درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸٬۴۶۱ تا ۱۸٬۴۸۰ مورد از کل ۷۹٬۱۸۶ مورد.
۱۸۴۶۱.

بررسی قاعده الشرط الفاسد لیس بمفسد للعقد در فقه و حقوق با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸۳ 41 - 57

کلیدواژه‌ها: قاعده عقد شرط فسخ امام خمینی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۸ تعداد دانلود : ۴۷۹
شروط نامشروع، به شروطی اطلاق می شود که حلالی را حرام و یا حرامی را حلال کنند و یا مقتضای آن در تضاد با یک حکم وضعی ثابت باشد. این شروط، بدون شک فاسد هستند و مشروط علیه نه تنها مکلف به انجام آن ها نیست، بلکه اجازه انجام آن ها را هم ندارد. در این نوشتار تعاریفی از قاعده، شرط و عقد بیان شده و رابطه آن هابه صورت مختصر شرح داده شده است؛ یعنی «التزام در ضمن التزام»، میان مباحث مختلفی مانند تخلف وصف، تخلف شرط، تبعض صفقه، شرط الخیار و... نوعی شباهت و همسانی برقرارشده است که عبارت از ایجاد حق فسخ برای مشروط له در فرض عدم تحقق وصف و شرط است. به نظر امام خمینی فساد عقد مقرون به شرط نامشروع، مورد مناقشه است. وقتی دلیلی بر فساد عقود پیدا نشود، عموم ادله آن ها را در برمی گیرد. با فرض شک در صحت این عقود اصاله الصحه را جاری و به آیات و روایات مربوطه استناد می کنیم.
۱۸۴۶۲.

اصول اخلاق تفسیر قرآن کریم؛ ملاحظات، مقدمات، چالش ها و پیشنهادها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 25 - 44

کلیدواژه‌ها: اخلاق تفسیر اصول اخلاقی قواعد اخلاقی حقوق اصول اخلاق تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۷ تعداد دانلود : ۴۷۴
تفسیر قرآن به منزله کنش اختیاری مفسران، افزون بر بایسته های هرمنوتیکی و روش شناختی، مشمول بایسته های اخلاقی است. این بایسته ها مفسر را در دوراهی های انتخاب، یاری می کنند. التزام به اخلاق تفسیر منوط به وجود اصول اخلاقی برای تفسیر، آگاهی نسبت به آنها و نیز اراده معطوف به کاربست آنهاست. اصول اخلاقی تفسیر نیز به نوبه خود باید مستدل و مستند به اصول اخلاقی عام باشد. از این رو، تدوین و تبیین اصول برای اخلاقی کردن ساحت تفسیر متن با چالش هایی روبه روست. با عبور از این چالش ها، می توان اصولی عام برای تفسیر هر متن پیش نهاد و برای متون ویژه و خاص، اصولی ویژه. از این میان، قصدمندی ماتن، حمل بر صحت، مواجهه تحلیلی و نقادانه با متن، پرهیز از ساده سازی و قوی سازی متن را می توان به عنوان اصول عام اخلاقی برای تفسیر متون برشمرد و مواردی چون: محوریت اراده الهی در انتساب معنا به متن؛ پایبندی به قواعد تفسیر؛ احتیاط علمی و پرهیز از مواجهه خام و عجولانه در بیان معانی آیات؛ تمایز بین بیان متن و درباره متن؛ پرهیز از اتّباع متشابه؛ پایبندی به انصاف و مواجهه عادلانه؛ انتقادپذیری و توجه به خرد جمعی؛ امانت داری در نقل؛ آگاهی از مبانی کلامی و اعتقادی مربوط به قرآن و مؤلف قرآن؛ اصلاح نفس و آرایش نفس به فضائل اخلاقی.
۱۸۴۶۳.

ضریح نگین نشان مرقد امام رضا (علیه السلام)؛ موقوفه ای از دوره افشاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 77 - 109

کلیدواژه‌ها: ضریح نگین نشان مرقد رضوی حرم امام رضا (ع) دوره افشاریه موقوفات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۳ تعداد دانلود : ۶۹۷
ضریح نگین نشان، یکی از چند ضریح نصب شده بر مرقد مطهر رضوی است که تاریخ ساخت آن به دوره افشاریه می رسد. با وجود قدمت طولانی، تاکنون درباره این ضریح، پژوهش مستقل و دقیقی مبتنی بر مستندات علمی به انجام نرسیده است. این پژوهش می کوشد با بهره گیری از ظرفیت های اطلاعاتی موجود و استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ضمن تشریح ویژگی های این ضریح، به ابهام ها و پرسش های مطرح در زمینه تاریخ ساخت، تاریخ وقف و بانی نصب ضریح مرصّع، پاسخ مستدل دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد اگرچه روایت منابع تاریخی بر وقف و نصب این ضریح توسط سیدمیرزا محمد (شاه سلیمان ثانی) تأکید دارد؛ بررسی و انطباق این روایات با دیگر منابع و مستندات تاریخی، بر این نظر قوّت می بخشد که ضریح مرصّع در ابتدا برای مقبره نادرشاه ساخته شده امّا پس از فوت وی در دوره اوّل حکومت نوه اش، شاهرخ افشار (1161-1163ق) به حرم رضوی منتقل و توسط وی بر مضجع مطهر رضوی وقف و نصب گردیده است.
۱۸۴۶۴.

تقابل های معنایی حق در قرآن براساس معناشناسی ساختگرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 175 - 190

کلیدواژه‌ها: تقابل معنایی معناشناسی تقابل مکمل تقابل ضمنی حق باطل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۵ تعداد دانلود : ۷۹۸
یکی از ویژگی های برجسته و طبیعی موجود در یک زبان، تقابل معنایی است که معناشناسی نوین ساختگرا آن را بالنده کرد. تقابل معنایی، یکی از انواع روابط مفهومی در سطح واژه است که با استفاده از آن و سایر روابط مفهومی، میدان معنایی واژگان به دست می آید. شناخت مقابل های هر واژه در روشن شدن معنای دقیق آن بسیار مؤثر است. کشف میدان معنایی براساس تقابل، یکی از روش های پذیرفته شده و کاربردی معناشناسی است. درخصوص معنای حق، پژوهش های پراکنده ای و بیشتر با رویکرد حقوقی انجام گرفته است؛ ولی پژوهش مستقلی درباره تقابل های معنایی حق انجام نشده است؛ ازاین رو، انجام پژوهشی مستقل و درخور در این خصوص، ضرورت دوچندان دارد. در پژوهش پیش رو، به روش توصیفی تحلیلی، براساس نظریه های واژگانی معناشناسی ساختگرا، تقابل معنایی حق و باطل در قرآن کریم تبیین شده است. نیز با تبیین مؤلفه های معنایی حق مانند ثبات، استواری و مطابقت و تحلیل مشخصه های معنایی باطل یعنی فساد، نابودی و عدم ثبات حق این نتیجه به دست آمد که حق در قرآن کریم در سه گونه از انواع تقابل، واژه مقابل دارد. حق با واژه هایی چون باطل، کذب و لعب تقابل مکمل دارد و با بغیر الحق، تقابل واژگانی و با واژگانی مانند ظن، شرک و ظلم تقابل ضمنی دارد.
۱۸۴۶۵.

پژواک وحی در چکامه های ولایی کمیت بن زید اسدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 131 - 154

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم بینامتنیت کمیت بن زید اسدی ولایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۳۷۱
قرآن کریم همواره سرچشمه الهام هنری و آفرینش های ادبی عربی سرایان است. در یک نگاه کلی، تأثیرپذیری از این کتاب آسمانی دو لایه دارد: فکری و زبانی. روش بینامتنی یکی از شیوه های مناسب برای رصد این تأثیر زبانی و فکری است. بر پایه این روش، هیچ اثر بشری خودبسنده نیست، بلکه باید آن را امتداد آثار پیشین دید. متن ها و پدیدآورندگان آن ها، در داد و ستد فکری و زبانی با یکدیگرند. هدف این نوشتار توصیفی تحلیلی، آشنایی با دیدگاه های شاعر نامدار شیعی کمیت بن زید اسدی (م. 126 ق.) درباره رخدادهای جامعه اسلامی و تحلیل قرآنی آن هاست. از این رو به بررسی بینامتنیت مفهوم و پیشینه آن در ادبیات عربی و نیز گونه های آن اشاره شده است و پس از معرفی مختصر القصائد الهاشمیات، جلوه های بینامتنیت مستقیم و غیر مستقیم در نمونه های شعری کمیت بررسی و تحلیل شده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که دو گونه بینامتنیت قرآنی مستقیم و غیر مستقیم در القصائد الهاشمیات دیده می شود. شاعر، هم از ساختارها و ترکیب های قرآنی بهره جسته و هم از گفتمان و جهان بینی قرآن. کمیت در پرتو قرآن به مثابه یک شاعر متعهد و مکتبی و به انگیزه نشر و پاسداری از تفکر شیعی با تمرکز روی موضوعاتی همچون: امامت، ولایت، یادآور شدن فضایل خاندان عصمت و طهارت M   ، شفاعت و نیز افشاگری انحراف های حاکمان وقت، رسالت خویش را با همسان سازی کردار آنان با مظاهر استبداد در قرآن به انجام رسانیده است.
۱۸۴۶۶.

بررسی عوامل زمینه ساز معنا در نگرش ابوالحسین نوری و ویکتور فرانکل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۲ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 69 - 89

کلیدواژه‌ها: ابوالحسین نوری معنا ویکتور فرانکل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۴۷۶
نوشتار حاضر با توجه به بحران معنوی و خلأ وجودی انسان معاصر عوامل زمینه ساز معنا در آرای ابوالحسین نوری و ویکتور فرانکل را بررسی می کند. این پژوهش با روش توصیفی مقایسه ای نگاشته شده است و نتایج حاصل از آن نشان می دهد فرانکل با طرح نظریه اراده معطوف به معنا، بر نقش محوری معنا در سلامت روان تأکید می کند و از روان شناسی تقلیل گرا فاصله می گیرد. او انسان را موجودی روحانی و نیازمند معنا معرفی می کند؛ معنایی که تجلی سطحی فرامعنا یا خداوند است. این امر روان شناسی او را به نگرش عرفانی نزدیک می کند و موجب مقارن های مفهومی، در آرای او و ابوالحسین نوری می شود؛ تأکید بر آزادی، مسئولیت و گوش دادن به ندای وجدان که ارتباط با فرامعناست و نیز اشاره به جایگاه ویژه پذیرش رنج، انجام تجارب خاص در کشف معنا، از جمله این مقارنه هاست. هرچند میزان تأکید آن ها بر فرامعنا متفاوت است. متعلق عشق ابوالحسین نوری خداوند است و عشق به او موجب آزادی، ایثار و پدیدآورنده ارزش های نگرشی است. اقتران آرای ابوالحسین نوری که در کتب تاریخی، در زمره عقلای مجانین قرارگرفته است با شخصیت سالم در نگرش پدر روان درمانی، قابل تأمل است.
۱۸۴۶۷.

گونه شناسی دیدگاه های شرق شناسان نسبت به پوشش زن مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۶۳ «ویژه زن و خانواده»

کلیدواژه‌ها: پوشش زنان - رویکرد شرقی و غربی پوشش زنان - مراحل رویکرد غربی به آن خاورشناسان - پژوهش های اسلامی استعمار غربی - مسأله حجاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۴۶۳
نگارنده سخن را با بیان تفاوت رویکرد شرق و غرب در مورد پوشش زنان و تطوّر این تفاوت تا دنیای جدید آغاز می کند. به نظر نگارنده اسلام پوشش شرقی زنان را برگزیده، ولی غرب به میراث یونانی خود بازگشت که نقش نظام سرمایه داری و محوریت فروش هر چه بیشتر کالا در این میان جدّی است. به دلیل تأثیر دیدگاه خاورشناسان بر پژوهشگران مسلمان، شناخت و نقد رویکرد غربی در این مسأله ضرورت دارد که باید در سه مرحله (پیش از استعمار، استعمار و پس از آن) بررسی شود. مشترکات و تفاوت های این سه رویکرد در این مقاله بررسی شده است.
۱۸۴۶۸.

ساختار اخلاقی در حدود ازادی اطلاعات و فیلترینگ در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: ساختار اخلاقی آزادی اطلاعات فیلترینگ محدودیت حقوق بشر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۲ تعداد دانلود : ۵۴۷
آزادی اطلاعات و آزادی بیان درجامعه اسلامی دو بعد الگوی رفتاری اخلاقی حکومتی هستند به طوری که از یک سو همه افراد جامعه باید حق بیان مطالب و ابراز دیدگاه های خود را داشته باشند و از طرف دیگر جامعه موظف است امکان دسترسی آزادانه اطلاعات اشخاص را برای یکدیگر فراهم کند. اصل مسلم در این دو نوع از آزادی مانند اصل «اباحه» در فلسفه است به این معنا که هر زمان در مقام تردید یا شک موضوعی مشمول محدودیت یا ممنوعیت قرار بگیرد باید اصل را بر آزادی قرار داد و نه محدودیت این در حالی است که وضع محدودیت ها برای آزادی نیز باید به موجب قانون و نه به صورت خودسرانه انجام شود. جدایی از این الگوی اخلاقی حکومتی بررسی معیارهای ماهوی فیلترینگ منطبق با نظام بین المللی حقوق بشر لازم و ضروری است به همین دلیل نیز افراد باید در کسب و نشر اطلاعات از آزادی کافی و لازم برخوردار باشند. اگر چه در حوزه اخلاق اسلامی و قانونی در کشور ما آزادی بیان، هیچ مقامی حق محدودیت آزادی بیان یا وضع ممنوعیت برای دسترسی آزاد به اطلاعات را ندارد اما قانون نیز تابع محدودیت هایی است که باید به آن ها توجه شود به طوری که اعمال محدودیت های احتمالی برای آزادی نیز باید جزء ضروریات یک جامعه مردم سالار باشد و به این ترتیب قانون گذار نمی تواند هر چیزی را به عنوان محدودیت برای آزادی بیان و آزادی اطلاعات قرار دهد. آنچه که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد بررسی حدود آزادی اطلاعات و فیلترینگ است.
۱۸۴۶۹.

روش فهم حقایق سیاسی بر اساس فلسفه صدرایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت سیاسی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: روش فلسفی حقایق سیاسی کنش های سیاسی صدرالمتألهین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۴۸۲
فلسفه سیاسی سرشتی فلسفی دارد و از این رو روش فهم حقایق آن، همان روش فهم حقایق فلسفی است. روش فلسفه اسلامی عقلی و برهانی است و اگر صدرالمتألهین روش خود را اشراقی خوانده، منظورش استفاده از شهودات خود در تحلیل های فلسفی به منظور ارتقای توان عقل است. ایشان در کنار روش اشراقی، شیوه ای را برای استفاده ضابطه مند از آموز های دینی و عرفانی ارائه داده است که می تواند کمک فراوانی در تبیین و ارزش یابی حقایق سیاسی داشته باشد. مقاله پیش رو، با شیوه توصیفی و تحلیلی، به روش فهم حقایق سیاسی بر اساس مبانی فلسفی صدرالمتألهین پرداخته و درصدد نشان دادن روشی فلسفی برای فهم حقایق سیاسی است. این نوشتار، نخست اشاره ای کوتاه به روش حکمت متعالیه دارد و آن گاه به روش ادراک، تحلیل و توصیف، تعریف، و در نهایت به روش تبیین و ارزش یابی حقایق امور سیاسی، بر اساس فلسفه صدرایی پرداخته است.
۱۸۴۷۰.

نگاهی به مجالس تعزیه حضرت شاه چراغ (ع)

نویسنده:
منبع: رهیافت فرهنگ دینی سال دوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵ 11 - 35

کلیدواژه‌ها: تعزیه احمدبن موسی شاهچراغ نمایش شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۴ تعداد دانلود : ۵۱۴
تعزیه، از جمله نمایش های آیینی است که به طور عمیقی با باورهای شیعی و عشق به خاندان عصمت و طهارت پیوند یافته است. تعزیه در اصل برای بزرگداشت قیام و شهادت امام حسین (ع) برگزار می شد اما به تدریج زندگی و شهادت دیگر بزرگان تشیع نیز موضوع تعزیه های پرشور قرار گرفته است. خاستگاه تعزیه را در آیین هایی چون «سوگِ زریر»، « سوگِ سیاوش»، «مصائب میترا» می توان یافت. اگر چه شکوفایی هنر تعزیه در دوره صفویه اتفاق افتاد، اما ظاهراً کهن ترین تعزیه نامه ی موجود، در عصر کریم خان زند تدوین شد و در دوره قاجار، رشد کیفی یافت. زندگی و شهادت حضرت احمد بن موسی، شاه چراغ (ع) به دلیل بار دراماتیک آن، منبع آفرینش چند نسخه تعزیه بوده است. در این تعزیه نامه ها، حضرت احمدبن موسی (ع) و برادرانش برای دیدار با برادر خود، حضرت امام رضا(ع)، از مدینه عازم طوس می شوند. اما در شیراز، با ممانعت قتلغ خان، حاکم دست نشانده ی مأمون، روبرو می شوند و طی دفاعی مردانه به شهادت می رسند. این تعزیه نامه ها در عین حال که دارای پیرنگ روایی ساده و سرراستی هستند، از منحنی دراماتیک برخوردارند و با وجود فقر زبانی این متون و سُست بودن از لحاظ شعری و نیز لغزش هایی که از نظر وزن و قافیه درآن ها دیده می شود، سخنانی برآمده از دل هستند، که لاجرم بر دل مخاطبان می نشینند.
۱۸۴۷۱.

بررسی انتقادی نافرمانی مدنی از منظر برخی فیلسوفان یونان باستان و عصر روشنگری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و چهارم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۶) 76 - 102

کلیدواژه‌ها: نافرمانی مدنی قرارداد اجتماعی قوانین ظالمانه وضع آغازین عدالت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۵۸۸
اگر نوشتار سوفوکلس در خصوص نافرمانی مدنی را در جرگه مباحث فلسفی ندانیم و از آن بگذریم، از سقراط و نگاه ویژه فلسفی او در این باب نمی توان گذشت. او که از سوی حکومت آتن به ناحق به اعدام محکوم شده بود، حاضر نشد به پیشنهاد دوستانش عمل کند و با نافرمانی مدنی نسبت به حکم صادر شده، از زندان بگریزد؛ زیرا نافرمانی مدنی را امری خلاف فضیلت و قرارداد اجتماعی تلقی می کرد. ولی این دیدگاه مخالفانی سرسخت پیداکرد که معتقد بودند گاهی قوانین چنان ظالمانه می شوند که نافرمانی مدنی در برابر آن لازم و آخرین راهکار ممکن است. با توجه به این دو دیدگاه درباره نافرمانی مدنی، پرسش اساسی این است که کدام رفتار در برابر حکم ظالمانه پسندیده است؟ آیا در برابر قانون ظالمانه به هر شکل ممکن باید سرفرود آورد یا می توان با اعتراض نسبت به آن، حکومت را مجبور به اصلاحات کرد؟ در این مقاله می کوشیم با نقد و بررسی استدلال های متفکران دوره یونان باستان و عصر روشنگری به پرسش های مطرح پاسخ دهیم و تناقضاتِ درونیِ آنها را آشکار و پاسخ نهایی را مشخص سازیم.
۱۸۴۷۲.

بررسی حکم نگاه زن به مرد در خواستگاری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۷ 105 - 124

کلیدواژه‌ها: نگاه زن نگاه مرد خواستگاری اغلی الثمن ادله حرمت نگاه ادله جواز نگاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵۶ تعداد دانلود : ۶۲۵
یکی از احکام مربوط به مسلمانان، حرمت نگاه به نامحرم است که مورد اتفاق فقهاست. از حکم مذکور، مواردی از جمله نگاه مرد به زن در زمان خواستگاری استثنا شده است. فقهای امامیه نوعاً حکم مذکور را درباره زن جاری نمی دانند و معتقدند به سبب فقدان دلیل کافی، باید به ادله حرمت تمسک جست و قائل به حرمت نگاه زن به مرد در زمان خواستگاری گردید. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی اثبات شده که ادله کافی بر جواز نگاه درباره زن نیز جاری است. اشکالات فقها در جهت نفی جواز نگاه زن نقدپذیر است و به نظر می رسد ادله جواز را می توان در خصوص زن نیز جاری دانست. ادله جواز نگاه عبارت است از روایات دالّ بر مسئله گران بودن ثمن و ایجاد توافق بیشتر با نگاه که البته به مردان اختصاص ندارد، بلکه نگاه زن به مرد نیز در بر می گیرد. ادله ای که حقوق و تکالیف مشابهی را برای زن و مرد قرار می دهد، همچون آیه 228 سوره بقره نیز در مسئله نگاه زن در خواستگاری می تواند جاری شود.همچنین قاعده نفی ضرر نیز در بحث حاضر قابل تطبیق است، اما در مورد دلیل ضرورت، در صورتی می تواند حکم حرمت را کنار زند که صغرای آن توسط عرف به اثبات رسد. البته روشن است که در این دلیل، بیش از مقدار ضرورت نمی توان قائل به جواز شد.
۱۸۴۷۳.

بازخوانی مسأله خبط شیطان در آیه ۲۷۵ سوره بقره از منظر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۴)

کلیدواژه‌ها: خبط مس جنون ربا فطرت آیه مس شیطان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۶ تعداد دانلود : ۴۴۷
آیه ۲۷۵ سوره بقره در تقابل با آیات قبل از خود که از انفاق سخن می گوید، به بحث درباره ربا پرداخته و در این راستا رباخواران را به کسانی که با مس شیطان دچار خبط شده اند، تشبیه کرده است. این مقاله کوشیده است با بررسی معنای اصلی واژه "خبط" مراد این تشبیه را روشن نماید. اغلب مفسران با یکی انگاشتن مس، جنون و صرع و نزدیک دانستن این مفهوم به خبط، تشبیه بکار رفته در آیه را به معنای مجنون شدن رباخواران دانسته اند و تنها در حقیقی یا مجازی بودن ایجاد جنون توسط شیطان به بحث پرداخته اند. در این مقاله، با توجه به معنای لغوی واژه "قوم"، "خبط"، "مس" و کاربرد این واژگان در دیگر آیات و روایات، این نتیجه به دست آمد که مراد آیه از خبط قیام رباخوار با مس شیطان، نه مجنون شدن رباخواران؛ بلکه ترسیم قیامی در خلاف جهت فطرت برای رباخواران است که موجب تغییر هندسه فکری رباخواران و سیر نزولی حرکت آنها می شود.
۱۸۴۷۴.

رویکرد غزّالی در تربیت اخلاقی عرفانی نفس و نقد آن از دیدگاه امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 109 - 129

کلیدواژه‌ها: مراحل تربیت نفس عقلانیت بندگی و دلدادگی پیر و مراد عرفان فردی ریاضات نامعقول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۴۷۲
هدف پژوهش حاضر تبیین و بررسی رویکرد ابوحامد غزّالی در ساحت تربیت اخلاقی و عرفانی و نقد آن از نگاه امام خمینی(ره) است. روش تحقیق توصیفی تفسیری و مبتنی بر داده های اسنادی است، ابتدا منابع اطلاعاتی دست اول مرتبط با موضوع تحقیق شناسایی و سپس به صورت هدفمند مطالعه و با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد: تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی بر معارف اهل بیت پیامبرعلیهم السلام ابتناء ندارد اما پایه و اساس تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) توحید ولایت مدار و مبتنی بر معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است؛ شیوه تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی سخت گیرانه، افراطی و خارج از موازین عقلی و شرعی است اما شیوه تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) با عقلانیت همراهی تام دارد و مستند و مقید به شرع مقدس است؛ شیوه تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی فردی همراه با دنیاگریزی، انزواگزینی و گوشه گیری است اما تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) فردی و اجتماعی است و می توان گفت رویکرد ایشان اخلاق و عرفان راز و نیاز از یک سو و حماسه و رزم از سوی دیگر است؛ نگاه غزّالی در تربیت اخلاقی عرفانی نسبت به پیر و مُراد نگاه تسلیم محض و پیروی بی چون و چراست اما این نگاه در مکتب اخلاقی عرفانی امام خمینی تنها در مورد معصومین علیهم السلام است.
۱۸۴۷۵.

نگاهی اخلاقی به تحریمهای منشوری با لحاظ تاثیرات حقوقی آن برنسل دوم حقوق بشر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)

کلیدواژه‌ها: شورای امنیت تحریم های منشوری حقوق بشر نسل دوم حقوق بشر حقوق اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۸۸۲
از زمان تأسیس سازمان ملل تا سال 2015 کشورهای زیادی براساس فصل هفت منشور تحت تحریم شورای امنیت قرار گرفته اند . افزایش اعمال تحریم از جانب شورای امنیت نگرانی فزاینده ای را در ارتباط با خسارات وارده بر شهروندان کشورهای تحت تحریم موجب گردید. تحقیقاتی که درخصوص اثرات تحریم در کشورهایی مانند عراق ، هائیتی ، لیبی وایران انجام شده، حاکی از آن است که این تحریم ها موجب افزایش شدید مرگ و میر کودکان، گسترش فقر، مهاجرت، کمبود مواد غذایی و دارو و سایر نابسامانی های اجتماعی و اقتصادی گردید. در نتیجه، مباحث گسترده ای در سطح سازمان ملل و خارج آن در خصوص انتقاد از تحریم های شورای امنیت و همچنین مسئولیت آن شورا در قبال نقض حقوق بشر به ویژه نسل دوم حقوق بشر شهروندان مطرح است. در این نوشتار، ابعاد حقوق بشری تحریم های منشوری برنسل دوم مورد بررسی قرار گرفته است. به عقیده نگارنده، تحریم های شورای امنیت به دلیل تأثیرات منفی شدید آن برکشورهای هدف ، در انطباق با هنجارهای حقوق بشری به ویژه حقوق اقتصادی و اجتماعی و اعمال این تحریم ها منجر به نقض فاحش حقوق بشر می گردد. در حالی که منشور سازمان ملل، آن سازمان را به " ارتقا و احترام به حقوق بشر" متعهد نموده است، اعمال تحریم های اقتصادی توسط شورای امنیت نقض مفاد منشور بوده و مسئولیت نقض حقوق بشر را متوجه آن شورا می نماید.
۱۸۴۷۶.

بازنمود آموزه های تعلیمی اخلاقی قرآن در اشعار مولوی با تکیه بر موضوع صلح و آشتی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ (پیاپی ۵۷) 63 - 89

کلیدواژه‌ها: تجلیات قرآن مثنوی معنوی مولوی آموزه اخلاقی صلح و آشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۶ تعداد دانلود : ۴۴۱
بررسی آثار ادبی نشان می دهد معانی، مبانی و معارف دلنشین قرآن و حدیث همواره در سروده های شاعران و ادیبان مسلمان بازتاب داشته است. این رویکرد هم به قداست و حرمت شعر و سخنشان افزوده و هم نشانه خردورزی و دانشمندی آنان بوده است. مولوی یکی از این شاعران است؛ اثرگذاری قرآن بر اشعار مولانا طبق کتاب «قرآن و مثنوی» بهاءالدین خرمشاهی در پنج نوع تضمین، برگرفتن، اقتباس، اشاره و الهام بازنمود یافته است. در این پژوهش، بعد از شرح مختصری درباره مولانا و مثنوی معنوی، سعی شده با روش توصیفی-تحلیلی گونه ها و شیوه های اثرگذاری قرآن در مثنوی به طور مختصر تبیین شود و سپس، بازنمود آیات قرآن در اشعار مولانا با توجه به مقوله صلح و آشتی بررسی و نوع تجلی آن مشخص شود. براساس نتایج این مقاله، توصیه به صفات نیک بشری چون مدارا، بخشش، گذشت، تساهل و تسامح که زمینه ساز برقراری صلح و آشتی است، در اندیشه مولانا جایگاه خاصی دارد و برگرفته از آیات اخلاقی قرآن کریم است.
۱۸۴۷۷.

«ارکان اربعه» فراتر از توثیق

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال اول بهار ۱۳۹۸ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: توثیقات عام رجال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۹ تعداد دانلود : ۴۶۹
تعبیر «الارکان الاربعه» را می توان عبارتی رجالی دانست و در توثیق برخی از راویان از آن بهره برد. امّا ریشه این مصطلح و معنای آن چیست؟ آیا این تعبیر، ارزشی رجالی دارد و یا چیزی غیر از آن و یا فراتر از آن است.
۱۸۴۷۸.

نمادپردازی عرفانی در معراج نامه بایزید بسطامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 31-58

کلیدواژه‌ها: معراج نامه بایزید بسطامی نماد تجربه عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۰ تعداد دانلود : ۷۵۹
زبان هنر اسلامی زبانی نمادین و رمزگونه است. نمادها حامل معنای درونی و ذاتی این هنر بوده و راه بررسی آثار هنری هم بررسی این نمادها و سمبول هاست. اگر تصوف را نگاه هنری به مذهب بدانیم، مشاهده می کنیم که آثار صوفیان آمیخته به نمادها و نشانه هایی است که واکاوی دلالت های این رمزها می تواند رهیافتی به سوی درک عمیق مفاهیم و بُن مایه های موضوعات عرفانی باشد. معراج نامه منسوب به بایزید بسطامی، شرح سفری روحانی است که توسط ابوالقاسم عارف به نگارش درآمده است. معراج نامه به ضرورت ساختار رؤیاگونه اش طالب شکلی نمادین و رمزگراست. در این پژوهش، نمادها در چهار خوشه تصویری آب، پرواز، نور و رویش طبقه بندی و تفسیر می شوند. رمزهایی که در قالب خوشه های تصویری، تصاویر کهن الگویی و اساطیری برای بیان رؤیاهای عارفانه بایزید بسطامی به کار گرفته شده اند، بخشی از نمادهای مکرّر متون صوفیه و سایر معراج نامه ها هستند که علاوه بر ارائه جهان بینی عارف، جایگاه این تصاویر را در رؤیاهای صوفیه به دست می دهد. از آنجا که الگوی همه معراج نامه های دوره اسلامی، معراج پیامبر اکرم(ص) است، بسیاری از مشاهدات و تصاویر این رؤیا با معراج الگو، هماهنگ و همسوست. برای بررسی این موضوع ساختار و نمادهای عرفانی دو اثر با هم تطبیق داده شد. بررسی این نمادها، به یافتن چگونگی جهان مصوَّر صوفیه در عالم معراج که عالمی نورانی است کمک می کند. نیز نشان می دهد که مرتبه مسافر معراج، هماهنگ با نمادهای متن و مدارجی است که وی طی می کند. شیوه این پژوهش توصیفی تحلیلی و تطبیقی با رویکرد بلاغی است.
۱۸۴۷۹.

بررسی تطبیقی توحید و خواندن غیر خدا از دیدگاه رشیدرضا و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 30 - 60

کلیدواژه‌ها: توحید دعا الوهیت عبادت حقیقی رویکرد مقارنه ای علامه طباطبایی رشیدرضا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳ تعداد دانلود : ۶۱۲
عبودیت خدا فلسفه اصلی زندگی بشر بوده و دعوت به توحید و عبادت خدای یکتا که از نیازهای غریزی و فطری انسان است، همواره سر لوحه رسالت تمام پیامبران و منادیان الهی بوده است و همه مذاهب و فرق اسلامی در این که عبادت مخصوص خداوند است، اتقاق نظر دارند؛ لیکن رفتار توسّل گونه برخی مسلمانان، همانند شیعیان که پیامبراکرمJ و یا اولیای الهی را میخوانند و در برابر قبور آنان اظهار تذلل و خضوع میکنند، مورد نقد جدی محمّد رشیدرضا در تفسیر المنار قرار گرفته است؛ درحالیکه عموم مسلمانان همواره در طول تاریخ، نه تنها در اعتقاد که در سلوک رفتاری خود، بدان عمل کردهاند؛ مسأله اصلی این است که آیا چنانکه رشیدرضا میگوید، دعا و درخواست از غیر خدا و امامان معصومA، با توحید منافات دارد و عملی شرک آمیز است؟ این پژوهش با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلی و تطبیقیِ دیدگاه علامه طباطبایی و رشیدرضا، با هدف دستیابی به دیدگاه صحیح از منظر قرآن و رفع اتهام از شیعیان در عبادت اولیاء و شرک در توحید عبادی، انجام گرفت که با بررسی مفاهیم اساسی به ویژه مفهوم عبادت، دعا در کتب لغت و کاربردهای قرآنی آن معلوم شدکه مصادیقی از دعا و درخواست از غیر خدا، که مورد نقد رشید رضا بودهاست، نه تنها شرک نبوده که در راستای توحید و عبادت خدا میباشد.
۱۸۴۸۰.

تحلیل انتقادی شبهه ظالمانه بودن خلقت شیطان به عنوان عامل گمراهی و عذاب انسانها (با تاکید بر کتاب نقد قرآن)

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 109 - 134

کلیدواژه‌ها: شیطان ابلیس عامل گمراهی کتاب نقد قرآن سها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۴۶۴
قرآن کریم در آیات متعددی بنی آدم را از  پیروی و اطاعت شیطان  برحذر داشته و شیطان را دشمن انسان معرفی کردهاست. ولی برخی از مغرضان با استناد به برخی آیات، آفرینش شیطان رانده شده از درگاه الهی را عامل گمراهی انسان و در پی آن نزول عذاب میدانند. این مسأله ضرورت تبیین و پاسخ به این شبهه را روشن میسازد. در این مقاله با روش تحلیلی- انتقادی و با تأمل در مدلول آیات مورد بحث و نیز تفسیر و تبیین دقیق آنها روشن میشود که خلقت شیطان نه تنها بدون هدف و برای اضلال انسان نبوده، بلکه وسیلهای برای امتحان الهی و تکامل انسان است. فلسفه مهلت یافتن ابلیس هم نه برای گمراهی انسان، بلکه به عنوان نتیجه عبادات قبلی او و تکمیل آزمایش اوست. محدودیت قلمرو شیطان فقط در حد وسوسه بوده و هیچ گونه تسلط تکوینی بر انسان ندارد. از اینرو شیطان تنها بر کسانی که ولایت او را پذیرفتهاند، ولایت داشته و بر مومنان مخلَص تسلطی ندارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان