علوم اسلامی

تأمل در مباحث «باب العقل و الجهل» کتاب شرح الاصول الکافی ملاصدرا ما را به این نکته رهنمون میسازد که صدرالمتألهین در این اثر همواره بر آن برده که عقل را بعنوان اصیلترین شاکلة شخصیتی انسان و یگانه ابزار کشف رموز هستی، با حقایق صادره از بیانات ائمّه معصومین (علیهم السلام) تفسیر و تطبیق نماید. از منظر ملاصدرا با وجود تنوع مفهومی عقل در سی و چهار روایت «باب العقل و الجهل» کتاب شرح الکافی، میتوان به حمل آنها بر معانی مشترک لفظی مبادرت ورزید. هرچند وی در ادامه، بر مبنای نظام حکمی خویش عقلهای چهارگانه در کتاب نفس، مراتب عقل عملی در کتابهای اخلاق، عقل مجرّد در کتاب الهیات، صور عقلیه و همچنین عقل بمعنای غریزة انسانی را از مصادیق تشکیک دانسته که با وجود مراتب کمال و نقص به یک حقیقت اشاره دارند. ملاصدرا چنین اطلاق اشتراکی و تشکیکی را در قالب عقل نظری و عقل عملی قابل جمع دانسته و وحدت آنها را مقدمهیی برای تحصیل عقل مجردّ میشمارد و بر تعامل طولی ـ مدرّج میان آنها پای میفشارد. او در پایان «حقیقت محمّدیه» را مصداق اتمّ عقل مجرّد و بعنوان نخستین مخلوق و واسطة فیض و خلقت دیگر موجودات معرفی میکند و اتحاد عقل اول با روح محمّدی (ص) را دلیلی مهم در تفسیر اقبال و ادبار عقل به حالات روحی رسول اکرم (ص) میخواند.

۶۳۶۷.

دفاع از اصالت ادعیه اهل بیت (ع): مطالعه موردی دعای عرفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد خانی (فرهنگ مهروش)

منبع: حدیث پژوهی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) امام صادق(ع) نقد حدیث تاریخ گزاری روایات تاریخ ادبیات دعایی شیعه سبک شناسی ادعیه متن و ذیل دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۲ تعداد دانلود : ۱۷۸۷

از جمله آثار برجسته دعایی شیعه، دعای عرفه منسوب به امام حسین(ع) است. متن این دعا خالی از إسناد و با حذف ها و الحاقاتی در نسخ مختلف، تنها در آثار متأخرتر از سده هفتم هجری قابل بازیابی است. همین نقل نشدن آن در آثار متقدم تر، سبب شده است که از دیرباز بحث درباره انتساب حداقل بخش هایی از آن به امام حسین(ع) رواج داشته باشد. این مطالعه در صدد است با کاربرد روش های تحلیل درونی و بیرونی متون تاریخی، نشان دهد این دعا اصیل، و ریشه دار در تعالیم اهل بیت(ع) و احتمالاً امام صادق(ع) است؛ همچنان که بناست با این مطالعه، الگویی نظری برای مطالعه اصالت دیگر ادعیه منسوب به اهل بیت(ع) نیز به دست داده شود؛ ادعیه ای که گاه فاقد اسنادند و روش های سنتی رایج در علم رجال و دیگر علوم حدیث، از پاسخ گفتن به مسئله اصالت آن ها ناتوان است.

۶۳۶۸.

نگاهی به کتاب اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران

نویسنده: نجف لک زایی

منبع: کتاب ماه دین آبان ۱۳۷۸ شماره ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۱۹

۶۳۶۹.

سیستم قضایی خصوصی به روش قاضی تحکیم از منظر فقه شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زین العابدین نجفی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۴ شماره ۷۷

کلیدواژه‌ها: قاضی منصوب خصوصی سازی قضاوت عصر غیبت عصر حضور

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۰ تعداد دانلود : ۱۷۳۰

در نظام قضایی اسلامی برای حل و فصل سریع، عادلانه و فارغ از تمرکز گرایی دعاوی استفاده از قاضی تحکیم پیش بینی شده که به تعبیری به معنای خصوصی کردن قضاوت است. بر این اساس اصحاب دعوا می توانند خارج از نظام قضایی متمرکز حکومتی، فرد واجد شرایط را برگزینند و فصل خصومت را از این طریق پی گیری کنند. مشهور فقیهان شیعه، قاضی تحکیم را پذیرفته اند ولی بسیاری از آنان فرض وجود آن را در عصر غیبت منکرند زیرا به نظر آنان در این عصر، همة فقها برای قضاوت منصوبند و قاضی واجد شرایط غیر منصوب وجود ندارد تا به عنوان تحکیم برگزیده شود. در این نوشتار برای حل اشکال یاد شده، نظریه های گوناگونی مطرح شده و با بررسی اقوال و دلایل، مشروعیت قاضی تحکیم در دوران غیبت در محدوده حق مردم اثبات گردیده است. بنابراین، خصوصی کردن قضاوت به روش قاضی تحکیم، از منظر فقه شیعه قابل قبول خواهد بود.

۶۳۷۰.

قاعده حرمت اعانه بر ائم و عدوان با رویکردی بر نظریات امام خمینی

نویسنده: سید محمد موسوی بجنوردی

منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۸۵ شماره ۳۱ و ۳۲

کلیدواژه‌ها: جرم سبب مباشر اعانه اثم عدوان معاون

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۰ تعداد دانلود : ۱۹۱۶

یکی از قواعد فقهی قاعده «حرمت اعانه بر اثم و عدوان» است. در این مقاله نگارنده ابتدا مدارک و مستندات این قاعده را از قرآن و روایات ارائه می کند و حکم عقل و اجماع را بیان می دارد و در ضمن استناد به آیه معانی لغوی و اصطلاحی لغات این قاعده را تشریح نموده، سپس حکم این قاعده را در فقه و حقوق و تاریخچه آن را در حقوق جزای ایران و دیگر کشورها ذکر می کند همچنین شرایط تحقق آن را توضیح داده و رابطه معاونت با شرکت و تسبیب در جرم و وجوه افتراق و اشتراک آن را بررسی می کند. در پایان نیز معاونت در معاملات نامشروع در فقه و حقوق و در قانون فرانسه را ذکر نموده آن را با قانون ایران تطبیق می کند.

۶۳۷۱.

بررسى فقهى - حقوقى حضانت

منبع: رواق اندیشه ۱۳۸۱شماره ۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه فقه زن و خانواده فقه خانواده حضانت

تعداد بازدید : ۳۵۱۰

موضوع «حضانت‏» یکى از مباحث پیچیده حقوق خانواده مى‏باشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن از سوى حقوقدانان، هنوز مسائلى از آن ناشناخته مانده است . نگارنده در این نوشتار ضمن پاسخگویى به برخى از چالشهاى موجود در امر «حضانت‏» عمدتا به کاستى‏ها و نارسایى‏هاى قواعد و مقررات مربوط به آن با تکیه بر فقه و قانون مدنى پرداخته است .

۶۳۷۲.

پول‎شویی الکترونیکی

نویسنده: امیرحسین جلالی فراهانی

منبع: فقه و حقوق ۱۳۸۴ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: بانکداری الکترونیک پول الکترونیک جرم سازمان‎یافته پول‎شویی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه فقه کیفری مباحث کلی

تعداد بازدید : ۳۵۰۹

امروزه بحث جرایم سازمان‎یافته (ملی و فراملی) و لزوم توجه به آنها وارد مرحلة جدیدی شده است، به نحوی که سعی می‎شود به طرق گوناگون، پیشگیری مؤثری از شکل‎گیری این تشکل‎های مجرمانه به عمل آید و مبارزه‎ای قاطع با آنها صورت گیرد. البته مدت‎هاست رهیافت مختار که همان جلوگیری از ورود درآمدهای نامشروع آنها در نظام پولی و بانکی کشورهاست، در دستور کار سیاست‎گذاران ملی و بین‎المللی قرار گرفته که متأسفانه خود منجر به ظهور فرایند مجرمانه جدیدی به نام پول‎شویی شده و متصدیان امر را بر آن داشته با آن نیز مقابله کنند. با این حال، تحول شگرف نظام پولی و بانکی جهانی در اثر ظهور پول و بانکداری الکترونیک، حوزة مقررات ضد پول‎شویی کنونی را با چالش جدیدی مواجه کرده و لزوم بازنگری گستردة این تدابیر و اقدامات را موجب شده است. در این مقاله پس از مختصر توضیحی راجع به ماهیت پول و بانکداری الکترونیک تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پول‎شویی بحث و بررسی می‌شود و در نهایت به عنوان نتیجه‎گیری از ‌این مباحث با ‌تکیه ‌بر ‌وضعیت ‌ایران در قبال جرایم سازمان‎یافته از یک سو و بهره‎برداری از پول‎ و بانکداری الکترونیک از سوی دیگر، پیشنهادات مورد نظر ارائه می‎شود.

۶۳۷۳.

ناپاکى کافران و مشرکان در نگاه روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

منبع: فقه ۱۳۷۵ شماره ۷ و ۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه طهارت ونجاست

تعداد بازدید : ۳۵۱۰

۶۳۷۴.

نشان ولایت و جریان خاتم بخشى

نویسنده: محمدجواد طبسی

منبع: فرهنگ کوثر ۱۳۷۹ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۷

۶۳۷۵.

«روانشناسی کمال در مثنوی»

نویسنده: تورج عقدائی

منبع: ادیان و عرفان سال چهارم تابستان ۱۳۸۶ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: شخصیت کمال مولانا روان شناسی کمال تحقق خود نقص

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۰۸ تعداد دانلود : ۱۵۲۸

این مقاله سرآن دارد که بگوید مولانا پیش از روان شناسان کمال، به منش و هویت اصیل انسان می اندیشیده و از این که این موجود اشرف در حل مسایل حیات موی می شکافد ولی از معرفت خویش که سودمندترین معرفت هاست، غافل مانده، درد می برده است.بنابراین نویسنده در آغاز از «شخصیت» و چیستی آن به اختصار سخن گفته و زمینه را برای سنجش اندیشه های مولانا با روان شناسان دیگر فراهم آورده است.در گام بعدی ساختار اندیشه مولانا را در باب سلامت نفس و چگونگی دست یابی بدان بر رسیده و دو عنصر بنیادین این اندیشه، یعنی «نقص» و «کمال» را بازشناخته و گزارش کرده است. البته برای این که سخن به درازا نکشد و نوشته از حد یک مقاله بیرون نرود، در این نوشته اولین عنصر اندیشه مولانا، نقص، مورد بحث قرار گرفته و آن دیگری، کمال، به نوشته یی دیگر موکول شده است.

۶۳۷۶.

نظام تشویق و تنبیه کارگزاران حکومتی در اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عباسعلی کدخدایی محمد فلاح سلوکلایی

منبع: حکومت اسلامی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۱)

کلیدواژه‌ها: آیین تشویق آیین تنبیه اصول تشویق و تنبیه ضمانت اجرای تنبیه کارآمدی نظام اداری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۰۷ تعداد دانلود : ۱۳۲۸

نظام تشویق و تنبیه از مهمترین عواملی است که می تواند موفقیت مدیران و کارگزاران را در پیشرفت برنامه ها و تغییرات اساسی که به دنبال آن هستند، تضمین نماید. اتخاذ شیوه های تشویقی و تنبیهی متناسب، تأثیر عمده ای در انگیزش کارکنان به انجام وظایف محول شده به آنان و نیز پیشگیری از تخلف آنها دارد. از سویی، اتخاذ روش های ناکارآمد تشویقی و تنبیهی نیز نمی تواند اهداف یک سازمان یا اداره را چندان محقق سازد و چه بسا به نتایج منفی و خلاف برآوردها نیز منجر می گردد. با توجه به اهمیت تشویق و تنبیه، نخست باید توجه داشت که موضوع تشویق و تنبیه کارگزاران حکومتی در اسلام، بسیار مورد توجه قرار گرفته و حتی در مواردی راهبردهای اساسی و شیوه های کلی تشویقی و تنبیهی، جهت پرهیز از خطاهای احتمالی و کاهش کارآمدی آنها، ارائه شده است. اسلام، علاوه بر ارائة شیوه های کارآمد تشویق و تنبیه کارگزاران حکومتی، به مسألة ضمانت اجرای دنیوی و اخروی آن نیز توجه داشته و بدان پرداخته است.امام علی7 در دورة کوتاه زعامت و رهبری خویش، کامل ترین الگوی تشویق و تنبیه کارگزاران را ارائه نموده است. توجه به آیین تشویق و تنبیه و نیز ضمانت اجرای تنبیه در اسلام، می تواند راه روشنی را جلوی روی مدیران قرار داده و در نتیجه، موفقیت ادارات و سازمان ها و نیز کارآمدی بیش از پیش آنان را منجر گردد.

۶۳۷۷.

نگاهی به رابطه برخی دانشهای فلسفی با روانشناسی ‏(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مسعود امید عبدالله نصری

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۶ شماره ۵۰

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات رابطه فلسفه با علوم دیگر

تعداد بازدید : ۳۵۰۵ تعداد دانلود : ۱۸۸۷

۶۳۷۸.

فقه، چالش ها، کاستی ها و بایستگی های آن

نویسنده: علی اکبر رشاد

منبع: کتاب نقد ۱۳۸۳ شماره ۳۳

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مباحث کلی فقهی

تعداد بازدید : ۳۵۰۶

۶۳۷۹.

مراحل تعلیم و تربیت از دیدگاه ابنسینا با تأکید بر نفس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شهناز شهریاری نیسیانی رضاعلی نوروزی محمد نجفی

منبع: آینه معرفت سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۶

کلیدواژه‌ها: نفس قوای نفس دیدگاه ابنسینا مراحل تعلیم و تربیت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۰۵ تعداد دانلود : ۱۵۸۵

هدف پژوهش حاضر تبیین مراحل تعلیم و تربیت با توجه به دیدگاه ابنسینا در بارة نفس است. روش مورد استفاده در این پژوهش که پژوهشی کیفی و موردی است، روش توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش که مراحل تعلیم و تربیت با توجه به سیر تکاملی نفس تعیین گردید، سه مرحلة تمهید؛ اعتدال و اعتلا؛ مرحلة ملکوتی برای تعلیم و تربیت در نظر گرفته شد. مرحلة تمهید که شامل مرحلة نفس نباتی، حیوانی و انسان بالقوه (عقل هیولانی تا بالفعل) است از دوران پیش از تولد آغاز می شود و تا بلوغ صوری ادامه مییابد. دومین مرحله که شامل انسان بالقوه (عقل هیولانی تا بالفعل) و انسان بالفعل (حصول کلیة معقولات ثانی) است از 15 سالگی آغاز می شود و به دلیل فزونی عقل از 40 سالگی به بعد، پایانی برای این مرحله لحاظ شده است. مرحلة ملکوتی که مرحلة انسان بالفعل در معنای تام آن و وصول به مرتبة عقل بالمستفاد است، مرحلة نهایی تعلیم و تربیت شناخته شد که متناظر با هدف غایی نظام فلسفی ابنسینا یعنی دستیابی به سعادت حقیقی است. نتایج همچنین حاکی از آن است که ابنسینا با معطوف ساختن توجه به شروع تربیت پیش از تولد، تأدیب و تربیت اخلاقی کودک از پایان دو سالگی و... نظام تعلیم و تربیتی مادامالعمر متشکل از نظام رسمی و غیررسمی را پایه گذاری نمود.

۶۳۸۰.

بررسی تحلیلی تطوّر مفهوم نفس از افلاطون تا ملاصدرا

نویسنده: ملیحه صابری نجف آبادی

منبع: تأملات فلسفی سال اول بهار ۱۳۸۸ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: نفس حرکت جوهری بدن کمال وحدت فعلیت حیثیت تعلقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۱۶ تعداد دانلود : ۹۲۱

در حالیکه افلاطون، بر اساس اعتقادش به جهان ایده ها، نفس را مربوط به جهانی دیگر و امری مفارق از بدن معرفی می کند، ارسطو که توجه خود را به تفحص و چگونگی کارکرد واقعی موجودات این جهان معطوف داشته، بر نظر ورزی محض در باره ماهیت و سرشت آن ها تاکید دارد. وی در تعریف نفس نیز به تحلیل مو جو دات جاندار پرداخته و نفس را صورت بدن معرفی می کند. در اندیشه فلوطین، نفس جزئی از نفس کلی است که یکی از اقانیم سه گانه است و یک رویش به قلمرو نوس است و روی دیگرش به عالم خاکی و بدن مرتبط است به طوریکه حلقه اتصال جهان معنوی و مادی است. ابن سینا بر اساس دغدغه های دینی اش دراثبات جاودانگی به صورت روحانی، نفس را ا مری مجرد و کمال بدن معرفی می کند. سهروردی، فیلسوف اشراق مسلک جهان اسلام، با الهام از دید گاه فلوطین و حکمای ایران باستان نفس را موجودی معنوی واز انوار مدبره دانسته به آن نور اسفهبدیه نام نهاد که مسئو لیت فرماندهی دژ (بدن ) را به عهده دارد. همه این فلاسفه در نحوه ارتباط نفس با بدن با معضلات و تناقضاتی روبرو بوده اند. ملاصدرا با تاثیر از این متفکران و بر اساس مبانی ابداعی اش در حکمت متعالیه تعریف خود را از نفس به گو نه ای دیگر ارائه میدهد که در عین صحت واستحکام از مشکلات مر بوطه مبراست.

درخت حوزه‌های تخصصی