آینه پژوهش

سرقت علمی و ادبی در اخلاق حرفه ای نشر و پژوهش فارغ از نیت مرتکبان یا شخصیت ایشان، تعریف می شود. شناسایی و مراعات حق مالکیت معنوی که بن مایه اصلی اخلاق نشر و و پژوهش است، تابع دو تحول مفهومی بزرگ است که هم بسته یک دیگرند، یکی دگرگونی دانشوری به «کار» علمی، و دیگری تحول دانش به «کالای» علمی. نویسنده در نوشتار حاضر به وجه تکنولوژیک نهاد نشر و پژوهش و اخلاقیات و آداب شناسی هم بسته آن می پردازد. وی در راستای این هدف، ابتدا مقدمه ای در باب تکنولوژی به نحو عام، و نهاد نشر و پژوهش به نحو خاص، و اخلاق مواجهه با آنها بیان می دارد. سپس مطالبی در خصوص اخلاق نشر و پژوهش ارائه نموده و استدلال های خود را پیرامون ضرورت بازگشت به اخلاق حرفه ای پژوهش و نشر مورد بحث و جمع بندی قرار می دهد.

تعیین میزان انطباق چکیده مقالات مجلات با استانداردهای چکیده نویسی، محکی برای برآورد فاصله با استانداردها و ایجاد هماهنگی در چکیده ها و جلوگیری از چندگانگی و پراکندگی در ارائه آنهاست. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان انطباق چکیده های فارسی مقالات نشریات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث منتشره طی سال های 1387 تا 1389 با استاندارد ایزو 214  به رشته تحریر درآمده است. پژوهش، کاربردی و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل 8 عنوان نشریه علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث (40 مجلد و 333 چکیده) است. روش گردآوری اطلاعات، مراجعه به شکل چاپی نشریات و مطالعه چکیده های فارسی مقالات بوده و ابزار گردآوری آن، سیاهه وارسی است که بر اساس عناصر استاندارد بین المللی ایزو 214 استخراج شده است. داده های دریافتی از سیاهه با استفاده از نرم افزار آماری اس.پی.اس.اس. مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میانگین مطابقت چکیده های جامعه پژوهش با استاندارد ایزو 214، 38/69% است. همچنین مشخص شد که در میان نشریات علمی پژوهشی قرآن و حدیث، قرآن شناخت (4/82%) بیشترین میزان مطابقت و پژوهش دینی (63/64%) کمترین میزان مطابقت را با استاندارد داشته است. به طور کلی، نشریات مورد بررسی از جهت مطابقت با استاندارد ایزو 214 در سطح مطلوبی قرار دارد، اما بررسی میانگین رعایت معیارهای اساسی چکیده نویسی در آنها نشان دهنده سطح نامطلوب چکیده های مقالات بوده و ارتقاء در سطح چکیده نویسی را می طلبد.

اگر چه قم در آینه اشعار شاعران نمود چشمگیر نداشته است؛ ولی باز از میان شعرها و جملات و ضرب-المثل هایی که به نحوی، نام قم در آنها وارد شده، و یا در ارتباط با قم ساخته شده اند، می توان دریافت که قم تا چه اندازه و در چه دوره و با چه لحن و بیانی کانون توجّه شاعران و مردمان بوده است. نویسنده در نوشتار حاضر کوشیده است نمود قم را در برخی از متون ادبی و نیز ضرب المثل و شعر رایج در فرهنگ عامه، مورد کاوش قرار دهد.

ابوعبدالله حسین بن ابراهیم جورقانی عالم قرن ششم در کتاب خود تحت عنوان الاباطیل و المناکیر و الصحاح و المشاهیر، کوشیده است روایات باطل را با ذکر روایاتی مشهور و صحیح بازشناساند. نویسنده در نوشتار حاضر، مطالب خود را با بیان شرح حال مؤلف کتاب، مشایخ و شاگردان و مذهب وی، آغاز و در ادامه، جورقانی را در نگاه دانشمندان بررسی می نماید. معرفی کتاب الاباطیل و المناکیر و سایر آثار جورقانی، ویژگی های ساختاری و محتوایی کتاب و روش جورقانی در تألیف آن، از دیگر مباحث مطرح شده در نوشتار می باشند. نویسنده در نهایت، نوشتار را با بیان منابع جورقانی در تألیف الاباطیل، نسخه های کتاب، دیدگاه های دیگران درباره الاباطیل و تأثیر آن بر آثار بعدی، و اشکالات جورقانی در نقد و بررسی روایات، به پایان می رساند.

کتاب «آیه تطهیر در آیینه ادبیات عرب» نوشته زهره اخوان مقدم، پژوهشی درباره آیه تطهیر است که محور اصلی آن، کاربرد درونمایه آیه تطهیر در ادبیات عرب است. کتاب مذکور مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم اخوان در سال 1381 در رشته ادبیات عرب بوده که در سال 1392 توسط انتشارات نبأ به چاپ رسیده است. نویسنده در نوشتار حاضر، به اختصار به تشریح محتوای فصول کتاب پرداخته و سپس پیشنهاداتی را در رفع کاستی های محتوایی، چاپی، و ویرایشی اثر ارائه می دهد.

 کتاب «الازهیه فی علم الحروف» نوشته علی بن محمد هروی نحوی، اثری در زمینه نحو، از اولین کتاب هایی است که به طور مفصل به حروف و کاربردهای آن پرداخته است. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف بررسی محتوایی کتاب مذکور، به رشته تحریر درآورده است. وی نوشتار خود را با بیان خلاصه ای از زندگانی نویسنده کتاب و آثار وی آغاز و در ادامه، ارزش علمی کتاب و فصول آن را تشریح می نماید. شیوه هروی در نگارش کتاب، مقایسه کتاب با کتاب مغنی اللبیب، اصول نحوی و نظریات نحوی جدید موجود در کتاب الازهیه، از دیگر مباحث مطرح در نوشتار حاضر می باشند. نویسنده مطالب خود را با بیان دیدگاه خود نسبت به استشهاد به حدیث در کتاب الازهیه و اسلوب هروی در ارائه شواهد شعری، به پایان می رساند.

کتاب اقتدا به محمد (ص) از جمله مهم ترین آثاری است که توسط اسلام شناس معاصر کارل ارنست در پاسخ به تصورات نادرست درباره اسلام در غرب، به رشته تحریر درآمده است. نویسنده در نوشتار حاضر، به مقایسه ترجمه آقایان قاسم کاکایی و حسن نورائی بیدخت از کتاب مذکور و باز نمودن محاسن و معایب آنها همت گماشته است. به دلیل اهمیت زیاد فصل پنجم کتاب یعنی معنویت در عمل، نویسنده تمرکز خود را بر این فصل قرار داده و بررسی کوتاهی نیز بر سایر فصول دارد. وی در راستای این هدف، عبارات و کلماتی را در دو ترجمه مقایسه کرده و گاهی پیشنهاد خود را نیز به آنها افزوده است.

کتاب نظریه السنه فی الفکر الإمامی الشیعی التکوّن و الصیروره پژوهشی درباره سنّت و حجیت آن از دیدگاه فقیهان شیعه است. نویسنده کتاب با نگاه تاریخی تحلیلی، یک دوره اعتبار حدیث شیعه را از منظر این دانشمندان در دوره زمانی عصر حضور ائمه (ع) تا عصر حاضر، مورد بررسی قرار می دهد. وی سعی دارد اثبات کند که شیعه در هیچ دوره تاریخی به سنت ظنی عمل نکرده است و بر همین اساس در 5 فصل اول سنت را در دوره حضور معصومان (ع)، قرن چهارم تا هفتم، قرن هفتم تا نهم، قرن دهم و یازدهم (اخباریون) و عصر حاضر مورد کاوش قرار می دهد. در فصل ششم بحثی پیرامون جریان های نقدگرای حاضر داشته و در نهایت به ارائه مطالبی درباره حجیت سنت ظنی در حوزه غیر فقه و احکام پرداخته است. نویسنده نوشتار حاضر، با هدف معرفی کتاب مذکور، نخست معرفی مختصری از مؤلف کتاب ارائه می نماید. در ادامه، با معرفی کتاب و ذکر اهداف و سؤالات نویسنده آن، فصول کتاب را نام برده و به اختصار محتوای آنها را مورد مداقه قرار می دهد.

نوشتار حاضر مشتمل بر معرفی برخی مقالات لاتین در حوزه مطالعات اسلامی است که تاکنون ترجمه و منتشر نشده اند. نویسنده در نوشتار حاضر تلاش دارد در راستای معرفی مقالات، به اختصار محتوای هر یک از مقالات را مورد مداقه قرار دهد. برخی از عناوین مقالات معرفی شده بدین شرح اند: 1. سعید حوّی: اندیشمندی بنیادگرا در سوریه جدید 2. سعید حوّی و احیاگری اسلامی در سوریه بعثی 3. ایگناتس گلدتسیهر؛ پلی بین اسلام، مسیحیت و یهودیت 4. بررسی مطالعات اخیر در تاریخ تشیع متقدم 5. تاریخ نگاری ترکان عثمانی در قرن نهم: بررسی مورخین بایزید اول و بایزید دوم

آقا علی مدرس طهرانی یکی از پنج چهره شاخص حکمت متعالیه، بواسطه ابتکارات متعدد فلسفی اش از زمان حیات به «حکیم موسس» معروف شده است. وی از قوی ترین شارحان آراء صدرالمتالهین است. تأثیرگذاری مدرس طهرانی در زمینه علوم عقلی باعث گردیده که کتاب ها، مقالات، و پایان نامه هایی پیرامون شخصیت، آثار، آراء و اندیشه های وی تالیف گردد. نویسنده نوشتار حاضر با هدف شناساندن این پژوهش ها به جامعه علمی، اطلاعات کلیه آثار مرتبط با ایشان را گردآوری نموده است. موضوع این آثار مشتمل بر زندگی-نامه، کتاب ها، آرا و افکار مدرس طهرانی است که نویسنده به ارائه اطلاعات کتابشناسی و چکیده 48 منبع، شامل 27 مقاله، 13 پایان نامه و 8 مقاله کتابی، همت گماشته است.