۱.
کلیدواژه‌ها:
غزل سعدی شیرازی غزلیات سعدی معنای شعر اشعار سعدی واژه برکُنی
نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد معنای واژه «برکُنی» و مصرع «هر باب ازین کتاب نگارین که برکُنی» را مورد کاوش و بازخوانی قرار دهد. وی در راستای این هدف، دیدگاه برخی از شارحان اشعار سعدی را پیرامون واژه «برکُنی» و معنای مصرع، بیان می دارد و در ادامه، به بیان دیدگاه خود می پردازد. به زعم نویسنده، واژه «برکُنی» به معنای از برکردن، حفظ کردن و به خاطر سرپردن نیست بلکه به معنای بازکردن، گشودن و برگشودن است که هم در شعر سعدی بتکرار آمده و هم فرهنگ نویسان در جای خود، ثبت کرده و معروف سخن شناسان است. به این ترتیب، نویسنده، معنای بیت مذکور را این گونه بیان می دارد که: «خواننده هر فصل این دفتر را که بگشاید از باب دیگر خوشتر و دلاویزتر است».
۲.
کلیدواژه‌ها:
حسن حنفی میراث اسلامی نواندیشی بازسازی اندیشه اسلامی نواندیشی دینی نواندیشان نوسازی اندیشه های حسن حنفی میراث دینی مطالعات اسلامی نواندیشان عرب التراث و التجدید نواندیشی در اسلام
حسن حنفی از جمله نواندیشانی است که به واسطه پروژه معروف خود با عنوان «التراث و التجدید» و همچنین تألیفات پرشمار خود در زمینه های گوناگون شناخته می شود. حنفی تلاش دارد تا در پروژه خود، ابعاد گوناگون میراث اسلامی در زمینه هایی همچون کلام، اصول فقه، فقه، فلسفه و تصوّف را خوانش مجدد نماید. یکی از مهم ترین انگیزه های وی در این جست وجو و تکاپوی علمی، نگاه انتقادی وی به مطالعات اسلامی رایج است که از منظر وی، این مطالعات در چارچوب آکادمیک و علمی خود منحصر شده و هیچ دستاوردی برای زندگانی روزمره مسلمانان ارائه نداده است. نویسنده در نوشتار حاضر، نخست به معرفی حسن حنفی و آثار وی می پردازد. سپس، به اختصار، نقش و دیدگاه حنفی را در نوسازی میراث اسلامی بیان می دارد. در ادامه، شیوه های نوسازی حنفی از جمله نوسازی زبانی، روشی و نگرشی را مطرح می کند. درنهایت، نوشتار را با بیان نکاتی درباره پروژه حنفی و گفتگوی وی با بسام الجمل پیرامون نواندیشی در اسلام، به پایان می رساند.
۳.
کلیدواژه‌ها:
زبان های سامی ریشه شناسی تصویرسازی تکامل زبان استعاره تشبیه در قرآن
کانون این مقاله بر سیر تحول یک تصویرسازی در زبان های سامی از سادگی به سوی مبالغه متمرکز است. بر اساس کتیبه ای متعلق به سده نهم قبل از میلاد اقوام سامی باستان در نخستین تجربه ذهنی تعبیر «خورده شدن توسط دیگری» را استعاره از «نهایت ذلت و درماندگی» به کاربرده اند. این صنعت زبانی در بخش نوئیم تورات نیز دیده می شود. سپس در متون اکدی آرامی عبارت «خوردن دیگری» استعاره از «تهمت زدن/ بدگویی کردن» استفاده شده است. در عربی با پیمودن یک گام به جلو «خوردن گوشت آدمی» استعاره از «غیبت کردن» می شود. در نهایت، قرآن ناهنجار اخلاقی مذکور را در یک تصویرسازی به «خوردن گوشت برادر مرده» تشبیه می کند.با توجه به استفاده ریشه ʾ kl در این درون مایه مشترک، برای ترسیم بهتر این سیر تکامل، در بخش نخست، دو موضوع ریشه شناسی در زبان های آفروآسیایی، کاربردهای معنایی «أکل» در قرآن و אכל / ʾ kl در تورات عبری مطرح شده است.
۴.
کلیدواژه‌ها:
شاهنامه معنای شعر اشعار فردوسی فردوسی ابیات شاهنامه بخش تاریخی شاهنامه ساسانیان داستان بهرام چوبینه داستان های شاهنامه داستان های تاریخی قصه های تاریخی حکومت ساسانی شاهنامه پژوهی
در بخشی از شاهنامه فردوسی که در اصطلاح شاهنامه پژوهان، «بخش تاریخی» خوانده می شود، در میان داستان های حکایتگر از روزگار شاهنشاهی ساسانیان، «داستان بهرام چوبیه» یکی از خواندنی ترین داستان ها به شمار می رود. محور نوشته حاضر، یکی از بیت های کلیدی و دشوار این داستان است که در یکی از بزنگاه های داستان نیز واقع شده و تاکنون نگاه بسیاری از خوانندگان شاهنامه را به خود کشیده و درباره صورت و معنای آن گماه زنی های گوناگونی صورت گرفته است. از این رو، نویسنده در نوشتار پیش رو، معنای بیت «به سوری که دستانش چوبین بود / چنان دان که خوانش نوآیین بود» از شاهنامه و اختلافی که بر سر فهم آن است را مورد توجه و مداقه قرار داده است. وی در راستای هدف مذکور، از برخی بازنوشتهای منثور شاهنامه سخن به میان آورده و دیدگاه برخی شارحان را درخصوص معنای این بیت بیان می دارد. وی در انتها، خوانش پیشنهادی خود را از این بیت ذکر می کند. به زعم وی، دستان به معنای دیگ یا دیگها یا ظروف غذاپزی و چیزی از قبیل است و گویا مضمون بیت فردوسی این باشد که: هرگاه در میهمانی دیگ های چوبین به کار رود، بدان که خودِ خوان بدیع و متفاوت با آنچه تاکنون دیده ای خواهد بود و میهمانی دیگرسان فراروی خواهی داشت و با خوراکی نامتنظر از تو پذیرایی خواهند کرد. نویسنده در نهایت، با بیان کنایه به کار رفته در این بیت، نوشتار را به پایان می رساند.
۵.
کلیدواژه‌ها:
نسخه خوانی نسخه خطی خوانش متون عمادالدین نسیمی
بحث های ظهور، از دراز دامن ترین بحث هایی که در تحولات نهصد ساله پیش از تشکیل دولت صفوی مطرح بوده، و پس از حمله مغول، و رواج آشقتگی ها وفقر و بی عدالتی در ایران بزرگ، همواره کسانی با بهره گیری از انتظار و ظهور، جنبش هایی را به راه می انداختند. در دولت صفوی هم از این مساله استفاده شد، و کسانی با استفاده از برخی علائم ظهور و روایات، آنها را منطبق بر دولت صفوی و حتی شاه اسماعیل و طهماسب کردند. در اینجا، یکی از این متن ها را که منسوب به سید عمادالدین نسیمی (مقتول 837 در حلب) است، و اشاره صریحی به ظهور مهدی سال 949 دارد مرور شده است.
۶.
کلیدواژه‌ها:
نقد تصحیح دیوان مسعود سعد
در 1390ش، تصحیحی از دیوان مسعود سعد به کوشش محمّد مهیار، با مقدّمه ای ممتّع در تحقیق احوال شاعر، دربرگیرنده مطالبی درباب خاندان، زندگانی و مرگ مسعود، حکومتگران دوره او، ممدوحان او، سرایندگان هم عصرش و...، از چاپ برآمد. این تصحیح بر پایه نسخه ای از کتابخانه حکیم اوغلو پاشای ترکیه انجام گرفته و در کنار آن، مصحّح از هشت دستنویسِ دیگر در جایگاهِ سخهبدل، و یازده جُنگ به عنوان منابعِ جنبی بهره برده است. با وجود کوشش های مصحّح ارجمند کتاب، برخی از ضبط ها، قرائت ها و سجاوندی های این دیوان، همچنان محلّ تأمّل و پرسش نگارنده این سطور است که در این نوشتار، پاره ای از آنها طرح م ش.
۷.
کلیدواژه‌ها:
زندگی اجتماعی عصر عباسی جاحظ
سخن از زندگی اجتماعی ارتباط مستقیمی با زندگی سیاسی، اقتصادی و فکری موجود در اجتماع دارد که از جامعه ای به جامعه دیگر و از عصری به عصر دیگر متفاوت است. بدون تردید سیاست داخلی هر حکومت، از بارزترین عوامل ایجاد اصلاحات اجتماعی در جامعه است. همان گونه که زندگی اجتماعی مسلمانان در قرون اولیه اسلام، بازتاب سیاست حکام و تفاوت حاکمان با یکدیگر در اعصار مختلف بوده است. نمونه این تفاوت در حیات اجتماعی مردم در سده های نخستین اسلام را در دوران خلافت خلفای عباسی به وضوح می توان مشاهده کرد. همان گونه که بغداد در دوران خلیفه المهدی و هارون الرشید، جلوه های گوناگونی از رفاه و آسایش را شاهد بود که بر حیات اجتماعی مردم در آن روزگاران تأثیری مستقیم داشت. این امر نتیجه سیاست تسامح و کَرمی بود که این خلفا بدان مشهور بودند. هدف نوشتار حاضر معرفی و بررسی یکی از متونی است که پیرامون زندگی اجتماعی مردم در دوران خلافت عباسی بر پایه آثار و نوشته های جاحظ تألیف شده است.
۸.
کلیدواژه‌ها:
ضیاءالدین عبدالله اعرجی التحفه الشمسیه منیت اللبیت حاشیه قواعد الاحکام
ضیاءالدین عباد الله اعرجی از علماء قرن 8 ه .ق، از شاگردان علامه حلی محسوب می شود. وی دارای سه تألیف است که دو اثر آن حاشیه و شرح کتاب های استاد خود با نام «حاشیه قواعد الاحکام» و «منیه اللبیب فی شرح تهذیب» است. اثر سوم رساله «التحفه الشمسیه فی المباحث الکلامیه» است که به درخواست «حماد بن عیسی» تالیف شده است. مصنف در این اثر یک دوره عقاید شیعه به صورت مختصر بازگو نموده و از استدلال های فنی و پیچیده کلامی صرف نظر کرده است.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
ابوطالب ایمان ابوطالب کتابشناسی توصیفی تحلیلی خاورشناسی مطالعات اسلامی به زبان های اروپایی
هدف این پژوهش، ارائه چشم اندازی از تحقیقات خاورشناسان پیرامون شخصیّت حضرت ابوطالب به زبان های اروپایی است. توجّه به اهمیّت حوزه کتابشناسی مطالعات اسلامی در غرب از یک طرف و نبود یک کتابشناسی نسبتاً جامع پیرامون آثار غربیان درباره حضرت ابوطالب از طرفی دیگر، ضرورت چنین پژوهشی را آشکار می کند. در این تحقیق، به روش کتابخانه ای از فهرست ها، کتابشناسی ها، پایگاه های اطلاعات و کتابخانه های حوزه مطالعات اسلامی به زبان های اروپایی برای جمع آوری و توصیف داده ها استفاده شده است. آثاری که در این کتابشناسی معرّفی شده اند، به سه دسته تقسیم می گردند: الف) آثاری که از حضرت ابوطالب صرفاً یک زندگی نامه ارائه می دهند؛ ب) آثاری که ضمن آشنا ساختن مخاطب با ایشان و ارائه یک زندگی نامه، به ادله ایمان آوردن یا نیاوردن وی نیز اشاره می کنند؛ پ) آثاری که منتقدانه و با دید تحلیلی ادله مذکور را بررسی می کنند؛ ت) بعضی از مهم ترین ترجمه های اشعار حضرت ابوطالب. ازاین رو، کتابشناسی این مقاله نیز در سه قسم مذکور ارائه می شود. در آخر نیز تحلیل تاریخیِ پژوهش های پیرامون حضرت ابوطالب به زبان های اروپایی و همچنین تصوّری که شرق شناسان از ایشان دارند، به عنوان جمع بندی و نتیجه گیری آماری تقدیم می گردد.
