آینه پژوهش

یکی از شاخصه های نوشته های علمی بهره گیری از منابع معتبر و داشتن ارجاعات مناسب به آن ها است، تا جایی که عملاً هر نوشته علمی، بر اساس اعتبار، میزان، و حجم ارجاعات داوری و سنجیده می شود. به همین سبب امروزه شیوه درستِ استناد و ارجاع، بخشی از آیین پژوهش به شمار می رود. با توجه به اهمیت این موضوع، نویسنده در نوشتار حاضر سعی دارد به پرسش هایی از قبیل دلایل ارجاع، موارد ارجاع، منابع شایسته ارجاع، میزان ارجاع، و نهایتاً چگونگی ارجاع، پاسخ دهد. وی با بیان این مسأله که شیوه ارجاع از بحث انگیزترین مسائل در نگارش نوشته های علمی پژوهشی به شمار می رود، اکثر حجم نوشتار را به واکاوی این قضیه اختصاص داده است. در راستای این هدف، ابتدا شیوه های جهانی ارجاع را معرفی و با بیان ویژگی هر یک، کارآمدی آن ها را مورد مداقه قرار می دهد. سپس، شیوه های ارجاع نامناسب را در بوته نقد و بررسی قرار داده، از شیوه ارجاع مناسب با جامعه علمی کشور و مقبول خود، سخن به میان می آورد و می کوشد دلایلی به سود آن ارائه نماید.

علی رغم مطرح بودن نام آبادان در عرصه ی تعاملات اقتصادی،اجتماعی و حتی سیاسی، با این حال، پژوهشی علمی در خصوص تاریخ بنای این شهر، وجه تسمیه و سیر تحول تاریخی آن انجام نگرفته است. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف ارایه تصویری واقعی و گویا از تاریخ بنای شهر آبادان، وجه تسمیه آن، موقعیت جغرافیایی و سیر تحول عبادان، به رشته تحریر درآورده و برای وصول به این هدف از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده نموده است. وی با مطالعه کتب معتبر و منابع دست اول بجا مانده از جغرافی نویسان و سیاحان و همچنین استماع نظرات اهالی بومی و آگاه شهر، دانستنی ها و اطلاعات جدیدی را بدست آورده است. تأمل در دانستنی ها و اطلاعات جدید و تجزیه و تحلیل یافته های مزبور بیانگر این است که این شهر از جمله شهرهای قدیمی است که قدمت آن به سال های اولیه ظهور دین مسیح باز می گردد.

یکی از مهم ترین زمینه های پیدایش اندیشه برابری زن و مرد از نگاه اسلام، بازنگری در متون دینی بویژه قرآن بوده است. آمنه ودود یکی از پیشگامان این اندیشه است. ودود در حیات فکری و اجتماعی خود کوشیده تا اثبات کند از نگاه قرآن، مرد ذاتاً هیچ ترجیحی بر زن ندارد و جنسیت معیار رتبه بندی انسان ها نیست؛ اما به تصور او از آنجا که در طول تاریخ، تفاسیر قرآن یکسره به دست مردان و متأثر از ذهنیت مردسالارانه حاکم بر جوامع اسلامی نوشته شده اند، همواره دارای سوگیری های مردانه بوده اند. او حاصل بازخوانی اش از قرآن که حاوی مبانی و نتایج دیدگاه او درباره نگاه قرآن به زن و نقش و جایگاه اجتماعی اوست، در کتابی با نام قرآن و زن به زبان انگلیسی منتشر کرده است. نویسنده در مقاله حاضر به بیان زندگی نامه، شخصیت، اندیشه و آثار آمنه ودود پرداخته و کوشیده است تا آرای وی را در این کتاب و برخی مقالات دیگر تبیین نماید. این مقاله ترجمه ای، از کتاب نواندیشان مسلمان معاصر و قرآن انتخاب شده است.

"کتاب لائیسیته چیست؟" اثرشیدان وثیق را شاید بتوان مختصرترین، و در عین حال عمیق ترین اثر فارسی دانست که در خصوص معنای "لائیسیته" و "سکولاریسم" چشم اندازی تاریخی و مفهومی جامعی پیش روی خواننده قرار می دهد. وثیق به خوبی این واژگان را از منظر بومی بررسی کرده، آراءاندیشمندان ایرانی را نیز در نهایت دقت به چالش کشیده است. با این حال، کتاب مذکور با همه ی جامعیت در بررسی معنای لائیسیته و سکولاریسم، دچار آشفتگی و عدم انسجام روش شناسی است. نویسنده در نوشتار حاضر سعی در بررسی و نقد کتاب مذکور دارد. در راستای این هدف، وی نوشتار را در دو بخش ارائه نموده است. بخش اول اختصاص به مفهوم شناسی دارد که نویسنده، کتاب را به لحاظ تعریف واژگان از چند دیدگاه در بوته نقد و بررسی قرار می دهد: بررسی معنای لغوی در برابر معنای اصطلاحی واژگان، تفاوت معنای تاریخی با معنای امروزین، خَلط معنای حقیقی و معنای مطلوب، تامل در فهم معنای "جدایی دین از سیاست" و " جدایی نهاد دین از نهاد سیاست". وی در بخش دوم با اشاره به این مسأله که شیدان وثیق در آخر کتابش، نظریه ی تنی چند از اندیشمندان ایرانی را در باب سکولاریسم و لائیسیته نقل و نقد کرده است، به نقل کلام اندیشمندان، نقد وثیق بر آن ها و نقدهای خویش بر نقدهای وثیق می پردازد.

یکی از تألیفات علامه حلی، کتاب الالفین الفارق بین الصدق و المین است که به طور مستقل درباره امامت به رشته تحریر درآمده است. نویسنده در نوشتار حاضر پس از بیان اطلاعاتی در خصوص محتوا و تاریخ های مختلف کتابت و نیز چاپ نسخه های این کتاب، از کتاب نورالعین فی ترجمه الالفین یاد کرده و بخش هایی از این ترجمه را بیان می دارد. سپس در ادامه دو ترجمه جدید از کتاب، تهیه شده توسط آقای وجدانی و آقای رحمتی شهرضا را مورد مداقه قرار داده و با ارائه استدلال ها و شاهد مثال هایی از متن ترجمه شده آقای رحمتی، ترجمه وی را در بوته نقد و بررسی قرار می دهد. نویسنده پس از بیان نمونه هایی از غلط های ترجمه ای مندرج در کتاب، صورت صحیح ترجمه را نیز بیان می کند.

کتاب المدنیات به زبان عربی و در دو جلد اثر حسین واثقی در زمینه ی مدینه پژوهی است که هدف نویسنده از نگارش آن، شناخت شهر مدینه و تاریخ فرهنگی آن از زاویه دید شیعی است. یعنی شناخت هر آنچه به این شهر در ارتباط با تشیع قابل بررسی است بویژه تلاش های علمی شیعیان در این شهر. نویسنده نوشتار حاضر سعی در معرفی کتاب مذکور دارد. در راستای این هدف، بعد از ذکر مختصر ارزش این اثر، محتوای آن را مورد مداقه قرار می دهد.

کتاب راه بی بازگشت دنباله خاطرات و یادداشت های حسین شهیدزاده است که مجلد نخست آن با عنوان «روزگاری در شورآباد» توسط نشر البرز در سال 1347 انتشار یافت. کتاب مذکور که پیرامون وضع اجتماعی ایران در دوره رضاشاه سخن به میان می آورد، در سال 1390 توسط انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است. نویسنده در نوشتار حاضر به معرفی این اثر همت گماشته است. وی در راستای این هدف، پس از بیان زندگی نامه مختصر شهیدزاده، وجه تسمیه نام کتاب و انگیزه نویسنده کتاب از نگارش آن را به اختصار بیان می دارد. در ادامه، گزیده ای از محتوای کتاب را مورد بررسی قرار می دهد.

کتاب «فروش معنویت»، کتابی در زمینه نقد معنویت گرایی غربی است که از مصادیق معنویت گرایی فراتر رفته و در پس آن مصادیق، جریانی را معرفی می کند که دست های آن در خفای معنویت گرایی کمتر دیده شده است. این کتاب نشان می دهد که چگونه معنویت گرایی، کالایی پرقدرت در بازار جهانی می شود و چه نیروهایی در این فرآیند، نقش ایفا کرده و چه کسانی از این امر، منتفع می شوند. نویسنده در نوشتار حاضر در راستای معرفی کتاب مذکور، محتوای بخش های کتاب و فهرست تفصیلی فصول و مطالب آن را ارائه می نماید. سپس در ادامه، اهداف و رویکرد نویسندگان کتاب را مورد واکاوی قرار می دهد.

سید حسین مدرسی طباطبایی پژوهشگر علوم اسلامی و دارای تألیفات زیادی در حوزه های مختلف از جمله حقوق اسلامی و تاریخ تشیع است. نویسنده در نوشتار حاضر، نخست، کتابشناسی آثار و مقاله های ایشان را معرفی می نماید. در ادامه، مقاله هایی که درباره وی به رشته تحریر درآمده اند را برمی شمارد.