درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از اقدامات مهم شاه عباس اول صفوی (سلطنت 1038- 995 ه .ق) که در تقویت بنیان های قدرت سلطنت در زمان وی مؤثر بود تغییراتی است که وی در وضعیت قشون به منظور پایه گذاری یک نیروی قابل اتکاء برای دولت خود و گذر از ساختار نظامی پیشین که ساختاری ایلی و عشیره ای بود، پدید آورد. تنش های موجود میان امرای ایلات و رقابت و افزون طلبی آن ها در عرصه ی سیاسی و پیامدهای ناگواری که در پی داشت، ضرورت این تغییرات را از جانب شاه عباس حتمی کرد و با ایجاد ارتش جدید در زمان خویش به ثبات اجتماعی و تقویت پایه های حکومت صفویه کمک کرد. بر این مبنا، مقاله ی حاضر نگرشی دارد به سازمان سپاه در عصر شاه عباس اول و ضمن بررسی ساختار و ارکان اصلی آن، به تغییراتی که شاه عباس در وضعیت قبایلی قشون و پایه گذاری ارتش شاهی (در سده ی یازدهم هجری قمری) پدید آورد می پردازد. این پژوهش از نوع پژوهش تاریخی و به شیوه ی کتابخانه ای با استناد به منابع تاریخی به روش تحلیلی- توصیفی، سامان یافته است.

باد درشاهنامه فردوسی، دارای دونقش وکاربرد مثبت ومنفی وبه گونه ای «ایزدی» و«اهریمنی» است. بادهای اهریمنی دررویدادهای شاهنامه، درتضاد با نورو روشنی و پاکی و درمقابله با نیروهای ایزدی می وزند. گاهی این بادها، ابزار اهریمن قرار گرفته وبا جادوگر ی دشمنان، برایرانیان فرو فرستاده شده اند وگاهی نیز دشمن یا «دیو»در شکل وهیئت باد موجب فریب یا آسیب پهلوانان گشته است. وزش تند وناگهانی این بادها، مانع پیشروی وحرکت سپاه ولشکر است. بادهای اهریمنی با برف وسرمایی کشنده نیز جلوه گر می شوند. مرگ وناخوشی نیزازپی آمدهای شوم این بادهای پلید است . بادهای اهریمنی درشاهنامه از نظر شکل وکارکرد، با بادهای ویرانگر دراسطوره های ایرانی ودیگر ملت ها، شباهت هایی دارند .

اهداف پژوهش : هدف اصلی پژوهش حاضر، آگاهی از وضعیت نمایه­سازی منابع دیداری-شنیداری در مراکز آرشیوی شهر تهران و بررسی کارآیی آن از دیدگاه کاربران است. روش/رویکرد پژوهش : پژوهش حاضر، به روش پیمایشی تحلیلی انجام شده و جامعه مورد مطالعه شامل دو گروه است:1)­نمایه­سازان مراکز آرشیوی دیداری-شنیداری شهر تهران که به روش سرشماری انتخاب شده و جمعاً 55 نفر هستند، و2) کاربران مراجعه­کننده به این مراکز در مدت یک ماه که 71 نفر هستند. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه مجزا برای نمایه­سازان و کاربران استفاده شد و نتایج به­دست آمده به کمک آمار توصیفی واستنباطی و نرم­افزار اس. پی. اس. اس. تجزیه و تحلیل شد. یافته­های پژوهش : آشنایی بیش از نیمی از نمایه­سازان با اصول نمایه­سازی در (حد مطلوب)است. اما آشنایی آنها با واژگان و زبان تخصصی کاربرانشان کمتر از (حد مطلوب)است. همچنین، ابزارهای استانداردسازی، به­طور کامل، پاسخگوی نیازهای نمایه­سازان نیست. کاربران خواستار ارتقای قابلیت­های جست­وجو در نرم­افزار و همخوانی نمایه­ها با واژگان تخصصی خود هستند. بین استفاده از نمایه­ها در مراکز مختلف از دید نمایه­سازان و کاربران تفاوت معنا­داری وجود ندارد. نتیجه­گیری :فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود تفاوت معنا­دار بین میانگین میزان استفاده از نمایه­ها در مراکز مورد بررسی تایید نشد .فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود تفاوت میان نظر کاربران و نمایه­سازان درباره کارآیی نمایه­ها تایید ­شد.طبق فرضیه پژوهش، بین وضعیت نمایه­سازی منابع دیداری­-شنیداری در مراکز آرشیوی و کارآیی این خدمات از دید کاربران رابطه معنا­داری وجود دارد و هر چه این وضعیت مطلوب­تر باشد کارآیی نمایه­ها نیز از دید کاربران بیشتر می­شود . مشکلاتی اعم از نبود ابزار مناسب نمایه­سازی ، نبود خط مشی مدون، و عدم تناسب حجم کار با تعداد نیروی انسانی در روند نمایه­سازی منابع دیداری­-شنیداری وجود دارد که موجب بروز کاستی­هایی در کیفیت نمایه­ها می­شود.

از نگاه ایرانشهر راه رهایی ایران در متن سه انقلاب مهم نهفته بود: انقلاب در نظام سیاسی، انقلاب در عرصه ادبیات و انقلاب در حوزه افکار و عقاید. این مقاله درصدد بررسی تحلیلی زوایای اندیشگی مجله ایرانشهر در عرصه انقلاب فکری و تحول در باورها و نگرش های ایرانیان است. انقلابی که خواه ناخواه سبب دگرگونی در نظم سیاسی می شد و جامعه ایران برای تحقق آن نیازمند بسط علوم و معارف جدید در کنار نظام تعلیم و تربیت نوین بود تا در پرتو آن مبارزه ای گسترده با فساد اخلاقی صورت پذیرد؛ حیات مادی و معنوی زنان ایرانی متحول گردد؛ باورها، آموزه ها و اعتقادات مذهبی مورد بازنگری قرار گیرد و راه برای توسعه و پیشرفت ایران هموار گردد. با بررسی تحلیلی مسایل یاد شده، این مقاله می کوشد نگرش ها و چاره اندیشی های این مجله را برای نجات ایران در معرض قضاوت قرار دهد.

در آموزه های اخلاقی و دینی ایران باستان مشروعیت سیاسی شاه زمانی محرز است که بایستگی های مورد نظر این آموزه ها را واجد باشد. احراز این بایستگی ها البته پاره ای ذاتی و پاره ای اکتسابی است. رواج آموزه های اخلاقی و دینی در جامعه ایران باستان و بازتاب آن در ذهنیت فرهنگی جامعه از حاکم سیاسی انتظاراتی را طلب می کند که فراتر از حاکم معمولی است به طوری که این انتظارات می تواند در «شاه آرمانی» تجلی پیدا کند. بایستگی های شاه آرمانی را متون دینی و اسطوره های قومی بازتاب داده اند. بنیان مقاله پیش رو بر شناسایی، اهمیت و توصیف و تحلیل آن بایستگی ها گذاشته شده است.

همزمان با آغاز زوال اقتدار سیاسی اقتصادی دولت عثمانی طی قرن نوزدهم، ظهور اولین نشانه های بیداری ملی در میان اقلیت های درون امپراطوری عثمانی که خواستار استقلال و خودمختاری بودند، دولتمردان نظام را با چالشی جدی و در عین حال جدید و بی سابقه مواجه ساخت.چگونه می توان تمامیت ارضی عثمانی را حفظ کرد و آن را از خطر تجزیه رهانید؟مهمترین و در عین حال اولین ایدئولوژی سیاسی که تلاش کرد به این سؤال پاسخ دهد و راه حلی برای مسأله ی فوق بیاید، اندیشه ی «عثمانی گرایی» بود.رویکرد این سیاست که محور عمده ی اصلاحات سیاسی اجتماعی سراسر قرن نوزدهم عثمانی از تنظیمات تا پایان مشروطه ی دوم به شمار می رود، ایجاد وحدت و همبستگی میان اتباع ساکن امپراطوری از طریق اعطای تساوی حقوقی به آنها و مشارکت دادنشان در اداره ی امور کشور بود.هدف مقاله ی حاضر بررسی ماهیت و ابعاد این سیاست و در عین حال میزان کارآیی آن در حل مسایل امپراطوری می باشد.

تا کنون ، با وجود کتاب ها و مقاله های متعدد و در همان حال نا کافیی که از دیدگاه ها و سمت گیری های مختلف فکری در خصوص آیین و جنبش مزدکی توسط مورخان و نویسندگان ایرانی ، مسلمان و خارجی – قدیم و جدید – به تحریر در آمده است ، از جمله مسائل مربوط به این جنبش که چندان مورد بررسی قرار نگرفته ، مسئله پر اهمیت پایگاه اجتماعی – طبقاتی آن است . در این باره ، نه در منابع قدیم و نه در تحقیقات جدید ، توصیف و تحلیل درخوری صورت نگرفته است . این ضرورت ، نگارنده را بر آن داشت ، ضمن مباحثی چند ، مسئله مهم مذکور را مورد کاوش قرار دهد ، بدان امید که با این فتح باب ، پژوهندگان دیگر نیز در تعمیق بیشتر بحث مذکور بکوشند . باری ، به ایجاز، تحلیل حاضر ، برخلاف نظر پژوهنده ای ارجمند ، بر این فرضیه استوار است که در خیزش فراگیر مزدکی نه تنها برزگران ( یا دهقانان کم مایه ) ، بلکه تمامی طبقات و گروه های تهی دست جامعه ـ چه روستایی و چه شهری ـ شرکت داشته اند .

تمدن مایا یکی از بزرگ ترین تمدن های آمریکایِ لاتین بوده که 150 سال پیش کشف شده است. این قوم به زبان مایا سخن می گفتند و برای نوشت از نوعی خط هیروگلیف استفاده می کردند که هنوز تمام آن خوانده و کشف رمز نشده است. هیروگلیف های این قوم معمولا به صورت قطعات چهارگوش است گاهی با افزودن پسوند و پیشوند و میانوند آن را تغییر داده اند. یکی از امریکاشناسان تاکنون 492 نشانه اصلی و 370 پیشوند و پسوند را بر شمرده است، اما سه تصویر نگاشت باقیمانده از این قوم حاوی 10000 گلیف است. در مجموع، آنها نگاره هایی چند شکلی، اعضای انسان، چهره انسان و خدایان با ویژگی های حیوانی، سر حیوانات و پیکرهای اسطوره ای هستند. این هیروگلیف ها خط هجایی محض نیستند، بلکه ضمن آن که اندیشه نگارانه اند، گاهی آوایی هم هستند. بنا به دلایلی چند می توان گفت که این خط منحصرا در خدمت اشراف و روحانیون بوده است

میرزا قاضی محمدجعفر یزدی، مشهور به ذوالریاستین از صوفیان اندزنامه نویس دوره ناصری است. او در رساله وجوب دعای شاهنشاه به دفاع از سلطنت مطلقه ناصرالدین شاه برآمد. ذوالریاستین در همین راستا با تاکید بر ضرورت اطاعت ورزیدن مردم از پادشاه، هرگونه اندیشه اعتراض و عصیان را نامشروع می داند. بحران های سیاسی- اقتصادی دوره ناصری که ربطی وثیق با قدرت مطلق العنانی پادشاه داشت، عصیان های گسترده ای را زمینه ساز شد. قیام تنباکو نمود آشکار این وضعیت بود. ذوالریاستین در واکنش به آن قیام به تلاش نظری در دفاع از بنیادهای سلطنت و شخص پادشاه برآمد، اما تلاش نظری او دیگر اعتباری نداشت.

بیشتر منابع ترکمانان آق قویونلو را سنی مذهب قلمداد کرده اند؛ با این حال، شواهد و مدارکی از گرایش ها و علائقِ شیعی این حکومتگران وجود دارد که صرفاً سنی دانستن آن ها را با ابهام مواجه می سازد. به نظر می رسد تفسیر رویکرد مذهبی آق قویونلوها با استفاده از مفاهیم «تسننِ دوازده امامی» و «تصوفِ شیعی»، که بعد از حمله مغولان در ایران رواجی گسترده یافتند، امکان پذیر باشد. در طی این جریان، نوعی التقاط تسنن-تشیع در ایران ایجاد گردید که با گذر از مراحل مختلف، در نهایت، به رسمیت تشیع در ایران، در اوایل قرن دهم هجری، انجامید. آق قویونلوها حلقه نهایی در این زنجیره بوده اند و برخی از سکه های ضرب شده توسط آن ها که دارای شعائرِ اهل سنت و تشیع بگونه ای مشترک است، بهترین مصداق این امر است. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و کاربرد مطالعات کتابخانه ای، ماهیت مذهبی ترکمانان آق قویونلو را بررسی نموده و آن را با استفاده از مفاهیم «تسننِ دوازده امامی» و «تصوفِ شیعی» تبیین نماید.

هنر جواهر سازی در کنار هنرهای دیگر دوره هخامنشیان نمایانگر شکوه و عظمت امپراطوری کورش کبیر و جانشینانش بود.نقوش و نمادهای منقور بر جواهرات و زیورآلات دوره هخامنشیان، در واقع نموداری از پیشینه ی باورها و اعتقادات کهن ایران باستان است که در قالب هنر عصر هخامنشیان خلاصه می شود.کاربرد این مفاهیم نمادین در هنر جواهر سازی این دوره، متاثر از عناصر فرهنگی، دین، مذهب و اساطیر ادوار قبل و نیز تأثیر پذیری از مناطق همجوار امپراطوری هخامنشیان است. هدف از این پژوهش شناخت و مطالعه ی برخی از نمادها و مفاهیم اساطیری است که به صورت برجسته در هنر جواهر سازی و زیورالات دوره هخامنشی به کار رفته است.در این مقاله با بررسی نقوش منقور بر نمونه هایی از این آثار مانند دست بندها، گردن بندها و گوشواره ها در موزه بریتانیا، مهیو، بوستون و لوور، مشخص گردید که بازتاب باورها و اعتقادات در قالب مفاهیم نمادین در هنر آن دوره به ویژه هنر جواهر سازی به روشنی دیده می شود.شاهد این ادعا نقوش و مفاهیم نمادینی است که به کرات در آثار هنری هخامنشیان می توان دید، از جمله استفاده از شیر- دال(گریفین) که یک موجود ترکیبی است در دستبند یا بازوبند، نمایش فروهر در قالب گردنبند و همچنین استفاده از خدای بس در گوشواره و آویزهای تزیینی است.