مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
صراط
منبع:
معرفت ۱۳۸۸ شماره ۱۴۴
حوزه های تخصصی:
معصومان علیهمالسلام، صراط مستقیم الهى در اتحاد و انسجام انسانها
معصومه سالارىراد1
چکیده
بنابر ادلّه نقلى و شواهد تاریخى، مىتوان عمومیت رسالت، جاودانگى و جهانى بودن دین اسلام را به اثبات رساند. آیات فراوانى از قرآن کریم جهانى بودن رسالت پیامبر اکرم را اثبات مىکنند. علاوه بر آیات قرآن، شواهد تاریخى مثل ارسال نامه و سفیرانى از جانب پیامبر صلىاللهعلیهوآله به سوى سران کشورها و قبایل مختلف دال بر این معناست. حقیقت دین، واحد است و همه پیامبران مردم را به سوى دین واحدى فرا خواندهاند و قرآن این دین را اسلام نامیده است. از سوى دیگر، اسلام خاص که دین خاتم و تکاملیافته شرایع پیشین است بر چهار رکن اساسى توحید، معاد، نبوت و امامت مبتنى است. سوره «حمد» که بنابر روایات معصومان علیهمالسلامجامع همه آیات قرآن است، این مبانى چهارگانه را به نحوى بسیار زیبا ترسیم کرده است. همه مسلمانان در اولین امر واجب یعنى نماز، که مکلف به آن شدهاند، مأمور به خواندن این سوره مىباشند. به استناد ادلّه فراوان عقلى و نقلى، مىتوان اثبات کرد که منظور از صراط مستقیم ذکر شده در سوره حمد که همه مسلمانان و در معناى گستردهتر آن، همه مردم جهان درخواست هدایت به آن را دارند، راه پیامبر صلىاللهعلیهوآله، حضرت على علیهالسلام، حضرت فاطمه علیهاالسلام و فرزندان معصوم آنها مىباشد.
حقیقت فلسفی «صراط» و اثبات «واحدیت» آن از منظر صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
- حوزههای تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات مفهوم شناسی
چکیده
هدایت الهی دارای مبدأ (منه)، مقصد (الیه)، وسیله (به) و طریق (صراط) است. پرداختن به موضوع هدایت در آیه شریفه «اِهدِنا الصِّراطَ المُستَقِیم»، بدون تبیین حقیقت «الصراط» که مفعول دوم «اِهدِنا» و متعلّق هدایت است، در واقع پرداختن به بحثی بدون موضوع است که می تواند به نتایجی ابهام آفرین، مانند تعدّد صراط بینجامد. هدف اولیة این تحقیق، تبیین فلسفی حقیقت صراط از منظر ملاصدرا است. ایشان صراط مستقیم را در دنیا، مفهوماً سیر الی الله که حرکت و سیر ارادی و دینی در قالب شرع و صیرورت وجودی انسان در بُعد علمی و عملی با تبعیت از مصادیق صراط است و مصداقاً «قرآن»، «دین» و «پیامبر و ائمه معصومین^» می داند که در آخرت، نمود صراط دنیایی است و به صورت محسوس، روی جهنم کشیده شده است. هدف ثانوی این تحقیق، اثبات واحدیت صراط به تبع منطقی در ضمن تبیین آن با سه دلیل: (۱) وحدت سیاق حکمت خداوند (حکمة الکون) در تکوین و تشریع، (۲) تلازم بین واحدیت ربّ و واحدیت صراط و (۳) سنخیت صراط با علم و حق است. در نتیجه وی وحدت را لازمه منطقی و فلسفی حقیقت صراط دانسته، تعدد صراط را از منظر عقل مردود می شمرد.
مطالعه تطبیقی عبور از پل چینود زرتشت و پل صراط از دیدگاه هنر (مطالعه موردی نقاشی روستای لا هیجان وکتاب ارداویراف نامه و نقاشی قهوه خانه)
بشر همواره به دنبال یافتن مجهولات خویش بوده، واقعیات پس از مرگ برایشان ازجمله مجهولاتی است که تمایل بسیاری به کشف آن دارد. هرچند در مذاهب گوناگون دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارد ولی درنهایت همه آن ها به یک جهان بینی می رسند که انسان را با تمامی اعمال و کردار خود و با آداب ورسوم تقریباً یکسان به زندگی اخروی می کشد. در این میان به ترتیب چینود به عنوان پل عبور در زرتشت و صراط به عنوان پل عبور در اسلام مورد کنکاش قرار گرفته است. بهشت و دوزخ دارای راه و جاده گردید و گذرگاه چینوَد نیز به پُلی بیان که روان درگذشته بایستی با شرایطی ویژه از آن عبور می کند. در قرآن کریم که مطالب آن قطعی و تحریف ناشده است، بحث از قیامت و مسائل آن فراوان شده است. در این مقاله به بررسی سه تصویر یکی از زاویه ارداویرافنامه که ترازوی داوری و خود داوری دین زرتشتی را نشان می دهد. با منظره رستاخیز و پل صراط از دید نقاش ایرانی مسلمان که عبور از پل صراط بقعه، آقا سیدعلی، روستای متعلق به محله لاهیجان اثر میرزایی مهر است و تصویر نقاشی قهوخانه مقایسه گردیده تا بتوان به دیدگاه فلسفه های اسلام و زرتشت در این رابطه و ویژگی های نقاشی های فوق پی برد.
دیدگاه تفسیری صدرالمتألّهین درباره «صراط» و «صراط مستقیم» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹
117-126
حوزه های تخصصی:
هدایت مدعای مشترک همه أدیان است؛ این حقیقت در اسلام حول محور صراط مستقیم شکل گرفته است. أهمیت و ضرورت فهم معنای صراط به وزان أصل هدایت بوده و هرگونه تفسیر نادرستی که آن را در وادی تعدد و نسبیّت بیندازد، نقض غرض نزول قرآن و إرسال پیامبران خواهد بود. ملاصدرا با تفسیری حکمی از صراط و چیستی آن در آیات قرآن، أفق جدیدی را برای أذهان باز می نماید؛ نظر ایشان افزون بر دو کتاب تفسیر القرآن الکریم و أسرار الآیات و أنوار البیّنات در کتاب های دیگرش نیز نمود یافته است، این تحقیق به مبناسازی ایشان برای تفسیر حقیقت صراط پرداخته و سپس به بررسی آیاتی که ایشان در فهم این مهم در آنها دارای تحلیل و تفسیر بوده اند، پرداخته و در نهایت با جمع بندی مطالب تفسیری، تعریفی از صراط و صراط مستقیم ارائه می دهد که لازمه ذاتی آن وحدت است.
بررسی نظریه حشر صدرالمتألهین در عرفان ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آموزه های فلسفه اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵
187 - 206
حوزه های تخصصی:
ملاصدرا بر اساس مبانی اصالت وجود، وحدت تشکیکی و حرکت جوهری، و ابن عربی بر اساس وحدت وجود، قائل به حشر به معنای ظهور متمایز بواطن موجودات اعم از گیاه و حیوان و انسان در عالم قیامت و پس از مرگ در زمین بسیط و گسترده ای که شایسته تجلی نور الهی و شهود ملائکه و انبیاء می باشد، همراه با جمع شدن تمام خلایق و موجودات در گروه های مختلف می باشند. همچنین معتقدند که ظهور متمایز بواطن در حشر به این دلیل اتفاق می افتد که بواطن موجودات، اثرِ افعال و افعال هم نشئت گرفته از اغراض نفسانی می باشد که این اغراض در اثر تکرار افعال، به صورت ملکه در درون و باطن رسوخ می نماید. ملاصدرا در بیان و توضیح مواقف حشر مانند صراط و شفاعت بسیار از ابن عربی تأثیر پذیرفته است، به طوری که در نوشتارهایش سخن تازه ای جز بیان اصطلاحات و براهین فلسفی مشاهده نمی شود؛ اما بر خلاف این مباحث در مباحثی مانند گروه های مختلف مردم در حشر، موقف بعث و حسابرسی به جز تأثیرات اندکی که از ابن عربی گرفته، بسیار نظرات دقیق و تازه ای را به صورت براهین فلسفی مطرح نموده است و در موقف نشر هم، وی تنها تشریح کننده آن موقف می باشد.
تحلیل مسأله ی حقانیت و نجات براساس رویکرد تشکیکی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اندیشه دینی دوره بیستم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷۵
87 - 108
حوزه های تخصصی:
درباب چگونگی حقانیت و نجات از منظر ادیان، عمدتاً سه رویکرد انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت گرایی مطرح هستند که هریک مزایا و معایب خودش را دارد. رویکرد تشکیکی بدیل جدیدی است که مطرح می شود و تلاش دارد تا ضمن عاری بودن از مشکلات نظریات مزبور، مزایای آن ها را هم داشته باشد. البته بین این رویکرد و شمول گرایی دینی، به ویژه در سنت اسلامی، شباهت بسیاری وجود دارد، ولی لزوماً یکی نیستند. در این رویکرد، شناخت حقیقت مطلق الهی و کلیت آموزه های ادیان و نیز گشودگی راه سعادت و نجات، به طریق تشکیکی تبیین می شود، به این صورت که همه ی ادیان الهی و گاه برخی ادیان غیرالهی، از حقیقت مطلق و طریق نجات، به طور تشکیکی و سلسله وار بهره مند ند، با این تفاوت که هر دین متأخر الهی، مانند اسلام، کمالات ادیان پیشین را دارد و حاوی برخی آموزه های جدیدی است که ممکن است در ادیان قبلی وجود نداشته باشند؛ علاوه بر اینکه همه ی ادیان الهی، به ویژه در سطح باورهای بنیادی، بیشترین اشتراک تشکیکی را دارند. پس به تناسب بهره مندی تشکیکی پیروان ادیان از حقیقت، راه نجات هم برای آنان گشوده است. در این زمینه، با استناد به قرآن، مؤلفه هایی چون وحدت تشکیکی در وحی، صراط مستقیم، حقیقت تشکیکی اسلام، تنوع باورهای دینی و نیز اهمیت صفات جمال و رحمانیت الهی می توانند تبیین کننده ی ویژگی منطقی رویکرد تشکیکی به مسأله ی حقانیت و نجات باشند. در این مقاله، ضمن اینکه یافتن رویکردی کارآمد برای پاسخ گویی منطقی به پرسش حقانیت و نجات از منظر ادیان، مهم شمرده شده است، تلاش شده تا رویکرد تشکیکی به محک آزمون گذاشته شود.
«یگانگیِ الهی» و «چندگانگیِ انسانی» از منظر الهیات سیاسی و تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
هدف پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین نسبت میان وحدت و کثرت در تمدن اسلامی از منظر قرآنی و استلزامات آن در دولت امت گرا یا «دولت تمدنی» در اسلام است. در این راستا با رویکرد تمدنی و با روش تحلیلی-تفسیری، دو عنصر «سُبُل» و «صراط» در قرآن و نسبت بین آن دو (یک راه و چندین طریق) تبیین خواهد شد. این کار کمک می کند تا اولاً، مقوله ی «سبل و صراطِ» نفس الامری (در عالم خلق و ثبوت) را از «سبل و صراطِ» عینی و انضمامی (در عالم اثبات) تفکیک کنیم؛ ثانیاً، رابطه-ی بین سَبیل های متکثر و صراط واحد در عرصه های زمینی و زمانی را تبیین نماییم. دراین منظر، صراط محقَّقِ تمدنی، برآمده از تراکم و انباشت سَبیل های تمدنی است. تا زمانی که سَبیل های تمدنی (کثرات انسانی) انباشته نشوند، اَبَرنظام اجتماعی (صراط تمدنی) شکل نمی گیرد؛ و تا زمانی که این اَبَرنظام اجتماعی صورت نیابد، هویت تمدنی به وجود نمی آید. شکل گیری صراط تمدنی در پیوندی تنگاتنگ با دولت تمدنی، در سه تصویر:«دولت سرزمینی تمدنی»، «دولت سرزمینی ام القری» و «دولت فراسرزمینی تمدنی» است.
صراط در نظام حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با توجه به روایات متعدد از ائمه (ع)، صراط از مواقف قیامت است اما اختلاف روایات در مورد آن، بستر تفسیرهای متفاوتی را فراهم ساخته و هر یک از اندیشمندان بزرگ اسلامی، تبیین ویژه یی از صراط بدست داده اند. ملاصدرا در مقام فیلسوف و مفسر قرآن کریم، بر اساس مبانی فلسفی خاص خود و با در نظر گرفتن روایات ائمه (ع)، در تبیین عقلی این آموزه کوشیده و بر این مبنا که قیامت را باطن دنیا میداند، پل صراط را بروز و ظهور و تجسم صراط دنیوی انسان و باطن آن دانسته است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، ضمن شرح و بسط دیدگاه ملاصدرا درباره حقیقت صراط و مسائل پیرامونی آن، نظیر کاربردها و ویژگیهای صراط، تجسم صراط در آخرت، رابطه صراط با ائمه و اولیای الهی و نیز معیار سعه و ضیق صراط و نیز اشاره اجمالی به نکات مطرح در آیات و روایات درباره این مسائل، به سنجش تبیین صدرایی بر اساس آموزه های دینی میپردازد و میکوشد میزان سازگاری تبیین صدرایی با آیات و روایات را نشان دهد.
معنا و حقیقت فلسفی- کلامی «صراط» از منظر علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
چیستی «صراط» و ویژگی های آن از مسائل مهم الهیات و معارف دینی است. هر نوع تبیین و تفسیری از آن در مباحث کلامی و شبکه معارف دین تأثیرگذار است. در این تحقیق «معنا و حقیقت صراط»، در سه حوزه تکوین، تشریع و جزا از منظر علامه طباطبائی بررسی شده است. نتیجه تحقیق اینکه ایشان در منظومه فکری و جهان بینی خویش به نظام های چهارگانه 1. علّی و معلولی، 2. حرکت، 3. مولویت و عبودیت و 4. ربوبی پرداخته و در هر کدام تعریفی منطبق با همان نظام، برای صراط ارائه کرده است. «صراط»، در حوزه تکوین، با نظر به دو نظامِ «علّی و معلولی» و «حرکت» (در صورتی که حرکت غیرارادی باشد) تبیین گردیده و در حوزه تشریع با نظر به سه نظام «حرکت» (در قسم حرکت ارادی)، «مولویت و عبودیت» و «ربوبیّت» تعریف شده است. در حوزه جزا، تعریفی معطوف به تعریف صراط تشریعی ارائه می گردد.
تبیین و ارزیابی آیات «صراط مستقیم» در قرآن
منبع:
تفسیرپژوهی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱
125 - 110
حوزه های تخصصی:
واژه صراط در قرآن 45 بار استعمال شده است؛ این آیات به سه دسته قابل تقسیم اند. دسته اول: اشاره به مصادیق عینی صراط دارند. دسته دوم: عوامل هدایت به صراط مستقیم و دسته سوم: اوصاف صراط را بیان نموده اند. اشکال برخی مبنی بر اشاره قرآن به صراط ها وارد نیست. زیرا مستند این عده (که صراط نکره را دلیل بر معنی صراط ها گرفته اند)، مردود است. زیرا اولاً: صراط به صورت جمع استعمال نشده است. ثانیاً: در تعدادی از آیات ادعا شده، تنوین نه برای تنکیر بلکه تنوین تفخیم است. به علاوه، با در نظر گرفتن مجموع آیات صراط (معرفه و نکره) روشن شده که معرفه به نظام تکوین و نکره به نظام تشریع اشاره دارد. گروهی از آیات هم خارج از مسأله است.
چیستی صراط و چرایی وحدت آن در خوانش فلسفی کلامی علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
«وحدت صراط» خواه با رویکرد درون دینی و خواه با رویکرد برون دینی، از لوازم خالص بودن دین اسلام است. هر گونه تفسیر یا تلقی که به تعدد صراط منجر شود، منطقاً با خلوص دین و امکان تمایز حق و باطل در تعارض بوده و به خلف منتهی می شود. تحقیق حاضر، کاوشی است که با رویکرد اثباتی درباره "وحدت صراط" از منظر علامه طباطبایی انجام شده است. بعد از طرح مسئله، ابتدا تعریف صراط تکوینی، تشریعی و جزاء از دیدگاه علامه ارائه و سپس ادله علامه بر وحدت صراط تشریح می شود. نتیجه اینکه ایشان با دو دلیل فلسفی: 1. بسیط الحقیقه کل الوجود (خداشناسی)؛ 2. وحدت علل فاعلیه و غائیه؛ و سه دلیل کلامی: 1. تطابق تشریع و تکوین (جهان شناسی)؛ 2. وحدت حقیقت نوعی انسان (انسان شناسی)؛ 3. استلزام عقلی وحدت ربّ متعال با وحدت صراط؛ وحدت صراط در هر سه حوزه تکوین، تشریع و جزاء را اثبات نموده و به تبع، تعدد صراط را از منظر عقل و دین مردود شمرده است.
نوپدیدگی در قدرت؛ بازتولید قدرت نرم در سیاست خارجی آمریکا با تاکید بر سینمای هالیوود در پسا پاندمی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات بین المللی سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۷۱)
227 - 248
حوزه های تخصصی:
مفهوم سازی از قدرت نرم در الگو های رفتاری سیاست خارجی آمریکا به عنوان ابزاری کارآمد در اجرای سیاست خارجی این کشور می باشد. اساساً قدرت نرم مفهومی انتزاعی است که دارای تنوع ابزاری در رویکرد های اشاعه ای می باشد. ایالات متحده آمریکا ازجمله کشور هایی است که متنوع ترین ابزار های قدرت نرم را در عملیاتی شدن الگو های رفتاری سیاست خارجی بکار می برد. در این بستر سینمای هالیوود به عنوان یک صنعت فرهنگی نقش مهمی در دستیابی دستگاه حکمرانی ایالات متحده در تأمین منافع بین المللی کمک کرده است. بر همین مبنا، سینمای هالیوود در پسابحران(همه گیری کرونا ویروس) با تاکید بر کنش مندی اسلکتیویستی ضمن روایت سازی، الگویی نوپدید از قدرت نرم در دوران پساکوید را اعمال خواهد کرد. پرسش پژوهش حاضر این است که الگوی اسلکتیویستی در نوپدیدگی قدرت نرم در سیاست خارجی آمریکا با عطف به نهاد هالیوود در پساپاندمی چگونه خواهد بود؟ هدف پژوهش حاضر فهم سنجی الگوی احیا قدرت نرم آمریکا در پسا پاندمی با تاکید بر سینمای هالیوود است. نتیجه کلی مقاله نشان می دهد که سینمای هالیوود به عنوان ابزار رسانه ای در اشاعه قدرت نرم ایالات متحده بر محور کنش مندی اسلکتیویستی ضمن روایت سازی الگویی نوپدید از قدرت نرم در دوران پساکوید اعمال خواهد نمود. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی درصدد پاسخ به سؤال اصلی گام بر خواهد داشت.
ماهیت شناسی صراط سلوک در آموزه های وحیانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قبسات سال بیست و هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۴
151 - 176
حوزه های تخصصی:
اهمیت معرفت به صراط سلوک که کارکردهای انکارناپذیری در عرفان عملی خواهد داشت، امری است که سالک آگاه در صیرورت به سوی خدا، محتاج شناخت ماهیت آن می باشد؛ زیرا در سلوک عناصری مثل سالک، مسلک، مسلوک الیه و سلوک از یک سو و آغاز و انجام سلوک تا شهود از دیگرسو مطرح است؛ بنابراین یکی از پرسش های زیرساختی سلوک عرفانی این است که اولاً صراط سلوک چیست؟ ثانیاً مصداق آن کدام است؟ در نوشتار حاضر با روش ترکیبی (نقلی و عقلی) پاسخ پرسش یادشده داده شد و برونداد و یافته آن عبارت است از اینکه براساس معارف وحیانی و معالم حکمی- عرفانی صراط سلوک، نفس سالک مؤمن است و معرفت نفس در حدوث و بقای سیر و سلوک نقش اصلی دارد و ماهیت آن فطری، فقری، وحدانی و وجودی خواهد بود. ساختار مقاله نیز در قالب مقدمه ای درباره ظرفیت و ساختار وجودی انسان با هدف نیل به کمال حداکثری و فعلیت غیر قابل توقف در قوس صعود شکل یافته و آن گاه اهمیت، ضرورت و نقش کلیدی معرفت نفس و وحدت صراط و کثرت سبل تبیین شده است تا صیرورت و تصعید وجودی سالک در صراط سلوک تعلیل و تحلیل شود.
کاربست نظریه شبکه شعاعی در معناشناسی واژگان قرآنی (صراط، سبیل، طریق)(مقاله علمی وزارت علوم)
نظریه شبکه شعاعی، یکی از نظریه های مهم در معناشناسی شناختی است. با توجه به این نظریه، نخست معنای «پیش نمونه» واژگان(صراط، سبیل، طریق)جهت دسیابی به معنای مرکزی آن ها پرداخته می شود؛ سپس ارتباط دادن معنای مرکزی آن ها با توسعه معنایی در شبکه شعاعی صورت می گیرد. شبکه شعاعی بدان اشاره دارد که هر واژه می تواند در بافت های گفتاریِ متفاوت، مفهومی مختلف و مرتبط با معنای مرکزی خود داشته باشد. توسعه معنایی نیز براساس رابطه همنشینی و استعاره مفهومی و طرحواره های تصویری مورد تحلیل قرار می گیرد. جُستار حاضر می کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی به معناشناسی واژگان قرآنی(صراط، سبیل، طریق) با نظریه شبکه شعاعی بپردازد. از این پژوهش با توجه به استعاره مفهومی و طرحواره های تصویری چنین حاصل می شود که امور محسوس به عنوان مبدأ برای امور معنوی غیرمحسوس به عنوان مقصد بیان می شوند؛ به جهت این که انسان امور معنوی را در قالب محسوسات بهتر درک کرده و به کار می گیرد. از شبکه شعاعی این کمک حاصل می شود که خداوند با نظر داشتن شرایط و موقعیت های گوناگون انسان، پیام متناسب با شناخت و فهم انسان را در کانون توجه قرار می دهد.
واکاوی جلوه های بصری «صراط» با تأکید بر سوره فاتحة الکتاب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از شیوه های بدیع هنری قرآن در انتقال مفاهیم، استفاده از تصویرسازی است که در پرتو آن مفاهیم منطقی و عقلی، ملموس و واقعی نشان داده شده و ابهامات و پیچیدگی های احتمالی برطرف می شود. با توجه به جلوه های بصری صراط، به کارگیری این واژه بطور عام در قرآن و مشخصاً در سوره حمد، انتقال پذیری معانی مجرّد ذهنی به تصاویر مادّی محسوس را تسهیل نموده تا رهرو، با وقوف بر این تصاویر، راه خود را به خوبی دریافته و طی کند. این پژوهش با هدف شناسایی مفاهیم تصویری واژه صراط در سوره فاتحه الکتاب، به روش تحلیلی توصیفی درصدد است تا جنبه های تصویری آن را بازشناسی نموده و چگونگی به خدمت گرفتن جلوه های بصری صراط در جهت فهم عمیق مصادیق را تبیین نماید. نتایج این پژوهش نشان داد که جلوه های بصری صراط بازتاب مفاهیم ذیل است: تسهیل فهم، تجسّم سیر حرکت از مبدأ تا مقصد، طلب مستمر هدایت، اتّصال و اعتصام به ریسمان الهی، ورود در ساحت رحمت الهی، خشیت، استقامت، دستگیری از راهیان صراط و سرانجام اتّحاد و یک رنگی.
تحلیلی نوین از موقف صراط بر اساس تلقی عرفانی از حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جاویدان خرد بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۳
255 - 277
حوزه های تخصصی:
تاریخ حکمت گواه آن است که شناخت حیات پس از مرگ و گفت وگو پیرامون آن همواره از معماهای محبوب اندیشمندان بوده است. در میان ایشان، صدرالمتالهین یکی از موفق ترین متفکران مسلمانی است که توانست از بسیاری از مواقف پس از مرگ تحلیل و تبیینی عقلانی ارائه کند. از جمله مواقفی که ملاصدرا به تحلیل برهانی آن پرداخته، موقف صراط است. به باور او حقیقت صراط، چیزی جز تمثل نفس در هیئت پُلی بر جهنم نیست، درحالی که به نظر می رسد این قرائت از صراط، به تنهایی نوعی ناسازگاری با صراطی که در دین گفته شده دارد؛ پژوهش حاضر که به روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، با التفات به مبانی منیع صدرایی و متون دینی، اثبات می کند صراط مشهود، بدون شائبه مجاز، وجهی از باطن انسان کامل محمدی است و آن چه صدرالمتالهین درباره صراط می گوید در حقیقت کیفیت گذر از صراط است؛ به این ترتیب در پژوهش حاضر در عین ارائه تفسیری جدید از صراطِ مشهود در قیامت، بر تفسیر ملاصدرا از صراط (با اندکی تصرف و به نحوی سازگار با خوانش مزبور)، تحفظ شده است.
مفهوم شناسی واژه مستقیم در قرآن با تمرکز بر کتب لغت وبافت آیات(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی دوره ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۷
193-212
حوزه های تخصصی:
به دنبال جستجو برای تبیین اهداف روشنگرانه خداوند برای انسان، درنگ در آیات قرآن نشان از کاربست هر واژه در جایگاه معنایی منحصر به خود را دارد.
این امر گاهی از سوی برخی مفسران و مترجمان قرآن مورد غفلت واقع شده و بعضا در مواردی، حق جایگاه معنایی برخی کلمات را آنگونه که باید ادا ننموده اند. این پژوهش با هدف جبران این خلأ، به بررسی یکی از این واژه ها، واژه مستقیم، در بستر تمرکز بر کتب لغت، بافت قرآن، تفاسیر و ترجمه های قرآن و با نگاه همزمانی به معنا پرداخته است و کوشیده تا با روش توصیفی تحلیلی به تبیین حوزه معنایی ویژه این کلمه از حیث معنای دقیق تر و آگاه بخش تر بپردازد. یافته ها نشان می دهد؛ مستقیم در قرآن، در معنای اولیه راست یا نهایتا درست معنای کاملی نیست و نوعی ایستایی، رسیدن و عدم پویایی را به ذهن مخاطب خود، القا میکند اما در مفهوم تخلف ناپذیری، محافظت و دوام و پیوستگی، محوریت کاملتر داشته؛ در راستای انتقال پیام قویم قرآن، هدایتگری بیشتری دارد.