رویکرد تاریخی

هگل از فلاسفه بزرگ دوران روشنگری است که اصول تفکر وی در جهت تحکیم مبانی و پایه های تمدن جدید غربی بوده و در باطن خود اومانیستی است وجه اومانیستی فلسفه هگل را می توان در دو اصل زیر خلاصه نمود 1- اصالت سوژه که بنیاد فلسفه هگل بر آن استوار بوده و در پی مطلق کردن انسان است 2- مرگ (غیبت) خدا در کل فلسفه هگل دو چند سخن از خداست اما خدا غایب است یعنی وقتی به ایده مطلق می رسیم خدا را بشری کردیم و خدای بشری را پشت سر نهاده ایم و لذا در مرحله علم مطلق دیگر به خدای متعارف نیازی نیست که در این مقاله به توضیح بیشتر دو موضوع پرداخته شده است.

۱۰۰۴.

خواستگاه های علم نوین

نویسنده: آلفرد نورث وایتهد مترجم: حسین کیانی

منبع: اطلاعات حکمت و معرفت مهر ۱۳۸۵ شماره ۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۶۳

۱۰۰۵.

واقع گرایی و ضد واقع گرایی و موضع اخلاقی کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سروش دباغ ابوالفضل صبرآمیز

منبع: اندیشه دینی بهار ۱۳۹۱ شماره ۴۲

کلیدواژه‌ها: کانت فرا اخلاق واقع گرایی اخلاقی شناخت گراییِ اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۴۶۹

۱۰۰۶.

فلسفه تحلیلى, یک سبک فلسفى(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: جى جى راس مترجم: ف جهان بین

منبع: نقد و نظر ۱۳۸۴ شماره ۳۷ و ۳۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه تحلیلی

تعداد بازدید : ۲۲۲۲

۱۰۰۷.

هابرماس و علوم اجتماعی

نویسنده: فردین علیخواه

منبع: راهبرد ۱۳۷۶ شماره ۱۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۵۰۴

۱۰۰۸.

مفهوم صدق از دیدگاه ویتگنشتاین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: آمنه غروی

منبع: اندیشه دینی ۱۳۸۵ شماره ۱۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۳۹۰

۱۰۰۹.

تاملّی در اقسام علل ناقصه: رویکرد انتقادی بر حصرگروی علل اربعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مصطفی موسوی اعظم حسن ابراهیمی عبدالرسول کشفی

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: علیت توقف شرط مدخلیت علت ناقصه معد عدم مانع

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۷ تعداد دانلود : ۹۰۱

تلقّی مشهور از علل ناقصه همان علل چهارگانه ارسطویی است. اما برخی متفکّران افزون بر علل چهارگانه، علل دیگری چون «معد»، «شرط» و «عدم مانع» را از زمره علل ناقصه بر شمرده اند. برخی بر علّیّت «معد»، «شرط» و «عدم مانع» به عنوان علّت ناقصه، دلایلی را ذکر می کنند. مقاله می کوشد نشان دهد از آنجا که «معد» قابل انفکاک از معلول است نمی توان آن را به عنوان علّت در نظر گرفت؛ چرا که علّت و معلول بدون یکدیگر قابل فرض نیستند. از سوی دیگر قائلان به حصر عقلی علل اربعه، «شرط» و «عدم مانع» را بازگشت به علّت فاعلی یا علّت مادی می دهند؛ چراکه یا متمم فاعل اند و یا قابل، و نمی توان آنها را به عنوان علل مستقل در کنار علل اربعه در نظر داشت. اما از آنجا که اساساً استقلال علّی در علل ناقصه امکان پذیر نیست؛ نمی توان این مبنا را پذیرفت. در ثانی علّت غائی به عنوان یکی از علل اربعه، نقشی جزء متمّمیت فاعل ندارد و بر این اساس نمی توان آن را به عنوان قسمی از علل ناقصه دانست. اشکال دیگر بر علّیّت «عدم مانع» آن است که امر عدمی نمی تواند بر امر وجودی تاثیر گذار باشد؛ اما از آنجا که «عدم مانع» بازگشت به امر وجودی دارد، می توان آن را در کنار «شرط» به عنوان یکی از اقسام علل ناقصه برشمرد.

۱۰۱۰.

مایستر اکهارت ، زایش عرفان آلمانی از فلسفه اسلامی

نویسنده: محمد اخگری

منبع: کتاب ماه فلسفه سال اول مهر ۱۳۸۶ شماره ۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی قرون وسطی قرون وسطی متاخر (قرون 14 و 15)

تعداد بازدید : ۲۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۷۴

۱۰۱۱.

ساختار روایی و دراماتیک در رساله های افلاطون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهرداد پورعلم مرضیه پیروای ونک

منبع: متافیزیک دوره جدید سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: شناخت افلاطون روایت ساختار روایی تئایتتوس

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو افلاطون (428-348 ق.م)

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۰۸

افلاطون دسته ای از هنرمندان (به ویژه شاعران) را به دلیل تاثیرگذاری منفی بر جوانان، از آرمانشهر خویش بیرون افکند ولی پیش از بیرون راندن آنان، داستانگویی و روایتگری را از ایشان گرفت و در زیر ردای فلسفه خود پنهان کرد. به یمن این شیوه های هنری است که تاثیرگذاری اندیشه های افلاطون در رساله هایش دو چندان گشت و همچنین کیفیتی زیبایی شناختی و هنری به خود گرفت که در تاریخ اندیشه و هنر بشری پیوسته مورد تامل قرار گرفته است. رساله های افلاطون به دلیل داستانگویی و گفتگوی میان شخصیت ها، نمونه ای مناسب در بررسی این ادعاست که روایت می تواند شیوه ای برای دستیابی به شناخت باشد. در این مقاله، ساختار کلاسیک روایت به ویژه درام در یکی از شاخص ترین رساله های افلاطون به نام تئای تتوس به روش توصیفی - تطبیفی بررسی می شود تا روشن شود که این رساله نمونه ای از هنر افلاطون در کاربرد ساختار روایی برای انتقال معنا و اندیشه است و همچنین توان سنجیده شدن در چارچوب های دیگر از نگره های روایی را دارد.

۱۰۱۲.

قوانین طبیعت، علیت و استقراء در تراکتاتوس

نویسنده: حسین شیخ رضایی سروش دباغ

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت سابق) سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: علیت قوانین طبیعت استقراء قراردادگروی تئوری تصویری معنا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۴۲۱

بحث درباره قوانین طبیعت و وضعیت دو اصل استقراء و علیت، از مباحث طرح شده در رساله منطقى- فلسفى ویتگنشتاین (تراکتاتوس) است. در این نوشته، سعى بر آن است تا ابتدا با ارائه گزارشى عمومى از آرای ویتگنشتاین در رساله، تلقى او از قوانین اصیل طبیعت و رابطه آنها با منطق مورد بررسى قرار گیرد. در اینجا مى توان میان قوانین «عمومى» و قوانین «محدود» تفاوت قائل شد و رابطه هر کدام را مستقلاً با منطق بررسى کرد. پس از این، به بررسى وضعیت دو اصل استقراء و علیت، از منظر رساله، پرداخته و نشان داده می شود که چرا هیچ کدام از این دو اصل، از نظر نویسنده رساله، در میان قوانین اصیل طبیعت جای ندارند. در گام بعد، مقایسه اى میان آرای ویتگنشتاین و پوانکاره، به عنوان یک قراردادگرا، در باب قوانین طبیعت صورت گرفته؛ و چند تفاوت مهم میان رویکرد این دو بررسی شده است. در این بخش، اشاره شده که چرا گزارش ویتگنشتاین از قوانین طبیعت، نمی تواند از سوی دانشمند یا فیلسوف علمی که برای تجربه، شانی خاص در فرآیند کار علمی قائل است، جدی تلقی شود.

۱۰۱۳.

از کثرت گرایی تا جهان شمولی معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احد فرامرز قراملکی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۳ شماره ۷۶

کلیدواژه‌ها: کثرت گرایی مطالعه میان رشته ای نسبیت انگاری فایرابند کثرت گرایی روش شناختی زمینه مندی معرفت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۲۹

نسبیت گرایی را لازمه کثرت گرایی معرفتی می انگارند. چنین تلقی می شود که آن ریشه در نیمه دوم عصر مدرنیته دارد و تفسیر کانتی – بویری از توسعه علم به چنین بحرانی انجامیده است. فایرابند را به دلیل افشا کردن این بحران بدعت گذار خوانده اند. کثرت گرایی برامده از نظریه زمینه مندی معرفت و تجارب بشری است و آثار آن در زمینه های معرفت اخلاق دین و سیاست تهدیدی است که به نسبیت انگاری و آنارشیسم در اندیشه منجر می شود. برای پیش گیری و درمان این آفت مواضع مختلفی اتخاذ شده است از جمله برگشت به تفکر سنتی . این تحقیق بر آنست که کثرت گرایی روش شناختی می تواند تحویل نگری و نیز نسبیت انگاری ب«آمده از کثرت گرایی معرفتی را با حفظ زمینه مندی معرفت پیشگیری و درمان کند کثرت گرایی را از تهدید به فرصت تبدیل و جهان شمولی معرفت را تضمین کند کارایی این دو الگو مشروط به سه امر زبان مشترک توان و هوش هیجانی محقق در مواجهه با دیدگاه های رقیب و قواعد منطقی تعامل رشته هاست.

۱۰۱۴.

تفکر و خشونت

مصاحبه شونده: مراد فرهادپور

منبع: کیان ۱۳۷۷ شماره ۴۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۴۸۳

۱۰۱۵.

ذوحدین هگلی؛ بررسی نسبت «پدیدارشناسی» و «منطق»

نویسنده: علی اکبر احمدی افرمجانی

منبع: منطق پژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی روح هگل علم منطق هگل تفاسیر چپ و راست از فلسفه هگل ذوحدین هگلی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۲۰۹

۱۰۱۶.

فلسفه نیچه یا نیچه فیلسوف

نویسنده: علی کرباسی زاده

منبع: حکمت و فلسفه پاییز ۱۳۸۷ شماره ۱۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید کانت تا ابتدای دوره معاصر خردگریزی پس از ایده آلیسم (نیمه دوم قرن 19)

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۵۴۱

۱۰۱۷.

بررسی تطبیقی رابطه وجودی انسان با عالم از دیدگاه هایدگر و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین زمانیها

منبع: انسان پژوهی دینی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: وجود هایدگر انسان ملاصدرا استعلا عالم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۲ تعداد دانلود : ۹۶۷

از نظر هایدگر، نحوه وجود انسان بهگونهای است که در بیرون از خویش قیام دارد. لذا هایدگر با عنوان دازاین از آن یاد میکند. از دید هایدگر همین نحوه وجود استعلایی انسان که ریشه در برونخویشیهای سهگانه دازاین در امتدادهای سهگانه زمانی دارد، بنیان رابطه ناگسستنی بین ساختار وجودی انسان و عالم است. با نگاهی عمیقتر به فلسفه ملاصدرا میتوان به این نتیجه رسید که این نحوه وجود استعلایی (برونخویشی) ریشه در حالتی تناقضآمیز در وجود انسان دارد. انسان موجود محدودی است که واجد نوعی التفات و تعلق وجودی به وجود نامحدود و بینهایت است. لذا همواره در تلاش است تا با تقرب به آن حقیقتِ مطلق، وجود خویش را معنا بخشد. به عبارت دیگر، در وجود انسان قوا و استعدادهای نامحدودی است که با رسیدن به فعلیت معنا مییابد، و عالم، افق یا عرصهای است که در آن فعلیتهای مختلف بهنحو تفصیلی ظهور مییابند. همین التفات و تعلق وجودی به غیر، بنیان رابطه ناگسستنی انسان با عالم است.

۱۰۱۸.

نگاهی به ماهیت نفس و چگونگی تعلق آن به بدن در فایدروس و حکمت الاشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم حسینی الموسوی غلامرضا اعوانی

منبع: انسان پژوهی دینی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: نفس افلاطون بدن روح سهرودی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۷۸

با توجه به اینکه افلاطون و سهروردی در موضوع ماهیت نفس و چگونگی تعلق آن به بدن دارای اشتراکات نظری هستند، درعینحال تفاوت های بنیانی در آرا و نیز شیوه آنها وجود دارد. در این مقاله ابتدا به عالم نفس که از دیدگاه هر دو فیلسوف منشأ نفس انسانی است، پرداخته شده، سپس نظرات آندو در مورد ماهیت نفس و همچنین نظرات و استدلال آنها در مورد حدوث و قدم روح بیان میشود. سهروردی معتقد به حدوث نفس انسانی بوده و نظر افلاطون در مورد قدم روح را که در فایدروس آمده، در حکمتالاشراق نقد و رد مینماید. در ادامه چگونگی تعلق آن به بدن از دیدگاه هر دو فیلسوف بررسی میگردد. شیوه افلاطون برای بیان مسئله روح، بیشتر در قالب اسطوره و تمثیل میباشد، ولی بیان سهروردی فلسفی، با رنگ علمی است و روشنگر این مطلب میباشد که آرای فلسفی سهروردی رونوشتی از آرای افلاطون نیست، بلکه او دارای استقلال رأی و نظرات متفاوت و بدیعی در فلسفه می باشد.

۱۰۱۹.

معرفى یک کتاب «فلسفه تحلیلى: دلالت و ضرورت‏»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدصادق لاریجانى

منبع: نقد و نظر ۱۳۷۵ شماره ۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۱

۱۰۲۰.

تأملی در برهان اخلاقی کانت(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: سید عبدالرئوف افضلی

منبع: معارف عقلی سال ششم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: عقل عملی عقل نظری خداوند برهان غایت شناختی برهان اخلاقی کانت برهان وجودشناختی برهان کیهان شناختی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۸۰

نوشتار پیش رو در پی آن است که برهان اخلاقی کانت را که از برهان های شناخته شده برای اثبات وجود خداوند در الهیات مغرب زمین است، مطالعه و بررسی کند. از این رو، نخست دیدگاه کانت را در زمینه دیگر برهان های اثبات وجود خداوند، همانند برهان وجود شناختی، برهان کیهان شناختی و برهان غایت شناختی مطرح ساخته و بیان می کند که این برهان ها از نگاه کانت هیچ ارزش و اعتباری ندارند و اثبات وجود خداوند از راه هیچ یک از آنها امکان پذیر نیست. سپس برهان اخلاقی کانت را ـ که تنها تکیه گاه او در اثبات وجود خداوند است ـ بر اساس یکی از تقریرهای شناخته شده از آن تبیین می کند. سرانجام، به واکاوی و ارزیابی این برهان از چشم اندازهای گوناگون پرداخته و نشان می دهد برهان اخلاقی کانت ـ که از احکام عقل عملی است ـ توانایی اثبات وجود خداوند را به عنوان یکی از احکام عقل نظری ندارد.

درخت حوزه‌های تخصصی