یاد می شود. برگردان این واژگان به ویژه در متون ادبی و شعر همواره مشکلاتی را پیش پای مترجمان گذاشته که برای انتقال آنها به تمهیداتی دست زده و از راهبردها و فنونی بهره برده اند و ترجمه پژوهان شیوه هایی را پیشنهاد داده اند. مولینا و آلبیر (2002) ضمن مرور پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته، هجده راهبرد را مطرح کرده اند که مبنای نظری پژوهش حاضر بوده است. در مقاله حاضر، عناصر فرهنگی کتاب داستانهای شهر جنگی نوشته حبیب احمدزاده (1390) و ترجمه پل اسپراکمن (2010) استخراج شده و راهبردهای مورد استفاده مترجم در برگردان آن ها بر اساس الگوی مولینا و آلبیر بررسی شده است. تعمیم و معادل جاافتاده پرکاربردترین راهبرد اسپراکمن است و موارد ترجمه غلط و حذف عناصر فرهنگی چندان کم نیست. مطالعاتی از این دست به بهبود کار مترجمان و ترجمه آموزان و نظریه پردازی ترجمه پژوهان می تواند یاری برساند.
