درخت حوزه‌های تخصصی

اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
اخلاق اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷۰۱ تا ۷۲۰ مورد از کل ۹٬۰۶۰ مورد.
۷۰۱.

تبیین اصول اخلاقی حاکم بر تولید و توزیع محتوا در فضای مجازی از منظر اخلاق اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۴ (پیاپی ۶۷) 41 - 72

کلیدواژه‌ها: اخلاق فناوری اطلاعات فضای مجازی اصول اخلاقی کد اخلاقی محتوای مجازی تولیدکنندگان و ترویج دهندگان محتوای مجازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۲۰۸
فعالیت تولیدکنندگان و ترویج دهندگان محتوا در فضای مجازی به نوعی زیربنای فعالیت های سایبری کاربران و استفاده کنندگان از محتوای مجازی است و از همین رو، این گروه از جایگاه ویژه ای در اخلاقی شدن فضای مجازی برخوردارند. مسئله مهم، تبیین ملزومات پایبندی اخلاقی و رفتارهای اخلاقی تولیدکنندگان و ترویج دهندگان محتوا در فضای مجازی است و تا زمانی که این مسئله تبیین نگردد، رفتار اخلاقی این افراد و در نتیجه، اخلاقی شدن فضای مجازی، امری ناممکن و دست نیافتنی است. هدف از این پژوهش، پاسخ به سؤالاتی است که با بنیان های ارزشی افعال و مسئولیت های اخلاقی تولیدکنندگان و ترویج دهندگان محتوا در فضای مجازی و فناوری های اطلاعات و ارتباطات پیوند دارد. روش تحقیق از نظر گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و رصد میدانی فضای مجازی و از نظر ارائه اطلاعات، تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. از منظر آموزه های وحیانی اسلام، اصول و ارزش های اخلاقی حوزه تولید و ترویج محتوا در فضای مجازی عبارت اند از: راستی و صدق، اهتمام به امور دیگران و خدمت رسانی، مسئولیت پذیری و وظیفه شناسی، امانت داری و رعایت حقوق دیگران، دانش افزایی، پرهیز از اشاعه فحشا، حفظ محیط زیست و پرهیز از شایعه پراکنی.
۷۰۲.

پیش نیازها و هم نیازهای اخلاقیِ دانش اندوزی با تأکید بر معارف قرآن و حدیث(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۴ (پیاپی ۶۷) 11 - 40

کلیدواژه‌ها: دانش اندوز اخلاق علم معنویت استاد ملاحظات محیط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۲۱۳
پیش نیازهای اخلاقی دانش اندوزی به آن دسته از ارزش های اخلاقی در حوزه دانش اندوزی اطلاق می شود که دانش اندوز قبل از شروع تحصیل دانش به آن ها نیاز دارد. هم نیازهای اخلاقی نیز به آن دسته از ارزش های اخلاقی گفته می شود که بر دانش اندوزان لازم است هم گام با تحصیل دانش، خود را به آن ها مزین کنند. با توجه به مسائل اخلاقی گوناگونی که در فضاهای علمی به چشم می خورد، در این تحقیق، بدون نگرش انتزاعی صرف، به ارائه راهکارهایی برای حل این مسائل توجه شده است. این نوشتار بر آن است پیش نیازها و هم نیازهای اخلاقی دانش اندوزی را از دیدگاه عقلی، نقلی و عرف رایج بومی وطنی و با روش توصیفی-تحلیلی بررسی کند. طبق بررسی های انجام شده، می توان به اخلاق در حوزه پیش نیازها، از سه جنبه عام، علمی و معنوی و در حوزه هم نیازها، از سه جنبه ملاحظات عمومی، ملاحظات یادگیری و ملاحظات اجتماعی-محیطی توجه کرد. گفتنی است که هریک از جنبه های پیش گفته، خود مشتمل بر ارزش های زیرشاخه ای هستند که در این نوشتار از آن ها با عنوان «مورد پژوهانه» بحث شده است.
۷۰۳.

نقش صبر در تکامل روحی انسان از دیدگاه آیات و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 75 - 90

کلیدواژه‌ها: صبر تکامل روحی اطاعت معصیت مصیبت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۳۰۵
دغدغه و آرزوی دیرینه بسیاری از انسان ها، رسیدن به قله کمال است. صبر که در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) به وفور از آن یاد شده است عامل تکامل دهنده روح و بعد معنوی انسان است. صبر بر طاعت، صبر بر مصیبت، صبر بر دوری از گناه و معصیت از عوامل مهم در آیات قرآن است که می توان با آن، موانع تکامل گرایی را از سر راه برداشته و به سرمنزل مقصود نهایی رسید. نوشتار حاضر با مراجعه به روایات اهل بیت (ع)، آیات قرآن و سخنان اندیشمندان بزرگ مسلمان با بررسی انواع صبر و تحلیل آن برای رسیدن به کمال نوشته شده است. نتایج نشان می دهد که انسان با صبر می تواند از گناهان دوری کند، سختی ها و مصائب را تحمل کرده و با پرورگار عالم هستی انس و الفت بگیرد. این عوامل مهم، زمینه ساز رسیدن انسان به کمال مطلق است. روایات اهل بیت (ع) به ویژه سخنان حضرت علی(ع) در برجسته کردن ارتباط صبر و تکامل روحی درخور توجه است.  
۷۰۴.

سلوک اخلاقی بازتابیده در روایات جابر جعفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال یازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۲) 67 - 105

کلیدواژه‌ها: جابر جعفی امام باقر (ع) تاریخ اندیشه اخلاقی تاریخ اخلاق اسلامی حکمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۲۹
یک راه برای آگاهی از مکاتب اخلاقی رایج در دوران حیات اهل بیت (ع) شناخت اندیشه های شاگردان ایشان است. به نظر می رسد شاگردان اهل بیت (ع) نقش مهمی در شکل گیری و تحول اندیشه های اخلاقی عصر خود داشته اند. از شخصیت های مهم و اثرگذار شیعی در این دوران جابر بن یزید جُعفی است. وی در میان شاگردان امام باقر (ع) از شاگردان خاص آن امام، و از نگاه عالمان عامه مسلمانان هم از تابعین به شمار می رود. براین پایه، شناخت اندیشه اخلاقی او باید مهم تلقی شود. مطالعاتی که تا کنون درباره روایات اخلاقی جابر صورت گرفته اند مبانی هستی شناسانه و انسان شناسانه تفکر اخلاقی او را بازمی نمایند؛ آن سان که می توان برپایه آن ها دریافت خیر اعلایی که از نگاه جابر باید با سلوک اخلاقی حاصل کرد کدام است. بااین حال، در آن ها این معنا تبیین نشده است که شیوه سلوک بهینه اخلاقی برای دست یابی به آن خیر اعلا چیست. در این مطالعه بنا ست با تحلیل روایات رسیده از جابر جعفی شیوه سلوک اخلاقی بهینه از نگاه وی را بازشناسیم.
۷۰۵.

نقش روش تغییر موقعیت در تربیت اخلاقی از منظر علامه مصباح یزدی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های تربیتی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 57-72

کلیدواژه‌ها: روش تربیتی تغییر موقعیت تربیت اخلاقی مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
گزینش موقعیت برتر و قرار گرفتن در آن، از روش های مؤثر تربیتی محسوب می شود. درخصوص تأثیرات روش «تغییرِ موقعیت» در تربیتِ اخلاقی، این پرسش مطرح است که این روش چه تأثیری در پیشگیری و درمان آسیب های اخلاقی و نیز رشد معنوی و اخلاقی دارد؟ همچنین در هریک از حوزه های سه گانه فوق چه راهکارهایی در منابع اسلامی ارائه شده است؟ هدف از پژوهش حاضر، پاسخ به پرسش های فوق از منظر علامه مصباح یزدی(ره) است. روش تحقیق «توصیفی تحلیلی» بوده و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که براساس روش «تغییرِ موقعیت»، راهکارهای «سیر در آفاق»، «انجام مناسکِ عبادی»، «فرار از موقعیتِ آسیب زا»، «پرهیز از همنشینی با هواپرستان» و «فاصله گرفتن از موقعیت های زمینه سازِ گناه» به منظور پیشگیری از بروز آسیب های اخلاقی تأثیرگذارند. همچنین برای درمان انحرافات اخلاقی از «انجام مناسکِ عبادی»، «همنشینی با صالحان» و «هجرت از موقعیتِ گناه» استفاده می شود. برای رشد اخلاقی نیز «انجام مناسکِ عبادی»، «همنشینی با صالحان» و «حرکت در مسیرِ معنویت» نمونه هایی از کاربرد این روش محسوب می شوند.
۷۰۶.

آسیب شناسی اجتماعی تعلیم و تربیت در مناطق مرزی جنوب شرقی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵ 161 - 192

کلیدواژه‌ها: آسیب شناسی اجتماعی مناطق مرزی جنوب شرقی ایران سند تحول بنیادین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۱۵۳
هدف از پژوهش حاضر فهم آسیب های اجتماعی تعلیم و تربیت در مناطق مرزی جنوب شرقی ایران بود. این پژوهش در پارادایم کیفی انجام گرفته و نوع پژوهش نیز کیفی است. گردآوری داده ها به دو روش مصاحبه عمیق و بررسی اسناد صورت گرفت. افراد موردمطالعه برای بخش مصاحبه به شیوه هدفمند و با رعایت قواعد حداکثر تنوع و رسیدن به نقطه اشباع شدگی یا اشباع نظری انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده های حاصله از مصاحبه عمیق، از رویکرد تفسیری-تجریدی و برای تحلیل اسناد موردمطالعه (سند تحول بنیادین آموزش وپرورش) از تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. یافته های پژوهش در بخش مصاحبه ها نشان داد که آسیب های اجتماعی موجود در تعلیم و تربیت مرزی، در چهار حیطه آسیب های فرهنگی و اجتماعی، آسیب های آموزشی، تنگناهای اقتصادی و تنگناهای مذهبی قابل تشخیص هستند. هم چنین مقوله های استخراج شده از متن اسناد نیز تا حدودی با نتایج حاصل از مصاحبه ها همخوانی داشتند. پیامدهای ناشی از این آسیب ها در دو بعد کوتاه مدت و بلند مدت ظاهر گردیدند که متناسب با ابعاد مذکور راهکارهایی نیز در چهار حیطه اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی، مذهبی و آموزش وپرورش ارائه شده است.
۷۰۷.

واکاوی شاخصه های رویکرد معلمی در تربیت دینی دانش آموزان برای جامعه مهدوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هفدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۱ 49 - 62

کلیدواژه‌ها: معلمان تربیت دینی مهدویت دانش آموزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۹۷
هدف از مطالعه حاضر شناسایی مؤلفه های رویکرد معلمی در تربیت دینی دانش آموزان جهت آمادگی آنها برای جامعه مهدوی بود. رویکرد تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوای متعارف بود. مشارکت کنندگان شامل معلمان شاغل در مدارس شهرستان اردبیل در سال تحصیلی 1400-1401 بود که 14 نفر از آنان به صورت نمونه گیری هدفمند از نوع شاخص مورد مطالعه قرار گرفتند. در این راستا مصاحبه های نیمه سازمان یافته ای از آنها صورت گرفت و نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت. برای اعتبارسنجی یافته ها از روش توصیف غنی داده ها و خود بازبینی محقق و برای تعیین پایایی داده ها از روش بررسی همزمان استفاده شد. یافته ها نشان داد که 7 مؤلفه هستی شناختی دینی (تضادناپذیری، ساختارشناسی پدیده ها، هنجارمحوری)، روایت گزینی (معنابخشی معنوی، شخصیت سازی دینی، مبانی سازی ظهور)، انسان شناسی دینی(توسعه معنوی، آینده پژوهی، تعلق پذیری باورها)، پژوهشگری دینی (گفتمان سازی مهدویت، نقادی، بسترشناسی)، مرجعیت شناسی (رهبریت، الگوسازی)، تلفیق پذیری ادیان (بحران شناسی دین زیستی، اشتراک دینی)، هویت سازی منتظران (بهزیستی دینی، منش پروری، تفکرگرایی، خود تعیین گری) مضامین اصلی هستند که با 125 مضمون اولیه شرایط را برای تربیت پذیری مهدوی دانش آموزان فراهم می آورند. نتایج نشان داد که معلمان برای درک معنادار شخصیت مهدی (عج) توسط دانش آموزان، ضرورت دارد زمینه فعالیت های کنشگرانه آنها را نسبت به شناخت اصل و مفهوم مهدویت در راستای هدایت درست رفتارهای فردی فراهم سازند.
۷۰۸.

شناسایی و تحلیل اهمیت عوامل کلیدی رفتار اخلاقی کارکنان با بکارگیری رویکرد سوارا فازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 69 - 92

کلیدواژه‌ها: اخلاق رفتار اخلاقی رفتار سازمانی اخلاق سازمانی سوارا فازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۹۷
امروزه در تجزیه و تحلیل رفتار کارکنان سازمان ها؛ توجه به اخلاق بسیار ضروری است. رفتارهای اخلاقی کارکنان نماد بیرونی سازمان ها را تشکیل می دهد که خود حاصل ارزش های گوناگون اخلاقی بوده که در سازمان بروز یافته است. از این رو، هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل اهمیت عوامل کلیدی اخلاق سازمانی با استفاده از رویکرد سوارا فازی می باشد. پژوهش حاضر، به لحاظ هدف، در زمره تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش، در قالب تحقیقات کیفی- کمی قرار می گیرد. جامعه -آماری پژوهش را کارشناسان با تجربه در حوزه منابع انسانی تشکیل می دهند. 14 نفر اعضای نمونه به صورت هدفمند انتخاب شده و به منظور جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته در اختیار ایشان قرار گرفته است. روایی پرسشنامه، به صورت محتوایی توسط خبرگان این حوزه مورد بررسی قرار گرفت و پایایی آن نیز با روش ضریب کندال با مقدار 81/0 تأیید گردید. با بررسی-های صورت گرفته از مرور ادبیات تحقیق به روش تطبیقی و نظرخواهی از خبرگان، 16 عامل کلیدی اخلاق سازمانی شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد؛ عوامل کلیدی پایبندی به اعتقادات، ویژگی های فردی و شخصیتی و ساختار اخلاق گرا بیشترین وزن را به خود اختصاص داده اند؛ از این رو، به منظور تقویت اخلاق حرفه ای در سازمان باید بیشترین توجه به این عوامل کلیدی معطوف گردد. همچنین، عوامل کلیدی وجود علاقه و انگیزه و همسویی با ارزش های سازمان کمترین وزن را کسب نموده اند.
۷۰۹.

تبیین سازه «شجاعت» براساس منابع اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 51-64

کلیدواژه‌ها: شجاعت ایستادگی و مقاومت دفاع کردن ورود در ناملایمات منابع اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۵۷
پژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم «شجاعت» در منابع اسلامی و تعیین مؤلفه ها و خرده مؤلفه های این سازه انجام شده است. یافته های پژوهش از طریق بررسی و تحلیلِ آیات و روایات به صورت «کتابخانه ای» جمع آوری و تجزیه و تحلیل شد. مؤلفه ها و خرده مؤلفه های «شجاعت» نیز به روش توصیفی تحلیلی براساس رتبه بندی کتب روایی و با استفاده از رتبه «الف» و «ب» استخراج و تبیین گردید. با تتبع در منابع دینی پنج واژه «الشجاعه»، «النَّجْدَه»، «صِدْقُ الْبَأْسِ»، «الجُرأه»، و «قوّه القَلب» استخراج و تجزیه و تحلیل گردید. یافته های این پژوهش در سه سطح قابل ملاحظه است: اول. عناصر و مؤلفه های سازه «شجاعت» که در دو قلمرو تقسیم بندی می شوند: 1. قلمرو روانی (ذهنی): انگیزه مقاومت، قوی دل و پردل بودن؛ 2. قلمرو عملی (عینی): اقدام و ورود در ناملایمات، دفاع کردن، ایستادگی و مقاومت. دوم. تعریف سازه «شجاعت» که عبارت است از: توانایی روانی که در فرد انگیزه ای برای مقاومت ایجاد کرده، او را به اقدام و ورود در ناملایمات و دفاع کردن واداشته و وی را در برابر دشواری ها و تلخی های مبارزه شکیبا و پایمرد می سازد. سوم. یافته های پژوهشی در زمینه نشانه های (خرده مولفه ها) شجاعت می باشند.
۷۱۰.

بررسی مبانی حقوقی رفع تبعیض و خشونت نسبت به زنان با نگاهی به ﺗﻌﻬﺪات دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 237-258

کلیدواژه‌ها: خشونت زنان تعهدات دولت تبعیض افغانستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
خشونت به عنوان یک معضل جدی و جهانی حقوق بشری، علیه زنان در حال انجام است. اما این معضل در کشورهای توسعه نیافته همچون افغانستان رواج بیشتری داشته و به اشکال مختلف و به طور گسترده علیه زنان در خانواده، محل کار و اجتماع اعمال می گردد. با این حال در این کشور در راستای حمایت حقوقی از زنان تا کنون اقداماتی چون؛ گنجاندن مواد حمایت کننده از زنان در برابر خشونت های اعمال شده علیه آنان در قانون اساسی، تصویب قوانین متعدد حمایتی از زنان و تصویب بیشترکنوانسیون های حقوق بشری و .... انجام گرفته است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی سعی در بررسی مبانی حقوقی رفع تبعیض و خشونت نسبت به زنان با نگاهی به ﺗﻌﻬﺪات دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن شده است.
۷۱۱.

اوصاف و مضرات نفس اماره در مثنوی مولوی و شیوه های رهایی از آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 97 - 120

کلیدواژه‌ها: مثنوی مولوی نفس اماره ویژگی ها و مضرات اخلاقی شیوه های رهایی از نفس اماره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۱ تعداد دانلود : ۲۲۵
یکی از سرسخت ترین بت هایِ درونی که به عنوان مادر تمامی اعمال ناپسند اخلاقی و مانعی بس بزرگ و نیرومند در سیر و سلوک آدمی شناخته می شود، «نفس اماره» است که به سادگی نمی توان از چنگال مکر، ترفند و شرارت های او رهایی یافت. موضوع نفس اماره، حضور پُر رنگی در مثنوی معنوی دارد؛ ولی شیوه بیانی مولانا در مثنوی (تداعی- گویی و جرِّ جرّار کلام)، منجر به پراکندگی مطالب و مانع شناخت دقیق مخاطبان از اندیشه جامع وی نسبت به آن گردیده است. در این پژوهش، با جمع تمامی ابیات پراکنده موضوع نفس اماره در مثنوی و تحلیل آنها بر اساس خود مثنوی، این نتیجه حاصل شد که برخلاف پریشانیِ بیانی و پراکندگی ابیات، مثنوی دکانِ وحدت و انسجام فکری و معنایی است و مولانا در اثر خود می کوشد تا تصویر کاملی از اندیشه خود نسبت به موضوع «نفس اماره» را به عنوان یکی از موضوعات کلیدی و پُر تکرار عرفان و اخلاق اسلامی، به نمایش بگذارد. همین انسجام معنایی باعث شده تا وی جدا از یادکردِ ویژگی ها و اوصاف منفی نفس اماره و به میان آوردن مضرات اخلاقی متعدد و برحذر داشتن افراد از پیروی از آن، به شیوه هایی همچون: بی اعتنایی به خواست نفس اماره و تقوا ورزیدن، نماز و طاعت، جوع و گرسنگی، پیمان بستن با خدا، دوری از صفات جسمانی، یاری جستن از اولیای الهی، ذکر حق، فضل ایزد، توفیق و اراده و قدرت خدا و... نیز برای رهایی از این دوزخ هفت دَر اشاره کند تا سالکان و گرفتاران بتوانند با تزکیه و تهذیب و دفع این دشمن درونی، به مدارج بالا صعود کنند و به مقام فنا و وصال حق برسند.
۷۱۲.

تحلیل مقایسه ای مفهوم تربیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی با الگوی رشد صفات خُلقی شخصیت (با هدف کاربرد در عرصه فرزندپروری)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۴ (پیاپی ۶۷) 73 - 104

کلیدواژه‌ها: تربیت اخلاقی الگوی فرزندپروری اخلاق محور الگوی رشد صفات خلقی شخصیت علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۸۵
یکی از کارکردهای خانواده، تربیت اعضای جدید و پرورش فرزندان بر اساس نیازهای تربیتی مختلف از جمله تربیت اخلاقی است. مقاله حاضر درصدد است از طریق مقایسه تحلیلی مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و کاربردهای دو الگوی تربیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی و رشد صفات خُلقی شخصیت به نگاهی عمیق تر در این زمینه دست پیدا کند. برای دستیابی به این هدف از روش فرایند چرخه ای تحلیل استفاده شده است. بر این اساس، الگوی فرزندپروری مبتنی بر آرای تربیت اخلاقی علامه طباطبایی به منزله الگویی جدید تبیین و بررسی شد و نشان داده شد که «منش»، هدف اصلی تغییر در فرایند این الگو محسوب می شود و چگونگی ایجاد آن تحت تأثیر سه عامل «صفات طبیعتی ذاتی (موروثی)»، «صفات خُلقی غیرذاتی (محیط ساخته)» و «اخلاقیات (خودساخته)» انسان است و اراده خود شخص در ایجاد و شکل دهی به آن نقش بسزایی دارد. این الگو با تکیه بر ایجاد تغییر در این عوامل و مؤلفه ها، راهبردها و روش های آموزشی و تربیتی خود را بنا می گذارد و اساسی از نظر مبانی هستی شناسی و انسان شناسی و کاربردی، تفاوت هایی با الگوی تربیت اخلاقی رشد صفات خُلقی شخصیت دارد.
۷۱۳.

واکاوی برآیندی آثار فزاینده و کاهنده «علاقه» در تفکر انتقادی از دیدگاه روایات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) ۱۵۰-۱۲۳

کلیدواژه‌ها: علاقه تفکر انتقادی فرآیند تفکر روایات اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۲۳۵
هدف : با مطالعه گزاره های درون دینی و برون دینی می توان دو نوع تأثیرگذاری را میان علاقه و تفکر انتقادی مشاهده کرد؛ اشاره به نقش پیش برنده علاقه و دیگری به نقش کاهنده آن در فرآیند تفکرورزی. روش :نگاره پیش رو با هدف تبیین و حل تنافی نام برده با رویکرد تطبیقی و از روش «توصیفی-تحلیلی» و در گردآوری اطلاعات به صورت «کتابخانه ای» بهره برده است. یافته ها: یافته های به دست آمده نشان می دهد اگرچه علاقه داشتن به منزله یک تمایل انسانی، به طور کلی تأثیر مثبتی بر تفکر دارد، اما همین مؤلفه در مواردی مانع دیدن کاستی ها و نقص ها نیز می شود. ازاین رو در تفکری همانند تفکر انتقادی که نیاز به قضاوت و ارزیابی بیشتر نمود دارد، بایستی برای ارتقای آن، علاقه به موضوع را کنترل کرده تا نگاه انتقادی به مسئله به درستی شکل گیرد. بر اساس برآیند نتایج، پیشنهاد می شود که به نقش کاهنده علاقه در تفکر انتقادی، به ویژه در درک شناختی و فراشناختی ساختار ذهنی تفکر، توجه دقیق تری شود و از آموزه های درون دینی در درک بهتر از آثار برآیندی علاقه در تفکر انتقادی بهره گرفته شود. نتیجه گیری : بر این اساس بازخوانی به روز و روشمند آموزه های دینی از ضروریات زیست آگاهانه در هزاره سوم به شمار می آید؛ به ویژه زمانی که رویکرد مؤثر و زاینده به مؤلفه های روان شناختی بیش ازپیش مورد نیاز زندگی پیچیده امروز است.
۷۱۴.

جایگاه سلامت معنوی در کتاب های هدیه های آسمانی دوره ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) ۱۷۷-۱۵۱

کلیدواژه‌ها: سلامت معنوی کتاب های درسی تحلیل محتوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۱۵۹
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه مؤلفه های سلامت معنوی در کتاب های درسی هدیه های آسمانی دوره ابتدایی انجام شده است. روش: روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش شامل کتاب های درسی هدیه های آسمانی دوره ابتدایی می باشد که به علت ماهیت پژوهش و محدودیت جامعه آماری، نمونه گیری انجام نشد و همه جامعه آماری بررسی شد. ابزار پژوهش، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده که روایی آن مورد تأیید صاحبنظران بوده و پایایی آن با روش ویلیام اسکات 92 درصد محاسبه شده است و شیوه پردازش داده ها بر اساس روش آنتروپی شانون بوده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب های مذکور، مؤلفه های «نماز» و «ایمان به خدا» دارای بیشترین فراوانی و مؤلفه های «پرهیز از حسد»، «توبه»، «پرهیز از تجسس بیجا»، «تفکر» و «دوری از تکبر» دارای فراوانی بسیار کمی بوده است. از نظر شاخص ضریب اهمیت مؤلفه های «امید»، «امر به مروف و نهی از منکر»، «انس با قران»، «وفای به عهد»، «صبر»، «توبه»، «امانت داری»،«توکل»، «توسل»، «صله ارحام»، «پرهیز از حسد»، «پرهیز از تکبر»، «پرهیز از تجسس بیجا»، «پرهیز از غیبت» دارای ضرایب اهمیت پایین می باشند که نشان دهنده توزیع و پراکندگی نامناسب این مؤلفه ها در کتاب های درسی هدیه های آسمانی می باشد. نتیجه گیری: در کتاب های درسی هدیه های آسمانی، به طور متعادل و متوازن به مؤلفه های سلامت معنوی توجه نشده است. واژگان کلیدی : سلامت معنوی، کتاب های درسی، تحلیل محتوا
۷۱۵.

کارکردهای عقل عملی و تبیین مبانی عمل اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 279-298

کلیدواژه‌ها: عقل عملی ادراک اعتباری عمل اخلاقی علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۴۶
این پژوهش با هدف بررسی کارکردهی عقل عملی از دیدگاه علامه طباطبائی و تدوین مبانی عمل اخلاقی بر اساس آن، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. ایشان عقل نظری را دارای کارکرد ادراک حقیقی، تشخیص حق از باطل و کارکرد عقل عملی را ادراک اعتباری و تشخیص خیر از شر می داند و احکام مربوط به اعما اختیاری را صادر می کند. یافته های پژوهش دلالت دارد بر اینکه عقل عملی دارای سه کارکرد ادراک (علم)، تشخیص باید و نباید، حکم به انجام عمل می باشد. در قسمت ادراک(علم)، عقل عملی با برخورداری از الهام الهی و ساخت ادراک اعتباری عمل می کند. در قسمت تشخیص باید و نباید برای رسیدن به حسن اخلاقی باید از فطرت سالم و قانون الهی که همانا دین قیّم است بهره گیرد و در کارکرد حکم به انجام عمل، عقل عملی به کمک قوه فعال و طی مراحل نیاز، ایجاد احساس درونی، ساخت ادارک اعتباری، دادن نسبت باید(ضرورت)،شوق، اراده، حکم به انجام عمل می دهد و در نهایت با انجام عمل به لذت برای انساان حاصل می شود. عملی اخلاقی است که در پی لذت اخروی باشد نه دنیوی. در پایان پس از گردآوری اطلاعات و بررسی آثار علامه طباطبائی به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل به روش تحلیل محتوای قیاسی این نتیجه حاصل شد که علت اصلی انحراف عقل عملی پیروی از هوای نفس است و رمز رسیدن به اخلاق حسنه علم نافع و عمل صالح و برخورداری از تربیت صالح است.
۷۱۶.

ارائه الگوی عملیاتی برای ارزیابی اثربخشی کنش های هنجاری روحانیون(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ (پیاپی ۶۸) 65 - 102

کلیدواژه‌ها: الگوی ارزیابی اثربخشی روحانیون اقناع آستان قدس حلقههای معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۲۶۲
امروزه مردم بیش از پیش با منابع و آموزه های متنوع فرهنگی و اجتماعی روبه رو هستند. روحانیت نیز مانند دیگر رسانه ها باید روش های به روز و مناسب ارتباط با مخاطب را پیدا کند. پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی ارزیابی رفتار هنجاری روحانیون برای اقناع مخاطب و سنجش الگوی طراحی شده صورت گرفته است. برای طراحی الگوی ارزیابی، مطالعات نظری قابل توجهی در زمینه اثربخشی و متقاعدسازی انجام شد. الگو شش وجهی ارزیابی استاد سخنران یا روحانی مشاور طراحی شد. این الگو با روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه ساختاریافته، در جلسات حلقه های معرفت که آستان قدس در حرم امام رضا برگزار می کند، اجرا و ارزیابی شده است. الگوی یادشده برای ارزیابی اثربخشی رفتار هنجاری روحانیون شامل شش مؤلفه فرم گفتار، تحریک مخاطب، صمیمیت، جزمیت، اعتبارسازی و ویژگی های فیزیکی است. همچنین، پس از مطالعه رفتار هنجاری روحانیون در جلسات حلقه های معرفت، خوشه بندی شاخص های ارزیابی روحانیون در زمینه اقناع نیز استخراج گردید که عبارت اند از: ویژگی های ارتباطی (ارتباط فعال / ارتباط منفعل)، جانب داری در پیام (موضع گیری آشکار / نبود موضع گیری آشکار)، تشابه با مخاطب (پیوسته / گسسته)، رویکرد (عاطفی / عقلانی)، شیوه پاسخ گویی (ارجاعی / استدلالی).
۷۱۷.

نقد و بررسی دیدگاه طه عبدالرحمن در باب رابطه دین و اخلاق(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۵ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۵) 23-44

کلیدواژه‌ها: اخلاق دینی اخلاق و دین طه عبدالرحمن عقلانیت ایمان مدرنیته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۸۱
رابطه میان دین و اخلاق، همواره یکی از موضوعات محوری در فلسفه اخلاق و فلسفه دین بوده است. طٰه عبدالرحمن - فیلسوفِ نامدار مراکشی - یکی از جریان ساز ترین اندیشمندان جهان عرب به شمار می آید و آراء و ایده های او در مسائل گوناگون فلسفی، او را به متفکری نظام ساز بدل کرده است. در باب رابطه دین و اخلاق نیز عبدالرحمن با طرح نظریه «اتحاد و یگانگی اخلاق و دین» به دنبال درافکندن طرحی نو است. به اعتقاد او، نگرش های رایج به رابطه اخلاق و دین، برخاسته از تفکری است که دوگانگی را، پیش فرض گرفته است؛ در حالی که اخلاق و دین دو تافته جدا بافته نیستند که دوگانگی میان آن دو معنا داشته باشد. در این مقاله، پس از بررسی نحوه نگرش عبدالرحمن به «اخلاق» و «دین»، به تحلیل و ارزیابی دیدگاه او در باب رابطه دین و اخلاق پرداخته و روشن خواهیم ساخت که او در اثبات اتحاد مفهومی و مصداقی دین و اخلاق ناکام بوده است.
۷۱۸.

شخصیت از دیدگاه اسلام

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 91 - 122

کلیدواژه‌ها: روان شناسی شخصیت شخصیت بهنجار روش های اصلاح شخصیت مؤلفه های ساختاری شخصیت دیدگاه تحول شخصیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۱۸۷
روان شناسی شخصیت سالم یکی از مباحث بنیادین در اندیشه معاصر است که روان شناسان در معرفی آن، نظر واحدی ندارند. ازآنجاکه تأثیر مبانی فلسفی در حوزه روان شناسی امری بدیهی است، نظریه های غربی که ریشه در فلسفه پوزیتیویستی و یا فلسفه کانت و اگزیستانسیالیستی مادی گرایانه دارند تأثیر زیادی بر نگرش های روان شناسانه به انسان و شخصیت او دارند. نگاه مادی به انسان، نگاه او از زاویه محدود است و این باعث می شود بسیاری از ابعاد وجود او مورد غفلت قرار بگیرد. باتوجه به نکات فوق در پژوهش حاضر تلاش می شود که دیدگاه اسلام برای مثال یک ایدئولوژی فرامادی درباره شخصیت ارائه شود. بدین منظور ابتدا چیستی شخصیت از دیدگاه اسلام و مؤلفه های ساختاری شخصیت بررسی شده و در ادامه، رابطه نفس و شخصیت، فطرت و شخصیت و عقل و شخصیت بررسی و سپس رشد و تحول شخصیت و مفاهیم مهم رشد و تحول شخصیت تبیین می شود. در آخر نیز شخصیت بهنجار از دیدگاه اسلام و روش های تغییر و اصلاح شخصیت از دیدگاه اسلام مطرح شده است.  
۷۱۹.

مروری نظام دار بر مفهوم منش های اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷۰) 37 - 73

کلیدواژه‌ها: اخلاق منش اخلاقی فضیلت های منش پیشایندهای شخصیتی روان شناسی اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۷۲
پژوهش حاضر که با هدف بررسی و تشریح تلاش های صورت گرفته در زمینه مفهوم سازی منش اخلاقی انجام شد، مروری نظام دار است که با استفاده از روش مرور کتابخانه ای انجام شد. برای انجام پژوهش، کلیدواژه های فارسی و انگلیسی منش اخلاقی، اخلاق و فضیلت های منش در پایگاه های شناخته شده در بازه زمانی سال های 1970 تا 2023 جستجو و 38 مقاله استخراج شد. بر اساس معیارهای میزان ارتباط با موضوع پژوهش و اعتبار نویسندگان و مجلات منتشرکننده، 32 مقاله انتخاب گردید. یافته ها نشان داد در سال های اخیر، روان شناسان اخلاق برای پیش بینی رفتار اخلاقی به بررسی آن دسته از صفات شخصیتی می پردازند که با رفتار اخلاقی مرتبط هستند. در پی جهت گیری اخیر، مدل های مختلفی با عناوین متفاوت اما با مضمون مشابه منش های اخلاقی پدید آمده است. از بین مدل های منش اخلاقی به نظر می رسد مدل سه مؤلفه ای کوهن و همکاران (2014) که منش اخلاقی را در قالب ساختاری چندوجهی شامل مؤلفه های انگیزشی، توانایی و هویتی مفهوم سازی می کند، در تعیین و مفهوم سازی مؤلفه ها و مکانیسم های تشکیل دهنده منش اخلاقی از جامعیت بیشتری برخوردار است. یافته های این پژوهش می تواند هم به لحاظ نظری و هم کاربردی مؤثر واقع گردد. از جنبه نظری، پیشایندهای شخصیتی رفتار اخلاقی و غیراخلاقی تفسیر شده است. همچنین از نظر کاربردی، این یافته ها می تواند در ارزیابی منش اخلاقی، یاری بخش روان شناسان علاقه مند به این حیطه باشد. علاوه بر آن، یافته های پژوهش حاضر می تواند در تعیین ملاک های مناسب هنگام گزینش و جذب نیرو در سازمان ها مؤثر باشد.  
۷۲۰.

ملاحظاتی در نقد گنسلر بر برهان اخلاقی لوئیس در باب اثبات وجود خدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 151 - 183

کلیدواژه‌ها: عینیت ارزش های اخلاقی لوئیس اثبات وجود خدا گنسلر ناظر آرمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۷۵
لوئیس در کتاب مسیحیت ناب کوشیده است بر مبنای «عینی بودن ارزش های اخلاقی» استدلالی برای «اثبات وجود خداوند» ارائه دهد. بنابر عقیده او قوانین اخلاقی عینی وجود دارند و ما در رفتار خویش به نوعی معیار عینی و رفتاری تمسک می کنیم که انتظار داریم طرف مقابل به آن معرفت داشته باشد. این که همه انسان ها در هر فرهنگ، دین و آئینی باشند خود را ملزم می دانند که به نحو خاصی رفتار کنند و راه گریزی از آن ندارند و زمانی که بر خلاف آن رفتار می کنند خود را مورد ملامت قرار می دهند، حاکی از واقعی و عینی بودن احکام اخلاقی است که فراتر از رفتار عادی و معمول انسان هاست. قوانینی که هیچ یک از آنها را ما وضع نکرده ایم، اما به نحو پیشینی می یابیم که این قوانین بر ما تحمیل می شوند و ما را در موقعیت های مختلف تحت فشار قرار می دهند. لوئیس خاستگاه عینیت احکام و ارزش های اخلاقی را خدا می داند چون طبیعت گرایی هرگز نمی تواند حضور ارزش های واقعی اخلاقی را توجیه و تبیین کند، چرا که امر مادی به هیچ وجه نمی تواند تعالیمی برای انسان داشته باشد. بنابرین حضور ارزش های اخلاقی نشانه و شاهدی است برای دلالت بر یک روح یا ذهن برتری که این قوانین را به ما القاء کرده است که او همان خداست. در این جستار ادعای او را تقریر کرده و نقدهای مطرح شده و به نحو خاص نقدهای گنسلر بر استدلال او را شرح داده و مورد گفت وگو قرار می دهیم.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان