رهیافت فرهنگ دینی

تعزیه، از جمله نمایش های آیینی است که به طور عمیقی با باورهای شیعی و عشق به خاندان عصمت و طهارت پیوند یافته است. تعزیه در اصل برای بزرگداشت قیام و شهادت امام حسین (ع) برگزار می شد اما به تدریج زندگی و شهادت دیگر بزرگان تشیع نیز موضوع تعزیه های پرشور قرار گرفته است. خاستگاه تعزیه را در آیین هایی چون «سوگِ زریر»، « سوگِ سیاوش»، «مصائب میترا» می توان یافت. اگر چه شکوفایی هنر تعزیه در دوره صفویه اتفاق افتاد، اما ظاهراً کهن ترین تعزیه نامه ی موجود، در عصر کریم خان زند تدوین شد و در دوره قاجار، رشد کیفی یافت. زندگی و شهادت حضرت احمد بن موسی، شاه چراغ (ع) به دلیل بار دراماتیک آن، منبع آفرینش چند نسخه تعزیه بوده است. در این تعزیه نامه ها، حضرت احمدبن موسی (ع) و برادرانش برای دیدار با برادر خود، حضرت امام رضا(ع)، از مدینه عازم طوس می شوند. اما در شیراز، با ممانعت قتلغ خان، حاکم دست نشانده ی مأمون، روبرو می شوند و طی دفاعی مردانه به شهادت می رسند. این تعزیه نامه ها در عین حال که دارای پیرنگ روایی ساده و سرراستی هستند، از منحنی دراماتیک برخوردارند و با وجود فقر زبانی این متون و سُست بودن از لحاظ شعری و نیز لغزش هایی که از نظر وزن و قافیه درآن ها دیده می شود، سخنانی برآمده از دل هستند، که لاجرم بر دل مخاطبان می نشینند.

تبلیغ نقش مهمی در معرفی، نشر و حفظ هر مکتب داشته ضامن استمرار اصول و مبانی هر مکتب و پیروان آن است. هدف از پژوهش حاضر آن است که ضمن بیان ضرورت تبلیغ، نقش ویژگی های مناسب مبلغ را در توفیق او بیان کند. مبلغ باید این ویژگی ها را به تأسی از اهل بیت (ع) دارا باشد. ازجمله نتایج این پژوهش که به روش توصیفی و تحلیلی انجام یافته آن است که دلایل چندی ضرورت تبلیغ و معرفی چهره حقیقی اسلام را ایجاب می کنند، ازجمله: 1- تهاجم فرهنگی که سبک زندگی اسلامی را نشانه گرفته است. 2- توطئه قدرت های بزرگ برای نشان دادن چهره هولناک از اسلام و ایجاد اسلام هراسی 3- ظهور گروه های تندرو و خشن که چهره رحمانی اسلامی را مخدوش نموده اند؛ ازاین رو مسلمانان دنیا باید ضمن پرهیز از اختلافات، با رفتار و گفتار مناسب خود در تبلیغ باورهای دینی بکوشند. لازمه موفقیت در تبلیغ دارا بودن ویژگی های لازم و استفاده از روش های مناسب است، درصورتی که ویژگی ها و شرایط لازم تبلیغ وجود نداشته باشند، تبلیغ اثر معکوس داشته آثار زیان باری برجای می گذارد، با توجه به آن که پیامبران و ائمه (ع)، ازجمله امام رضا (ع) کار تبلیغ می کرده اند، ویژگی های ایشان و روش هایی که برای تبلیغ استفاده نموده اند، بسیار مفید و راهگشا است. گفتگو در تبلیغ نقش مهمی ایفا می کند و در صورت رعایت اصول و شرایط لازم، گفتگو می تواند جلو بسیاری از خشونت ها و خونریزی ها را بگیرد.

مقاله حاضر با هدف معرفی شخصیت و اندیشه های امام علی(ع) از منظر شرق شناسان فرانسوی نگارش یافته است. برخی از مستشرقان با استناد به منابع معتبر به بیان حقایق و عده ای نیز با نوعی جانبداری و غرض ورزی به کتمان وقایع پرداخته اند. فرضیه نوشتار حاضر این است که فضای فکری و میزان دسترسی اسلام شناسان به منابع اسلامی و شیعی تأثیر قابل توجهی بر تحقیقات آنها گذاشته است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به این پرسش پاسخ می دهد که مستشرقان فرانسوی چه تصویری از شخصیت و اندیشه های حضرت علی(ع) را به خوانندگان خود ارائه نموده اند. بدیهی است مطالعه آراء مستشرقان در باب تاریخ اسلام صرفاً به منزله رد یا تأیید اولیه و شتاب زده آنها نیست، بلکه مراد این است که با دانستن نگاه اسلام شناسان نسبت به تشیع بتوانیم به اهداف و انگیزه های این دسته از مستشرقان نسبت به پژوهش درباره تشیع پی برده و شناخت حاصل نماییم.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل میزان توجه به اصول پنج گانه دین اسلام(توحید، نبوت ،معاد، عدل و امامت) در کتاب های درسی دوره ابتدایی است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه پژوهش، کتاب های درسی دوره ابتدایی است که در سال1397 چاپ شده است و چهار عنوان «هدیه های آسمانی» ،«تعلیمات اجتماعی»،« فارسی» و «آموزش قران» با 21 جلد کتاب به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که در مجموع 3325 مرتبه به مفاهیم مرتبط با اصول دین اشاره شده است. که به ترتیب بیشترین فراوانی مربوط به اصول توحید با 46/35 درصد موارد، نبوت با 13/ 30 درصد موارد، امامت با 16/27 درصد موارد، معاد با 18/7 درصد موارد و عدل با 06/درصد موارد تحلیل شده می باشد. این نتایج بیانگر این است که آموزش اصل عدل در دوره ابتدایی مغفول واقع شده است. اصل عدل، نقش مهمی در کارآمدی نظام تربیتی اسلام دارد. از این رو ضروری است که آموزش اصل عدل در برنامه درسی دوره ابتدایی گنجانده شود.

بررسی سیر زندگانی امامزادگان و اولاد منسوب به اهل بیت پیامبر اکرم (ص) و بازشناسی سیره آن بزرگواران از ضروریات جامعه اسلامی است که می تواند در جهت شناسایی سبک زندگی اسلامی آنان مؤثر واقع گردد و افزون بر این، تسهیلگر روند زندگی سعادت آفرین برای بشر باشد. در همین راستا، بررسی شرح حال حضرت سید جلال الدین اشرف از فرزندان منسوب به امام موسی کاظم (ع) و نیز شناسایی اقدامات سیاسی و فرهنگی، فضایل و مناقب ایشان، راهگشای مؤثری در به دست آوردن الگوی جامع و سعادتمند زندگی بشری باشد. در این مقاله، سعی بر این است تا با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، منابع روایی و تاریخی درباره سید جلال الدین اشرف مورد پژوهش قرارگرفته تا گوشه هایی از زندگانی ایشان تبیین شود. دستاورد حاصل از پژوهش، بیانگر آن است که سید جلال الدین اشرف از ذریه پاک پیامبر اکرم (ص)، در پی احقاق حق با ظالمان به مبارزه برخاست و پس از مبارزه با آنان در این مسیر به درجه رفیع شهادت نائل آمد؛ همچنین فضایل و مناقب ایشان گویای عظمت و جلالت وی در نزد بزرگان دین است؛ کما اینکه بسیاری از شیعیان در سایبان حریم ایشان آرام گرفته و عرض حاجت می نمایند.

در تفسیر آیه 172 سوره اعراف معروف به آیه ذر و میثاق، مفسران از روایاتی بهره گرفته اند و عالمی با نام «ذر» را معتقد شده اند که در آن از همه انسان ها عهد ستانده شده است و بشر به این میثاق بلی گفته است. اما آبا در کنار هم آوردن روایات ذیل آیه میثاق و دیدگاه های مفسران این نتیجه حاصل می شود که چند نظریه مختلف با تکیه بر روایات در نوشته های تفسیری ثبت شده است؛ من جمله اختصاص آیه به قوم بنی اسرائیل و افراد مشرک و خروج ذرات ریز از صلب آدم، خلق روح قبل از بدن، که نشان می دهد دیدگاه های مبتنی بر نقل نیز دچار گونه گونی و اضطراب بوده و علاوه بر نقد و بررسی هرکدام، نقد کلی بر همه روایات را می طلبد. لذا با ذکر این دیدگاه های تفسیری و ارکان و روایات مدنظرشان، با روش کتابخانه ای، نقدی هم در این پژوهش با تکیه بر نظر بزرگانی چون آیت الله مکارم شیرازی صورت خواهد گرفت.

اعتقاد به منجی و نجات بخشی در آخرالزمان یک عقیده عمومی و مشترک است و اختصاص به یک قوم و ملت و دین ندارد. این مفاهیم (منجی و نجات بخشی) از واژگانی است که در فرهنگ اغلب ادیان بزرگ، به ویژه ادیان ابراهیمی (اسلام، یهودیت، مسیحیت) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چراکه انسان از گذشته دور همواره نسبت به نجات خود دغدغه داشته است، این مسئله منحصر به نجات اخروی و معاد نبوده، بلکه سرانجام سعادت در این دنیا نیز از مسائل جدی آن بوده است. ثمربخش ترین راه برای بررسی این موضوع اعتقادی، وارسی آن در درون متون مقدس آن دین است. روش تحقیق و شیوه جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به صورت توصیفی - کتابخانه ا ی بوده است. این مقاله ضمن تبیین نشانه ها، ویژگی ها و اوصاف شخصی و نیز ویژگی های عصر ظهور منجی در ادیان ابراهیمی، بسیاری از وجوه مشترک آن ها را به ویژه در مسائل عصر ظهور به تصویر کشیده است. درنهایت پژوهش حاضر به این نتایج رسید که پیروان ادیان ابراهیمی اعتقاد راسخ به وجود منجی در آخرالزمان و اقامه حکومتی عادلانه و پایان بخشی به ظلم و بیدادگری دارند، هرچند کسی جز خداوند متعال از زمان ظهور منجی، آگاهی دقیقی ندارد.