درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۲۱ تا ۲٬۳۴۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.
۲۳۲۱.

پژوهشی در معنای حق مالی عبارت «وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادهِ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 61 - 76

کلیدواژه‌ها: زکات واجب صدقه آیه 141 سوره انعام مستثنیات ناسخ و منسوخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۷ تعداد دانلود : ۳۵۷
در مفهوم و تفسیر عبارت «و اتوا حقه یوم حصاده» در آیه 141 سوره انعام بین مفسران اختلاف است؛ برخی آن را به زکات واجب و شرعی و برخی به صدقه و انفاق تفسیر کرده اند؛ برخی نیز این آیه را منسوخ به آیه زکات (توبه/103، نازل شده در مدینه) می دانند، برخی دیگر آن را بر زکات واجب و شرعی تفسیر نموده و از آنجایی که سوره انعام مکی است و زکات در مدینه تشریع شده است، این آیه را در ردیف آیات مستثنیات قرار داده اند تا به زعم خویش تناقض را برطرف نمایند، در این پژوهش این نتیجه بیان شده است که عبارت «وَ آتُوا حَقَّهُ یَومَ حَصادهِ» به معنای زکات شرعی و واجب نیست، بلکه به معنای صدقه و انفاق است که در هنگام جمع آوری محصول باید به فقیر و مسکین داده شود، این مدعا با آیات قرآن کریم، سیاق، روایات، فضای نزول آیه و اختلاف معنای زکات در بین کتب تفسیری متقدم و متأخر تقویت شده است، منسوخ و مستثنی نمودن این آیه نیز هیچ پشتوانه روایتی و قرآنی نداشته و صحیح نیست.
۲۳۲۲.

زیباشناسی حروف جارّه در آیات قرآن کریم از نگاه زمخشری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 49 - 76

کلیدواژه‌ها: زیباشناسی حروف جر زمخشری تفسیر الکشّاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۲ تعداد دانلود : ۳۷۵
از میان دانشمندانی که در کنار تفسیر معانی و مضامین آیات، به مباحث بلاغی و زیباشناختی آیات عنایتی خاص داشته، زمخشری (متوفّای 538 ق) است که تفسیر وی آمیزه ای از مباحث دستوری و بلاغی بوده و به عبارتی، «قوانین نحوی» را در کشف وجوه زیبایی آیات قرار داده است. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه های بلاغی صاحب کشّاف از حروف جاره را دسته بندی و مورد واکاوی قرار دهد. این بررسی نشان می دهد زمخشری زیبایی ادبی حروف جاره را از دریچه نظم و ترکیب آیات می نگرد و در تحلیل جمال شناسی خود به مباحثی چون: «تعلّق»، «تنوّع دلالت» و «کارکرد بلاغی» عنایت ویژه دارد. وی با اسلوب خاص خود که مبتنی بر پرسش و پاسخ است، علت های ادبی حروف را جویا می شود و سعی می کند معانی مختلف آن ها را با توجه به فضای کلّی آیه و در همنشینی با واحدهای دیگر جمله بسنجد. زمخشری در ذیل تفسیر آیه 29 سوره لقمان، بی توجهی به تنوّع این حروف و ظرائف ادبی آنها را به صراحت نقد نموده و آن را ناشی از بی ذوقی می داند. با تحلیل گفته ها و نکته سنجی های وی در باب حروف جر، کارکردهای زیباشناختی این حروف از نگاه این مفسّر را می توان در سه بُعد «تصویرگرایی»، «تعدد معانی» و «مبالغه و تأکید» دسته بندی نمود.
۲۳۲۳.

حضور منافقان در غزوه بدر از منظر مفسران و مورخان،با تأکید بر آیه 49 انفال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۴۷-۵۸

کلیدواژه‌ها: آیه 49 أنفال غزوه بدر منافقان در بدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۴۱۲
زمان پیدایی منافقان در اسلام از موضوعات مهم پژوهشگران است. تعیین زمان پیدایی می تواند در تحلیل حوادث و رویداد های تاریخی دوران رسول اکرم| تأثیر بسزایی داشته باشد. مقاله حاضر در صدد بررسی حضور یا عدم حضور منافقان در غزوه بدر از نگاه مفسران با ابتناء به آیه 49 أنفال و مورخان است. بدیهی است در صورت اثبات حضور منافقان در غزوه بدر، باید در تحلیل رویدادهای آن مقطع، عنصر نفاق را نیز دخیل دانست. یافته این پژوهش بر حضور منافقان در لشکر مسلمانان در غزوه بدر از منظر تعدادی از مفسران شیعه و سنی دلالت دارد. گرچه مورخان درباره حضور منافقان در دو لشکر اسلام و کفر سخن نگفته اند، اما بنا به شواهدی می توان استنباط کرد که آنان نیز به حضور منافقان در لشکر مسلمانان اذعان نموده اند.
۲۳۲۴.

تحلیل تفسیری آیه 213 بقره در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 155-172

کلیدواژه‌ها: آیه 213 بقره تفسیر تطبیقی أمت واحد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۱ تعداد دانلود : ۳۸۴
مسئله وحدت و اختلاف انسان ها ریشه در تاریخ حیات اجتماعی بشر دارد و همین امر بسترساز ظهور انبیاء الهی و نزول کتب آسمانی شده است. آیه 213 سوره بقره با اشاره اجمالی به این مسئله، سیر تطور اندیشه بشری را در مراحل مختلف بیان می کند. ابهام های متعددی ازجمله در زمینه چیستی مبنای وحدت، علت اختلافات، زمان انقضای موضوع آیه و حکایت گری آیه از سنت مستمر خدای متعال در میان امت ها دارد. از این رو آیه شریفه مورد بحث بستر تضارب آراء اندیشمندان و مفسران شده است. این مقاله که به شیوه تحلیلی تطبیقی نگارش یافته است، معطوف به طرح، بررسی و نقد دیدگاه های متفاوت مفسران فریقین در خصوص ابهام های فوق است. سه دیدگاه اتحاد بر کفر، اتحاد بر یکتاپرستی و اتحاد بر اصول عقلی و هدایت فطری با تقریب های متفاوت، حاصل بررسی های انجام شده در خصوص متعلق وحدت در آیه شریفه است. نگارنده دیدگاه سوم را با تقریب «اتحاد انسان ها بر عدم برخورداری از هدایت تشریعی» در یک مقطع زمانی خاص تقویت می نماید و البته بر آن است که به مدد قاعده جری و تطبیق، احتمال انسلاخ از زمان نیز در برداشت از آیه قابل توجه است.
۲۳۲۵.

تحلیل قیامت و ارتباط آن با مرگ ارادی از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۶)

کلیدواژه‌ها: قیامت مرگ ارادی تحول وجودی فنا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۰
مسئله محوری مقاله حاضر، تحلیل معنای قیامت و ارتباط آن با مرگ ارادی از دیدگاه ملاصدراست. قیامت پنج قسم دارد که دو قسم قیامت صغرا و کبرای انفسی، از مراتب مرگ ارادی است. قیامت در نوع انفسی آن، تحولات وجودی نفس است که در مراحل مختلف مرگ ارادی رخ میدهد؛ مرتبه ابتدایی آن موسوم به قیامت صغرای انفسی و مرتبه نهایی آن، قیامت کبرای انفسی نامیده میشود. ملاصدرا با استفاده از مبانی متافیزیکیش همچون اصالت وجود، وحدت تشکیکی، تشخص وجود، حرکت وجودی، جسمانیهالحدوث و روحانیه البقاء، و اتحاد عاقل و معقول، به تحلیل اقسام قیامت میپردازد. او طی مراحل سلوک عملی را برای تحقق قیامت صغرای انفسی لازم میداند. قیامت کبرای انفسی در نظر ملاصدرا دستیابی به مقام فناست. مقام فنا در دو نظام وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود، قابل واکاوی است. در نظام وحدت تشکیکی وجود، نفس در حرکت وجودی اشتدادی با گذر از مراتب حسی، خیالی و عقلی، به مقام عندیت و پس از آن به مقام تمکین بعد از تلوین یا بقاء بعد از فنا نائل میشود. در نظام وحدت شخصی وجود، هستی انسان عین ربط به هستی خداوند بوده، حق تعالی را متجلی در حقایق میبیند. در این مقام، فرد مظهر اسماء جمالی و جلالی حق گشته، به فعلیت تمام اسماء نائل میگردد. سالکی که قیامت کبرایش در دنیا محقق شده، همه اقسام فنا را تجربه میکند.
۲۳۲۶.

تحلیل مشخصه های فهرستی سعدالسعود و کارکردهای آن در نسخه پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیایی ۹) 73-95

کلیدواژه‌ها: سیدبن طاووس سعدالسعود فهرست نویسی میراث مکتوب نسخه پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۴۶۴
فهرست نویسی تاریخچه ای کهن دارد که کارکردها و شیوه های آن متناسب با اغراض گوناگون طی قرون متمادی تغییر کرده است. سعدالسعود، که فهرستی از کتابخانه ی شخصی سید بن طاووس است ویژگی های منحصر به فرد و متفاوتی با سایر فهارس متعارف و موجود اسلامی دارد. تقارن نگارش این کتاب با دوران حمله ی مغول که بسیاری از منابع ارزشمند فرهنگ اسلامی نابود شدند، بر اهمیت آن می افزاید. شیوه ی تحلیلی- انتقادی آن که با نقل گزیده هایی از هر کتاب همراه شده است، موضع سید در برابر آرای سایر مفسران و برخی از آراء و روشهای تفسیری سید بن طاووس را روشن می سازد. ذکر دقیق مشخصات هر نسخه، محل دقیق مطالب برگزیده و اشاره به ناکامل بودن برخی نسخه ها در آن زمان نقش ارزنده ای در نسخه پژوهی از زمان سید تا به امروز برای کاربران داشته است. این تحقیق که با روش تحلیل محتوا و مقایسه ی مشخصه های فهرستی سعدالسعود با دیگر شیوه های فهرست نگاری از جمله فهرست ابن ندیم، نجاشی و شیخ طوسی صورت گرفته علاوه بر بازشناسی اقدامات سید در حفظ منابع اسلامی، به کارکردهای سعدالسعود در نسخه پژوهی و بازسازی آثار مکتوب کهن می پردازد.
۲۳۲۷.

کاوشی تطبیقی در نمودها و ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در تفاسیر سید رضی و زمخشری

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 93-116

کلیدواژه‌ها: سید رضی زمخشری حقایق التأویل الکشاف تفسیر قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۴۵
حقایق التأویل سید رضی، دانشمند فرزانه و مولف آثار بزرگی همچون نهج البلاغه، از تفاسیر مهم شیعه در قرن چهارم و پنجم است. تفسیر کشّاف زمخشری نیز یکی از برجسته ترین تفاسیر ادبی، بلاغی و نیز کلامی معتزله در قرن ششم است. در میان مفسّران متقدم، مرحوم شریف رضی و زمخشری هر دو به روش تفسیری قرآن به قرآن اتکا نموده و البته در کنار آن از براهین و اجتهادات عقلی و روایات نیز استمداد جسته اند. در این نوشتار با نگاهی تطبیقی، ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در این دو تفسیر مورد بررسی قرار گرفته و مواردی همچون ارجاع متشابهات به محکمات، تبیین آیات مجمل توسط دیگر آیات، استناد به دیگر آیات قرآن در تبیین معانی واژگان و نکات ادبی قرآن، رفع ابهام از آیه توسط آیات دیگر، حل تعارضات ظاهری و رفع شبهات آیات توسط دیگر آیات و تفسیر آیات با تکیه بر سیاق تبیین شده است.
۲۳۲۸.

بازکاوی مصداق «صادقین» در آیه «کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 47-60

کلیدواژه‌ها: آیه 119 توبه صادقین اهل بیت (ع) اهل حل و عقد صحابه خلفاء اجماع امت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۴۳۷
خدای متعال در آیه «... کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ » به صورت مطلق مؤمنان را به همراهی با «صادقین» فراخوانده است. پرسش أصلی آن است که صادقین در این آیه عام است یا خاص؟ در صورت خاص بودن، مصداق آن کیست که خدا مؤمنان را به صورت مطلق به تبعیت از آنها فرمان داده است؟ مفسران شیعه با إستناد به روایت های فریقین و با طرح إستدلال عقلی، مصداق صادقین را امام علی × و جانشینان معصوم آن حضرت دانسته اند، اما مفسران أهل سنت در این باره دارای اختلاف نظر هستند؛ برخی مصداق آن را مهاجران، برخی مهاجران و أنصار، برخی خلفاء راشدین، برخی متخلفین از غزوه تبوک، برخی أهل حلّ و عقد و تعدادی نیز امام علی × و أصحاب او دانسته اند. در پژوهش پیش رو، دیدگاه های مختلف با روش توصیفی تحلیلی، مورد بازکاوی قرار گرفته و با إستناد به مستندهای نقلی و إستدلال عقلی، مصداق صادقین را امام علی × و أهل بیت معصوم پیامبر | معرفی شده است.
۲۳۲۹.

دیدگاه تفسیری صدرالمتألّهین درباره «صراط» و «صراط مستقیم» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 117-126

کلیدواژه‌ها: صراط صراط مستقیم صدرالمتالهین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۴۰۵
هدایت مدعای مشترک همه أدیان است؛ این حقیقت در اسلام حول محور صراط مستقیم شکل گرفته است. أهمیت و ضرورت فهم معنای صراط به وزان أصل هدایت بوده و هرگونه تفسیر نادرستی که آن را در وادی تعدد و نسبیّت بیندازد، نقض غرض نزول قرآن و إرسال پیامبران خواهد بود. ملاصدرا با تفسیری حکمی از صراط و چیستی آن در آیات قرآن، أفق جدیدی را برای أذهان باز می نماید؛ نظر ایشان افزون بر دو کتاب تفسیر القرآن الکریم و أسرار الآیات و أنوار البیّنات در کتاب های دیگرش نیز نمود یافته است، این تحقیق به مبناسازی ایشان برای تفسیر حقیقت صراط پرداخته و سپس به بررسی آیاتی که ایشان در فهم این مهم در آنها دارای تحلیل و تفسیر بوده اند، پرداخته و در نهایت با جمع بندی مطالب تفسیری، تعریفی از صراط و صراط مستقیم ارائه می دهد که لازمه ذاتی آن وحدت است.
۲۳۳۰.

تحلیل قصص قرآنی بر اساس الگو و ساختار فیلمنامه نویسی کلاسیک (مطالعه موردی: داستان حضرت یوسف)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵) 130 - 145

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره حضرت یوسف (ع) روایت کلاسیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۳۹۹
پژوهش حاضر، قصص قرآنی را براساس الگو و اصول فیلمنامه نویسی کلاسیک مورد تحلیل قرار می دهد. قرآن کریم که کلام خداوند است و بر قلب پیامبراکرم(ص) نازل شده است، برای بیان مفاهیم معنوی، الهی و دینی از داستانگویی بهره گرفته است. هدف اصلی در قصص قرآنی، در وهله اول انتقال پیام الهی به بشریت است، اما از آنجا که درک چنین مفاهیمی نه تنها در اعصار گذشته بلکه برای انسان معاصر نیز، ثقیل می باشد، خداوند برای بیان هر مفهوم داستان و قصه ای را انتخاب کرده است تا آدمی بهتر بتواند خود و خدای خود را بشناسد. شیوه های مختلف داستانگویی در این قصص به کار رفته است، اما در این تحقیق تلاش شده است که داستان های قرآنی براساس عناصر و مؤلفه های فیلمنامه نویسی کلاسیک مورد تفحص قرار بگیرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده است. نتایج بدست آمده که نشان می دهد ساختار روایی کلاسیک در داستان یوسف وجود دارد، در پایان مقاله ارائه گردیده است.
۲۳۳۱.

اصول و فنون جمع و دفع تعارض قوانین

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 93 - 70

کلیدواژه‌ها: تعارض جمع طرد اصول فنون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۳۳۱
چنان چه قانونگذار در موضوع واحد دو حکم متفاوت صادر نماید، به گونه ای که هر یک از آنها دیگری را نفی کند، تعارض دو حکم قانونی محقق است. وقوع تعارض در مفاد قوانین موجب دشواری در اجرای آنها می شود. از سویی، اجرای احکام متعدد برموضوع واحد، عقلاً محال و ممتنع است. از سوی دیگر، عقیده به تخصیص یا نسخ ضمنی یکی از دو قانون معارض، نه تنها به اجرای ناقص قوانین می انجامد، بلکه موجب انتساب تناقض گویی به قانون گذار نیز می شود. از این رو، در همه نظام های حقوقی جمع و اجرای کامل قوانین در اولویت قرار دارد(اَلجمعُ مَهما اَمکَن اَولی مِنَ الطَّرح) و رسالت اصلی دادگاه ها محسوب است. برخلاف آنچه شهرت یافته است، قاعده جمع و اصل عدم نسخ، در اصل عملی و اثباتی استصحاب ریشه ندارد. بلکه این قاعده در نظام حقوق موضوعه بر اندیشه حاکمیت قانون و اصل تفکیک قوا استوار است. دادرس فقط مجری قانون است؛ او اقتدار وضع یا نسخ قانون را ندارد به علاوه، از کنار گذاشتن قانون و استنکاف از اجرای آن ممنوع است. در نظام فقهی نیز، تشریع و الغای احکام فقط در شأن شارع مقدس است و مجتهد یا قاضی صلاحیت مخالفت با حکم شرع و اختیار طرد آن را ندارد. مبنای قاعده جمع و دلیل برتری آن بر نسخ و تخصیص قانون در همین نکته نهفته است.
۲۳۳۲.

فرهنگ «آراستگی» در قرآن و روایات با تاکید بر واژه «تجمُّل»

نویسنده:
منبع: ژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: فرهنگ. فرهنگ اسلامی. آراستگی. تجمّل. آراستگی در قرآن و روایات. تجمل در روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۷ تعداد دانلود : ۳۴۳
خدواند زیباست و زیبایی را دوست دارد و در قرآن کریم به آراستگی ظاهری آسمان و زمین، آراستگی باطنی آخرت، آراستگی طبیعی زنان و آراستگی بدنی اشاره کرده است پس باید به آراستگی بهترین مخلوقش انسان هم متذکر شده باشد. با جمع آوری آیات در موضوع آراستگی و روایاتی که لفظ «تجمل» و مشتقاتش در آن ها به کار رفته است، به این نتیجه رسیده ایم که آراستگی متناسب با شئون انسانی از گزینه های مورد تاکید آموزه های دینی است و شایسته است مسلمانان با حفظ این شئون به آن توجه کنند. نگارنده در این پژوهش آراستگی در انسان را به سه نوع ظاهری، بدنی، باطنی تقسیم کرده و سپس به بیان مصادیق آنها پرداخته است. در ادامه تجمل گرایی افراطی و تجمل پرستی مذمت شده و آیات قرآن و روایات در این باره احصاء و تبیین شده است. در پایان اعتدال و میانه روى درانتخاب و استفاده از لباس زیبا و متناسب، به کار بردن انواع عطرها و بوهاى خوش توصیه شده است. طبعا معیار آراستگی دینی دور بودن از اسراف و تبعات سوء اجتماعی خواهد بود. البته مصادیق آراستگی باطنی که ایمان و تقوا است و بی تردید تأثیر مهم در زندگی دارد مطرح شده است. نتیجه این پژوهش عیان ساختن توجه قرآن و حدیث به تجمل مشروع است.
۲۳۳۳.

ایضاح خوانش قرآنی "قناعت" به عنوان عاملیت بهم تنیدگی حیات طیبه در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 93 - 109

کلیدواژه‌ها: حیات طیبه نهج البلاغه قناعت عبودیت قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۹
شیوه و نوع زیستی که خداوند به انسان معرفی می کند، حیات طیبه است که مظهری از حیات حقیقی خداوند است؛ حیاتی در جای جای خود پاکی و طهارت متبلور است و عاری از هر نوع خباثت و آلودگی است، از ایمان و عمل صالح شروع شده تا در مراتب کمال عبودیت، انسان را مقرّب درگاه پروردگار خویش کند. در این مقاله به بررسی هم سازگاری و بهم تنیدگی حیات طیبه در نهج البلاغه با توجه به تعریف و مفهوم آن پرداخته شد. از جمله شاخص های مد نظر حیات طیبه اعم از قناعت و عمل صالح بر اساس خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی(ع) انتخاب و ضمن ارائه توضیحات و سپس شاخص ها، مستند گردید.
۲۳۳۴.

بررسی نحلیلی عوامل ایمان نیاوردن به اسلام از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 145-166

کلیدواژه‌ها: ایمان اسلام سعادت قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۷۳
تبیین علل ایمان نیاوردن و نامسلمانی برخی انسان ها را از دیدگاه قرآن کریم؛ می تواند انسان های گمراه و محروم از نعمتِ اسلام و زندگی مؤمنانه را با آگاهی نسبت به منشاء گرفتاری و خسرانِ خود و با اهتمام به نجات و رهاییِ خویش از ورطه ضلالت و ظلمت، یاری نماید و آنان را با پیوستن به جمعِ مسلمانان و مؤمنانِ سعادتمند؛ نور و منفعت نصیب کند.. خداوند متعال با ارائه و معرفی اسلام به عنوان یگانه دینى که برترین رابطه بشر را با آفریدگار تامین می نماید، همه انسان ها را به اسلام، دعوت کرده و از غیر آن بر حذر داشته است و اساس سعادت بشر در دو جهان را در گرایش به ایمان و اسلام می داند. نگارنده در این مقاله با استفاده از توصیف و تحلیل آیات و روایات مربوطه، شاخص ترین علل ایمان نیاوردن انسان ها را بررسی نموده و به این نتیجه رسیده که جهل و نادانی، تقلید و ایستایی، پیروی از ظنّ و گمان، سفاهت و بی عقلی، اعراض و رویگردانی، کبر و نخوت، انکار و تکذیب، بهانه گیری و توقّع، گناه و تجاوز، ظلم و برتری جویی، هوا پرستی و دنیا گرایی، غفلت و فراموشی، اغواء و فریب شیطان، حسادت و زیاده خواهی از مهم ترین این عوامل می باشند.
۲۳۳۵.

صورت بندی مفهومیِ «اخلاق مسالمت» براساس واژة قرآنی «ناس»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیایی ۱۱) 63-83

کلیدواژه‌ها: اخلاق مسالمت صلح امنیت اخلاق پیشادینی - پیشافرهنگی تکریم انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۱۸
در دین اسلام مسالمت مهم ترین اصل اخلاقی معرفی شده است ازآنجا که نام اسلام از سلم و مسالمت مشتق شده و برسر هر یک از سوره های قرآن آیة «بسم الله الرحمن الرحیم» - که رحمانیت عام پروردگار را نسبت به همگان تداعی می کند – تکرار می شود. نویسندة مقالة حاضر با استفاده از سه تفسیر شیعی( من وحی القرآن، الکاشف، و المیزان) و سه تفسیر سنی( التحریر و التنویر، فی ظلال القرآن، و جامع البیان فی تفسیر القرآن) براساس کلیدواژة قرآنی «ناس» کوشیده تا در روشی عقلی و مفهومی اصول «اخلاق مسالمت» را صورت بندی کند. این اصول اخلاقی اولاً) بر مبانی انسان شناسانه قرآنی مانند پاک نهادی، برادری، و برابری همه افراد بشر، پایه گذاری شده؛ ثانیاً) در زمینه های اخلاق همگرایانه ای مانند رحمت، وحدت، امنیت و صلح عمومی شکل گرفته ؛ تا ثالثاً) اصول اخلاق مبتنی بر مشترکات فطری همه افراد نوع بشر به گونه ای صورت بندی شود که در هر یک از اصول، همه زمینه های مشترک زیست اخلاقی قرآن، و نیز همه مبانی انسان شناسانة قرآن حضور داشته باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباط مسالمت آمیز میان فرهنگ ها و ادیان مختلف جهان شکل گیرد؛ اخلاقی که مبتنی بر وجوه اشتراک «امت انسانی واحد» است.
۲۳۳۶.

مقایسه چگونگی کلام الهی از نظر متکلمان و ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵)

کلیدواژه‌ها: قدیم حادث کلام الله کتاب الله کلام نفسانی ابن عربی معتزله اشاعره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۲۳۲
حادث یا قدیم بودن کلام الهی از مباحثی است که معتزله و اشاعره به آن پرداخته و عرفا آن را نَفَس الرّحمان الهی گرفته اند که نه قدیم است و نه حادث. در نوشتار حاضر بحث بر سر چگونگی دریافت وحی توسط نبی است که این کلام الهی برغم حادث یا قدیم بودن آن، چگونه در قالب الفاظ به ظهور میرسد. برخی از معتزله آن را از جنس اصوات و الفاظ دانسته اند و گروهی از اشاعره آن را حقیقتی نفسانی تلقی کرده اند که اصوات و الفاظ حاکی از آن هستند. ابن عربی بین کتاب الله و کلام الله فرق قائل شده و اختلاف در عربی و عجمی بودن را به کتاب نسبت میدهد نه کلام الله، و الفاظ قرآن کریم را کلام خدا میداند نه کلام رسول، و نزول آن بر قلب پیامبر(ص) را بصورت زبانی میداند، یعنی پیامبر(ص) قرآن را با همین حروف و کلمات عربی دریافت میکند و خودش در آن دخل و تصرفی ندارد . قونوی نیز در شرح آن گفته که صورت وجودی عینی قرآن مانند صورت ادارکی آن است، پس قرآن نور بالذات است.
۲۳۳۷.

مقایسه اندیشه تأویلی خواجه نصیر الدین طوسی و صدرالدین شیرازی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 109 - 125

کلیدواژه‌ها: تأویل تمثیل باطن خواجه نصیر طوسی ملاصدرای شیرازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۳۲۶
در این مقاله ضمن برشماری مهمترین خصوصیات اندیشه تأویلی خواجه و صدرا به مقایسه این دو پرداخته ایم و با ذکر چند نمونه تأویلی از آثار خواجه و صدرا به نقاط مشترک و نقاط متمایز این دو نظریه تأویلی اشاره کرده ایم. ساختار کلی نظریه تأویلی خواجه مبتنی بر تأویل کلامی و تأویل باطنی عقلی وبر پایه تمثیل استوار است اما ساختار کلی نظریه تأویلی صدرا مبتنی بر تأویل شهودی و تأویل باطنی عقلی وبر پایه نظریه تأویل- تنزیل می باشد. اندیشه های تأویلی باطنی خواجه در کتاب های روضه التسلیم و آغاز و انجام او متمرکز است اما اندیشه تأویلی صدرا در همه آثار او وجود دارد و اصولاً او از تأویل به مثابه یک روش استفاده کرده است تا جایی که همه تأویل های او در تفاسیرش مبنامند می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و هدف آن بررسی مهم ترین شاخصه های تفکر تأویلی دو فیلسوف تأثیرگذار جهان اسلام است که می تواند آثار معرفتی و اجتماعی مهمی داشته باشد.
۲۳۳۸.

نشانه شناسی گفتمان «ظن» در قرآن کریم با تکیه بر الگوی مربع حقیقت نمایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیایی ۱۰) 1-29

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ظن علم نشانه شناسی گفتمان مربع نشانه شناسی مربع حقیقت نمایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۵۴۵
قرآن کریم متنی است سرشار از نشانه ها و معانی که همواره زمینه را برای به کارگیری روش ها و رویکردهای متنوع مطالعه و تحلیل متن فراهم می سازد. مقاله حاضر بر رویکرد «نشانه شناسی گفتمان» در مکتب نشانه شناسی پاریس، تکیه دارد. رویکردی که به تجزیه و تحلیل سازوکار ساخت معنا در فرآیند تولید متن می پردازد. این نوشتار بر آن است تا با تحلیل ساخت های متنی ظن در قرآن کریم و نیز با به کار گیری الگوی «مربع نشانه شناختی» و مشخصاً با الهام از «مربع حقیقت نمایی»، فرآیند شکل گیری دلالت ظنّ را در گفتمان قرآنی تبیین کند. مطالعه چهار گونه ظن در پیکره قرآن کریم نشان می دهد که بر اساس مربع حقیقت نمایی ظن و علم، انسان در مواجهه با امور مختلف مادی و غیرمادی دچار یکی از چهار حالت توهم ادراکی، صدق، کذب و راز می شود و در این میان ایمان و انکار فاعل شناسا در امور غیرمادی همچون رسالت انبیاء، خداوند و صفات او و نیز برپایی رستاخیز، نقش مهمی در سازوکار ساخت معنای ظن ایفا می کند.
۲۳۳۹.

پژوهشی تاریخی تطبیقی از « استکبار و تکبُّر » در زبان های عبری، سریانی و عربی با تکیه بر قرآن و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیایی ۱۰) 83-103

کلیدواژه‌ها: قرآن عهدین استکبار تکبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۸۷
خود برتر بینی و رفتار کبر ورزانه ی انسان در برابر خدواند یا مخلوقات او یکی از رذایل اخلاقی است که در قرآن با واژه ی «استکبار» و مشتقاتش و در عهدین با واژگان متعددی بیان شده است. برای شناخت ابعاد گسترده ی این مفهومِ کلیدی لازم است واژگان مربوط به آن در کتب مقدس، واژه شناسی و معنا شناسی شود و عوامل، ویژگی ها و فرجام کار آنان که به این رذیله ی اخلاقی دچار می شوند، تبیین گردد. این جستار به روش تحلیلی- تطبیقی به واژه شناسی و معنا شناسی استکبار و تکبّر در عهدین و قرآن پرداخته، عوامل به وجود آورنده ی آن را در انسان از طریق آیات هر کدام از کتب مقدس بررسی نموده و با تحلیل ویژگی های مستکبران و متکبّران به بیان فرجام شوم آنان از دیدگاه کتب مقدس پرداخته است. در کتب مقدس واژگان متعددی این مفهوم را بیان نموده، عواملی تقریبا مشابه چون پیروی از هوای نفس، احساس بی نیازی و فراموشی قدرت خداوند، زمینه ساز آن و صفاتی چون ادعای خدایی، استهزا و انکارِ اصول اعتقادی به عنوان صفات ایشان و فرجام شومی نظیر گمراهی و هلاکت در دنیا، محرومیت از بهشت و خسران ابدی به عنوان مجازات آنان ذکر شده است، هر چند که این مفهوم با تمام ابعادش، در قرآن نمودی ژرف تر و گسترده تر یافته است.
۲۳۴۰.

تبیین جامعیت مکتب اهل بیت (ع) در سازمان دهی ارتباط مؤثّر انسان با قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 7 - 34

کلیدواژه‌ها: قرآن مکتب اهل بیت آداب ظاهری آداب باطنی تعامل با قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۲۵۳
قرآن کریم وحی الهی برای هدایت انسان به صراط مستقیم است. پیامبر اکرم (ص) اولین مبلغ، مفسر و مبیّن قرآن کریم است. سیره ایشان نشانگر راه صحیح تعامل و برقراری ارتباط مردم با قرآن کریم است. بعد از آن حضرت بنابر حدیث ثقلین تنها کسانی که شایستگی تبیین و تفسیر قرآن را داشتند، اهل بیت (ع) بودند. بنابراین فقط پیامبر اکرم و ائمه (ع) می توانند به مسلمانان شیوه صحیح برقراری ارتباط و بهره مندی از قرآن کریم را بیاموزند. در مکتب اهل بیت علاون بر تاکید بر آداب ظاهری برقراری ارتباط با قرآن از قبیل وضو داشتن، مسواک زدن قبل از قرائت، نگاه کردن به مصحف شریف، سکوت در هنگام تلاوت، با صدای حزین تلاوت کردن، قرائت به صورت ترتیل، خواندن دعا و استعاذه قبل از تلاوت، تاکید فراوانی بر آداب باطنی برقراری ارتباط نیز شده است؛ آدابی از قبیل تدبر در آیات قرآن کریم، داشتن اخلاص در قرائت، اظهار خشوع و رقت قلب در هنگام قرائت، خود را مخاطب کلام وحی قرار دادن و خود را مخاطب اوامر و نواهی خداوند دانستن. تاکید بر آداب باطنی برقراری ارتباط در مکتب اهل بیت به مراتب دارای جایگاه بالاتری است و وجه ممیزه اصلی آن از سایر مکاتب است؛ چرا که در این صورت ارتباط موثر و سازنده انسان با قرآن برقرار می شود و نه صرفا تاکید بر آداب ظاهری تلاوت قرآن کریم. هدف اصلی این نوشتار نشان دادن وجه تمایز تعامل مثبت و تاثیرگذار مکتب ائمه(ع) از سایر مکاتب در امور باطنی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان