علیرضا سمیعی اصفهانی

علیرضا سمیعی اصفهانی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۴ مورد.
۲۱.

پاندمی کرونا و آینده سیاسی اتحادیه اروپا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 139 - 170

کلیدواژه‌ها: پاندمی ویروس کرونا اتحادیه اروپا همگرایی واگرایی کنفدرالیسم خروج ایتالیا فروپاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۴۶۰
      طی یک دهه گذشته، اتحادیه اروپا با چالش های بی سابقه ای در جبهه های مختلف مانند بحران مالی، بحران مهاجرت، بحران سیاست خارجی(کریمه)، تجزیه و واگرایی (برگزیت) و بحران مشروعیت (پوپولیسم) روبرو بوده است. در این میان بحران پاندمی کرونا اگرچه در نگاه نخست بحرانی بهداشتی به نظر می رسد اما از تاثیرات ژئوپلیتیک آن نمی توان چشم پوشید. پژوهش پیش رو می کوشد تا بر پایه مناظره نئو- نئو و روش آینده پژوهی (تکنیک سناریوپردازی)، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که با توجه به معضلاتی که بحران کرونا در سطح جهانی پدید آورده است، چه سناریوهایی پیش روی اتحادیه اروپا قرار دارد؟ آیا این بحران باعث هم گرایی بیشتر یا کمتر اروپا خواهد شد و یا آن را به مسیر متفاوتی رهنمون خواهد ساخت؟ در پاسخ به این سئوال، بر پایه روند رویدادها، اهداف بازیگران و بهره گیری از تکنیک «آشفتگی فکری»، پنج سناریو را در قالب سه دسته بندی می توان مطرح نمود: الف) سناریوی مطلوب یا مرحج؛ تداوم همگرایی اتحادیه اروپا و حفظ قدرت بازیگری در سطح روابط بین الملل و یا تداوم همگرایی اتحادیه اروپا با رهبری آلمان؛ ب) سناریوی محتمل؛ تبدیل اتحادیه اروپا به کنفدراسیون منطقه ای و یا خروج ایتالیا از اتحادیه اروپا؛ ج) سناریوی ممکن؛ واگرایی و فروپاشی اتحادیه اروپا. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیامدهای بحران «کووید 19»، اتحادیه اروپا را با مشکلات بی شماری روبرو کرده است به نحوی که این اتحادیه در مدیریت این بحران دچار ضعف هایی شده، از این رو قدرت بازیگری اتحادیه اروپا را در سطح داخلی و بین المللی به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
۲۲.

بررسی تاثیر برتری منطقه ای ایران بر الگوی رفتاری عربستان در قبال تحولات یمن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۴۲)

کلیدواژه‌ها: عربستان تحولات یمن هژمونی منطقه ای ایران قدرتهای فرامنطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۵۴۴
یمن به رغم بی ثباتی گاه و بیگاه آن و در تلاقی گاه شرق و غرب، این روزها یکی از بدترین بحران های سیاسی و ناآرامی های چند دهه اخیر را از سر می گذراند. برخی از تحلیلگران آنچه را که در یمن اتفاق می فتد، نوعی رقابت یا به تعبیری «جنگ سرد» ایران و عربستان سعودی به شمار می آورند. در همین راستا، سوالی که در چهارچوب نظریه رئالیسم تهاجمی مطرح می شود این است که «مواضع تهاجمی عربستان در قبال تحولات یمن چه ارتباطی با نقش و جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران دارد؟» در پاسخ به پرسش اصلی، این فرضیه به آزمون گذاشته خواهد شد که «رفتار عربستان در قبال تحولات یمن، در چهار سطح تحلیل بین المللی، منطقه ای، زیر منطقه ای و دوجانبه متأثر از برتری منطقه ای ایران و احساس خطر از نضج گرفتن تفکر شیعی در این مناطق است». یافته های پژوهش نشان می دهد که آنچه یمن را به سوی آغاز جنگ داخلی سوق می دهد رقابت و احساس تهدید عربستان سعودی سنی مذهب از موقعیت ویژه ایران شیعی مذهب و تلاش برای حفظ و گسترش حوزه نفوذ و کنترل خود به عنوان یک بازیگر منطقه ای در قبال ایران است. از همین رو، عربستان و متحدان پادشاه نشین آن در حاشیه خلیج فارس، کنترل حوثی ها بر صنعا، پایتخت یمن را کودتا دانسته اند و با اتخاذ سیاستی تهاجمی و پیشدستانه در عرصه سیاست خارجی در صدد سدبندی ایران و گسترش حوزه نفوذ منطقه ای خود برآمده اند. اما این درحالی است که بحران پیچیده یمن ریشه در سیاست، قومیت و قبیله گرایی در این کشور دارد. بحرانی که پتانسیل تزریق تنش بیشتر به روابط دو کشور تولیدکننده بزرگ نفت در خاورمیانه، یعنی ایران و عربستان را دارد.
۲۳.

قدرت منطقه ای ایران و چالش های خارجی پیش روی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۱ زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ 97 - 118

کلیدواژه‌ها: چالش ایران و غرب (آمریکا و اروپا) چالش ایران و قدرت های منطقه ساختار نظام بین الملل قدرت منطقه ای قدرت های فرا منطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۲ تعداد دانلود : ۵۱۵
دستیابی ایران به جایگاه نخست منطقه اگر چه دور از دسترس نیست؛ اما با چالش ها و محدودیت های بسیاری روبروست. در این راستا در عرصه خارجی، تقابل بخشی از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به جهت خاستگاه اعتقادی و آرمانگرای آن، با برخی هنجارهای رایج در نظام بین الملل، وجود روحیه ضدامپریالیستی و عدم سرسپردگی در برابر قدرت های خارجی از یک سو و وجود مشکلاتی در روابط با قدرت های منطقه ای به جهت رقابت بر سر توزیع قدرت در منطقه از سوی دیگر، چالش ها و محدودیت هایی برای تبدیل ایران به قدرت نخست منطقه ای ایجاد کرده است. از این رو، هدف اصلی نوشتار حاضر بررسی و شناسایی دقیق این چالش ها و ارائه راهکارهایی جهت تقویت زمینه های ارتقا قدرت منطقه ای ایران است. این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی به بررسی و تحلیل چالش های خارجی پیشاروی ایران می پردازد.
۲۴.

رویکرد دولت سازندگی به جهانی شدن اقتصاد و تأثیر آن بر رابطه دولت-بازار در دهه دوم انقلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۴۹)

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن اقتصاد نولیبرالیسم تعدیل ساختاری دولت-بازار دولت هاشمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۵۷
ادعای اصلی نوشتار حاضر این است که پس از یک دهة پرآشوب ناشی از تحولات انقلابی و جنگ هشت ساله، رویکرد جدید دولت پنجم به حوزه اقتصاد سیاسی و به ویژه فرایندهای جهانی شدن اقتصاد، برای نخستین بار در نظام جمهوری اسلامی ایران نقش و تأثیر تعیین کننده ای بر مناسبات راهبردی دولت- بازار برجای گذاشت؛ به نحوی که پیامدهای اتخاذ چنین رویکردی همچنان بر فضای اقتصاد و سیاست ایران سایه افکنده است. حال پرسش اصلی مقالة پیش رو این است که «دولت هاشمی چه رویکردی را نسبت به جهانی شدن اقتصاد اتخاذ نمود و کاربست این سیاست و رویکرد چه تأثیراتی بر رابطه دولت و بازار در این دوره داشته است؟» روش پژوهش، کیفی(تبیین علی) و روش تحلیل با استفاده از داده ها و منابع کتابخانه ای-اینترنتی صورت گرفته است. براین پایه، نخست نظریه نئولیبرالیسم، همچنین جهانی شدن اقتصاد و شاخص های آن مطرح و سپس بر پایه این نظریه، رویکرد دولت پنجم در قبال جهانی شدن اقتصاد و تأثیرات آن بر رابطه دولت-بازار در ایران دهه1370، مورد بررسی و آزمون قرار می گیرد.
۲۵.

انقلاب لیبی؛ دولت شکننده و چالشهای گذار سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: انقلاب لیبی چندپاره گی های اجتماعی دولت شکننده خشونت سیاسی گذار سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۵۳۷
شکل گیری خیزش انقلابی در لیبی و متعاقب آن سقوط دولت دیکتاتوری قذافی پس از چهار دهه این خوش بینی اولیه را در اذهان جهانیان و به ویژه خود مردم لیبی ایجاد کرد که این کشور آینده ای دموکراتیک و توسعه یافته را پیش رو خواهد داشت. اما شکل گیری رویدادهای سیاسی از فردای پیروزی انقلاب در این کشور بازگوکننده واقعیات تلخی بود که در طول حکمرانی دیکتاتوری قذافی شکل گرفته و امروز با برافتادن ساختار تجمیع کننده آن خود را نشان می دهد. نوشتار حاضر به روش کیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی است که دولت پساانقلابی لیبی چه ویژگی هایی دارد و عمده ترین چالش های پیش روی این دولت در فرایند گذار سیاسی لیبی پس از قذافی چیست؟ یافته های پژوهش نشان از شکل گیری نوعی دولت شکننده در لیبی پس از انقلاب دارد که موجب رشد ناهنجاری ها و نابسامانی های سیاسی و اجتماعی در این کشور گردیده و امنیت را به مثابه نخستین سنگ بنای پیشرفت، به کالایی دست نیافتنی تبدیل کرده، از این رو شکل گیری دولت منسجم و توانمند در این کشور به اولویت اصلی بدل گردیده که در صورت عدم دستیابی به آن خشونت سیاسی در این کشور روندی افزایشی یافته و فرایند گذار سیاسی این کشور به دموکراسی را با چالش های اساسی روبه رو خواهد کرد.
۲۶.

کودتای 2016 ترکیه و آینده سیاسی حزب اسلام گرای عدالت و توسعه؛ با تأکید بر روش سناریونویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۴۵)

کلیدواژه‌ها: ترکیه ارتش ترکیه کودتای جولای 2016 حزب عدالت و توسعه اصلاحات سیاسی مسئلة کردها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۹۴۷
در میان بحران هایی که حزب عدالت و توسعه در این سال ها تجربه کرده است، کودتای نافرجام 16 جولای 2016، پیامدهای داخلی و منطقه ای مهمی را می تواند برای این حزب درپی داشته باشد. از این رو، پژوهش پیش رو می کوشد تا بر پایة روش آینده پژوهی و تکنیک سناریوپردازی، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که «آیندة حزب عدالت و توسعه» پس از وقوع کودتای 16 جولای 2016 میلادی، به چه سمت وسویی خواهد رفت؟ در روش آینده پژوهی، تفکرات فلسفی و روش های علمی و مدل های مختلف بررسی و با استفاده از آن ها،آینده های بدیل و احتمالی ترسیم می گردد. تکنیک سناریونویسی نیز یکی از روش های آینده پژوهی است که بر پایة آن رویدادهای آینده ای که تحت شرایط معین ممکن است روی دهند، تشریح می گردد. در خصوص موضوع این پژوهش، چهار سناریو در قالب دو دسته بندی را می توان مطرح ساخت: الف) سناریوی مطلوب شامل:1. پیروزی نهایی حزب عدالت و توسعه و به حاشیه راندن احزاب رقیب؛ 2. رهبری منطقه ای حزب عدالت و توسعه ب) سناریوی محتمل شامل :1. کاهش محبوبیت داخلی و خارجی حزب و فروپاشی دولت اردوغان 2. تجزیة ترکیه و استقلال کردها. یافته های پژوهش نشان می دهد که علی رغم شکست کودتای 2016 و موفقیت دولت در خنثی نمودن کودتا، پیامدهای حاصل از آن و به ویژه برگزاری همه پرسی 16 آوریل 2016، دولت را به سمت تداوم مناسبات سلطه آمیز سوق خواهد داد. بنابراین، چنان چه حزب عدالت و توسعه، از سازوکارهای مسالمت آمیز دموکراسی استفاده ننماید، طی سال های پیش رو مشروعیت داخلی خود را از دست خواهد داد. درواقع، صرف انجام اصلاحات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، حتی تزریق بستة دموکراتیک صورت گرفته، به تنهایی پاسخ گوی حل چالش های فعلی جامعة ترکیه نبوده است و سران حزب هم چنان با بحران مواجه هستند.
۲۷.

درآمدی نظری بر مفهوم ، ماهیت و عملکرد پوپولیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۶۰) 62-85

کلیدواژه‌ها: پوپولیسم مردم رهبران پوپولیستی نظریه ها و رویکردهای پوپولیسم بحران دموکراسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۱ تعداد دانلود : ۵۱۷
در چنـد دهـه‌ی اخیـر، شـاهد برآمـدن اشـکال گوناگونـی از پوپولیسـم و همچنیـن خوانش‌ها، روایت‌هـا و تحلیل‌هـای متفاوتـی از ایـن پدیـده در سراسـر جهـان بوده‌ایـم. امـروزه، پوپولیسـم از حیـث مفهومـی و نیـز گسـتره‌ی جغرافیایـی بـه‌حـدی بسـط‌ یافتـه کـه از گونه‌هـای مختلفـی ماننـد پوپولیسـم انتخاباتـی، نولیبـرال، نفتـی، مذهبـی، سیاسـی، ایدئولوژیـک، چپ و راسـت، اقتدارگـرا، اقتصـادی، رسـانه‌ای، کیفـری (جزایـی) قومـی، اخلاق‌گـرا، مشـارکتی، اروپایـی، اسـلامی و ... می توان سـخن گفت. نوشـتار پیش رو، عمدتاً کوششـی اسـت در سـاحت نظـری (بـا نگاهـی بـه مصادیق عینـی پوپولیسـم) برای پاسـخ‌گویی بـه این دو پرسـش: نخسـت، ویژگی‌هـا و ماهیـت پوپولیسـم چیسـت و نحـوه‌ی عملکـرد آن چگونـه اسـت؟ و دوم، پیـروزی احـزاب و رهبـران پوپولیسـتی در سراسـر جهـان و اقبـال عمومـی مـردم بـه آنهـا در دو دهـه‌ی گذشـته چـه دلایلـی دارد؟ یافته‌های پژوهش نشـان می‌دهد که شـکل‌گیری ایـن پدیده در کنار سـایر عوامل، عمدتاً ناشـی از بحران دموکراسـی، به‌ویژه سسـت‌شـدن سیاسـت نمایندگی، بحـران سـاختارهای میانجی و غیرپاسـخگوشـدن نخبگان الیگارشـی حاکم اسـت؛ وضعیتی که رسـانه‌ای‌شـدن سیاسـت و ظهـور رهبـران پوپولیسـتی نیز فرآینـد به‌قـدرت‌رسـیدن آن را بیش از پیـش همـوار سـاخته اسـت. روش پژوهش کیفـی، از نـوع تبیین علّـی و روش گـردآوری داده‌ها، کتابخانـه‌ای و همچنیـن بهره‌گیـری از منابـع اینترنتی اسـت.
۲۸.

دموکراسی رایزنانه؛ جنبش های اجتماعی و حوزه عمومی جهانی (با تأکید بر نظریه عقلانیت ارتباطی هابرماس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۴ تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 447 - 461

کلیدواژه‌ها: جنبش های اجتماعی حوزه عمومی دموکراسی رایزنانه عقلانیت ارتباطی هابرماس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۶۲۵
دموکراسی، بی تردید، عرصه عمومی فعالیت های انسانی است؛ چراکه انسان ها در این حوزه به تعامل با یکدیگر می پردازند و درخواست ها و علاقه مندی های خود را بیان می کنند. جنبش های اجتماعی که بیان کننده تقاضاهای مردمی هستند، در همین عرصه عمومی شکل می گیرند و به فعالیت می پردازند. این پژوهش به دنبال بررسی و ارزیابی میزان تأثیراتی است که عقلانیت ارتباطی نظریه هابرماس، بر شیوه فعالیت و سازماندهی جنبش های اجتماعی نوین و نیز نوع روش ها، راهبردها و استراتژی های اتخاذشده آن ها برای دستیابی به اهدافشان دارد. با توجه به جهان گستر بودن اهداف، هم از منظر دموکراسی رایزنانه هابرماس، و هم از نگاه جنبش های اجتماعی جدید، و نیز با توجه به شیوه مفاهمه ای و گفتگوییِ هردو طرف، می توان هماهنگی ها و سنخیت های قابل ملاحظه ای را میان این دو مشاهده کرد. استدلال نوشتار حاضر این است که جنبش های اجتماعی جدید مانند جنبش سبز (محیط زیست گرایی)، خلع سلاح و...، با اقتباس از شیوه دموکراسی رایزنانه هابرماس، چه در سطح عمل و چه در سطح نظر، از این نظریه متأثر شده اند. در ادامه تلاش می گردد جنبه های متفاوت این رابطه، با تأکید بر دو جنبش سبز و وال استریت به تصویر کشیده شود. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیین علّی و روش تحلیل، توصیفی_ تبیینی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اسنادی است.
۳۰.

ساختار نظام بین الملل و تأثیر آن بر فرایند دولت سازی در ایران عصر پهلوی دوم (1357- 1324)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال هفتم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 1 - 32

کلیدواژه‌ها: ساختار نظام بین الملل نظم دوقطبی جنگ سرد پهلوی دوم دولت سازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۲۸۳
 درپی جنگ جهانی دوم با پیشر وی شوروی برای ایجاد حریم امنیت نظامی بین مناطق نفوذ خود و کشورهای سرمایه داری و واکنش ایالات متحده به این تحرکات، نظام دوقطبی جنگ سرد شکل گرفت و امنیت بسیاری از کشورها بویژه ایران در معرض مخاطره قرار گرفت. از این رو پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که ساختار نظام بین الملل در عصر جنگ سرد چه تأثیری بر فرآیند دولت سازی در ایران دوره پهلوی دوم برجای گذاشت؟ فرضیه مورد آزمون پژوهش این است که ویژگی های ساختار نظام بین المللی در عصر جنگ سرد موجب شد پهلوی دوم در راستای حفظ موجودیت کشور و بقای رژیم خود، امنیت جویی را در قالب جهت گیری اتحاد و ائتلاف، در دستور کار سیاست خارجی ایران قرار دهد؛ به عبارت روشن تر، به دلیل پررنگ بودن وجه نظامی امنیت در دوره جنگ سرد از یکسو و کسری مشروعیت و وابستگی رژیم پس از کودتای 1953 به ایالات متحده از سوی دیگر، امنیت ملی عمدتاً در قالب تنگ امنیت دولت یا امنیت رژیم تعریف شد و در نتیجه پروژه دولت سازی در عصر پهلوی دوم از مسیر اصلی خود منحرف و سمت و سوی نظامی امنیتی به خود گرفت. برای تبیین این موضوع، ترکیبی از نظریه نوواقع گرایی ساختاری و نظریه دولت سازی به کارگرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که موقعیت حساس ژئوپلتیکی ایران و الزامات و ضرورت های ساختاری ایفای نقش بازیگر فعال منطقه ای در راهبرد دفاع جهانی ایالات متحده آمریکا در نظم دوقطبی جنگ سرد، ترس از کمونیسم شوروی و ناسیونالیسم رادیکال عربی از مهمترین و بارزترین عوامل تأثیرگذار ساختار نظام بین الملل بر امنیتی نظامی شدن سیاست های دولت سازی رژیم پهلوی دوم به شمار می آید. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیین علی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای اسنادی است. 
۳۱.

رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال خیزش مردمی بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۳ 63-80

کلیدواژه‌ها: ایران بحرین بیداری اسلامی نظریه سازه انگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۴۲۲
مردم بحرین به دنبال خیزش های عربی در سال 2011، خواستار سرنگونی رژیم آل خلیفه شدند. این قیام در جهان عرب نگاه بسیاری از بازیگران منطقه ای و بین المللی را متوجه خود ساخت. ایران از جمله کشورهایی بود که از همان ابتدا روند تحولات بحرین را دنبال نمود. جمهوری اسلامی به دلیل شاخصه مردم سالاری و انقلابی بودنش، همواره الهام بخش حرکت های مردمی در کشورهای منطقه بوده است، از این رو پس از وقوع خیزش هایی در بحرین، به شیوه ای دیپلماتیک از آنها حمایت نمود و در این راستا هرگونه سرکوب مردم را محکوم کرد. پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات بحرین چه رویکردی را در سیاست خارجی خود پیش گرفته است؟ یافته تحقیق، این است که نظام ایران بر پایه گفتمان انقلاب اسلامی با ابتنای بر حفظ استقلال ملت ها، در عین مخالفت با هرگونه دخالت و حضور نیروهای خارجی در بحرین در راستای هرچه مطلوب تر وضعیت شیعیان این کشور گام بر می دارد. در این تحقیق فرضیه پژوهش با بهره گیری از نظریه سازه انگاری به آزمون گذاشته شود.
۳۲.

دولت رانتی و چالش های دولت سازی در عصر پهلوی دوم (1357-1332)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵۳)

کلیدواژه‌ها: دولت رانتی دولت سازی پهلوی دوم حکومت شخصی استبداد نفتی ظرفیت های نهادی دولت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۹۸۷
منابع و درآمدهای ملی همواره یکی از مهم ترین و حیاتی ترین ابزارها برای تکوین دولت مدرن و پیشبرد فرایند دولت سازی در هر کشوری به شمار می آید. با این حال، میزان و نحوه بهره برداری از این منابع توسط نخبگان و سیاست گذاران می تواند پیامدهای مثبت و یا منفی برای توسعه ملی در پی داشته باشد. در دوره پهلوی دوم، درآمدهای سرشار نفتی جایگاه مهمی در سیاست و اقتصاد ایران پیدا کرد و بخش عمده ای از بودجه و هزینه های دولت را به خود اختصاص داد. با این توصیف، پرسش اساسی پژوهش پیش رو این است که رانتی شدن دولت و اتکای آن به درآمدهای نفتی چه تأثیری بر فرآیند دولت سازی (ماهیت، ساختار، عملکرد و قابلیت های دولت مدرن) در آن دوران بر جای گذاشت؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که وابسته شدن دولت به درآمدهای نفتی و شیوه به کارگیری این درآمدها در فرآیند سیاست گذاری های توسعه، فرآیند دولت سازی در این دوره را با چالش هایی اساسی در زمینه امنیت، نهادسازی، استقلال ملی و ... روب رو ساخت. پرداختن به این مسئله تاریخی از آن روی حائز اهمیت است که پس از گذشت بیش از نیم قرن از وابستگی برنامه های توسعه به درآمدهای نفتی، دولت در ایران هم چنان درگیر تبعات زیان بار این تصمیم (در عرصه داخلی و بین المللی) بوده و نتوانسته است خود را از کمند این چالش ها برهاند. برای تبیین این موضوع، ترکیبی از نظریات دولت سازی و نظریة دولت رانتی در این پژوهش به کار گرفته شده است.
۳۳.

تغییرات سرمایه فرهنگی و اقتصادی طبقه متوسط جدید و تأثیر آن بر رفتار سیاسی این طبقه در ایران پس از انقلاب(1397-1384)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال دوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷) 105 - 139

کلیدواژه‌ها: طبقه متوسط جدید٫سرمایه اقتصادی سرمایه فرهنگی رفتار سیاسی ایران پس از انقلاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۵۱۰
طبقه متوسط و با تأکید بیشتر طبقه متوسط جدید از سوی بسیاری از تحلیل گران و جامعه شناسان نحله های فکری گوناگون به عنوان مهمترین طبقه در تحولات اجتماعی شناخته شده است. طبقه متوسط جدید در ایران بعد از انقلاب به ویژه با سیاست های اتخاذ شده از سوی دولت های پس از جنگ، از منظر کمی و کیفی گسترش یافت. از این رو، نوشتار پیش رو برا این پرسش متمرکز شد که جایگاه طبقه متوسط جدید در سال های1384 تا1397 چه تحولی یافته و این تحول چه تأثیری بر رفتار سیاسی این طبقه گذاشته است؟ فرضیه مطرح این بود که در سالهای مورد بررسی، طبقه متوسط جدید دچار تغییر و تحول شده، بااین حال این تغییرات روند متناقض داشته به نحوی که در بازه زمانی 14 ساله اخیر موقعیت این طبقه از منظر منظر اقتصادی تضعیف و از جنبه سرمایه فرهنگی تقویت شد و همین امر تقاضای طبقه متوسط را در حوزه های مختلف ازجمله عرصه سیاسی افزایش داد. این فرضیه در چارچوب نظری مورد تأکید که نظریه بوردیو و روش ساخت یابی بود مورد آزمون قرار گرفت و نقش عاملان (طبقه متوسط جدید) از یک سو و نقش ساختارها (اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) از سوی دیگر موردتوجه قرار گرفت. به این منظور از روش گردآوری داده ها و بهره گیری از منابع کتابخانه ای- فضای مجازی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که ادامه این روند به تعارض پایگاهی طبقه متوسط جدید و کاهش مصرف فرهنگی این طبقه- که عامل تمایز طبقاتی آن از طبقه پایین جامعه است- و درنهایت به رادیکال شدن کنش سیاسی- اجتماعی این طبقه منجر شده است.
۳۴.

پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی (تجربه ای متفاوت در ایران 1979 و مصر2012)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۵ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 269 - 287

کلیدواژه‌ها: اخوان المسلمین اسلام سیاسی انقلاب اسلامی ایران تحلیل گفتمان مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۵۲۲
گفتمان اسلام سیاسی، در طول حیات خود تجربیات متفاوتی را در کشورهای اسلامی رقم زده که مهم ترین آنها پیروزی انقلاب اسلامی در ایران 1979 و تلاش جنبش اخوان المسلمین مصر برای به دست گیری قدرت به گونه ای دموکراتیک در سال 2012 بوده است. انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 به پیروزی رسید و توانست خود را بر ذهن و زبان مردم هژمون سازد؛ اما اخوان المسلمین که سابقه بیشتری در مبارزه دارد، در طول فعالیت خود برای کسب قدرت در مصر و دیگر کشورهای عربی، همواره ناکام بوده است. بررسی چرایی موفقیت انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 و ناکامی جنبش اخوان المسلمین مابین سال های 2012-2014 در مصر، دو قرائت همسان از اسلام سیاسی است که هدف این مقاله است. پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است که تجربه گفتمان اسلام سیاسی در ایران چه نقاط قوتی داشته که جنبش اخوان المسلمین به دلیل نداشتن آنها طی فعالیت سیاسی خود، در دستیابی به قدرت ناکام بوده است. یافته های این مقاله که بر اساس روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه به دست آمده، گویای آن است که جنبش اخوان المسلمین به دلیل تأکید بر دانش التقاطی، نداشتن دال برتری همچون رهبری امام خمینی (ره)، نشانه ای چون ولایت فقیه و ناتوانی در کنترل مراکز ساختاری قدرت همانند ارتش و نیروهای امنیتی پیشین نتوانست در جریان تحولات سیاسی مصر 2012-2013 حاکمیت خود را در عرصه سیاسی مصر حفظ کند و در نتیجه، در مواجهه با بحران های سیاسی و مداخله نظامیان در سیاست ناکام مانده، به حاشیه رفت.
۳۵.

گذار سیاسی و امکان سنجی حکمرانی خوب در تونس پساانقلابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۴۱۶
در اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی، موجی از اعتراضات و خیزش های مردمی، کشور تونس را در برگرفت و پس از سرنگونی رژیم اقتدارگرای بن علی، این کشور به طلایه دار انقلاب های عربی مشهور گشت. اکنون پس از گذشت 6 سال از شورش های عربی، به نظر می رسد تونس به بهترین و احتمالاً تنها امید کامل کردن فرایند گذار از اقتدارگرایی به شکل مردم سالارانه ای از حکومت تبدیل شده باشد؛ بنابراین پرسش نوشتار حاضر این است که نوع و شیوه گذار سیاسی کشور تونس تا چه حد امکان شکل گیری الگوی حکمرانی خوب را در این کشور فراهم آورده و چه تاثیری بر پایداری این الگو در این کشور خواهد داشت؟ جهت پاسخگویی به این پرسش، تلاش می گردد ضمن تلفیق مبانی نظری گذارهای دموکراتیک با حکمرانی خوب و استخراج مدل تحلیلی منتج از این مبانی نظری؛ به تبیین ریشه ها، روندها و به ویژه پیامدهای سیاسی این موضوع پرداخته شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که کشور تونس در مقایسه با سایر کشورهای درگیر انقلاب های عربی، به علت برخورداری از طبقه متوسط پویا و بادوام، جامعه مدنی نسبت قوام یافته و متکثر، ارتش کوچک و حرفه ای، تجانس قومی و مذهبی، انسجام و همبستگی جناح های مختلف، تعهد یکسان رهبران سکولار و اسلام گرا به فرایند گذار و توسعه پایدار و همچنین رویکرد و نگرش مساعد و مثبت غرب نسبت به این انقلاب، توانسته است گذار موفقی را به سوی دموکراسی تجربه کند و ازاین رو راه همواری را در زمینه شکل گیری و پایداری حکمرانی خوب پیش رو دارد، اگرچه تحقق کامل این امر نیاز به گذشت زمان دارد.
۳۶.

مجلس نهم و دهم و دیپلماسی هسته ای ایران؛ با تأکید بر برجام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال نهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۴ (پیاپی ۴۳) 175 - 207

کلیدواژه‌ها: مجلس دیپلماسی هسته ای نظریه تصمیم گیری عقلانیت محدود برجام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۳۸۸
برجام نقطه عطفی در دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید چراکه نهادها و سازمان های عمده سیاستگذاری و اجرایی در شکل گیری آن نقش آفرینی کردند. یکی از این نهادهای تصمیم ساز و تاثیرگذار، مجلس شورای اسلامی بویژه مجالس دوره های نهم و دهم بود. بر این پایه، پژوهش پیش رو در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مجالس نهم و دهم چه نقش و جایگاهی در روند دیپلماسی هسته ای ایران بویژه در موافقت نامه برجام ایفا کرده اند؟ یافته های پژوهش بر پایه مدل های نظری تصمیم گیری در عرصه سیاست خارجی نشان می دهد که تصمیم گیری ها و مواضع  مجلس در دیپلماسی هسته ای در راستای برونداد تصمیمات سایر نهادها و سازمان هایی مانند شورای عالی امنیت ملی، شورای نگهبان، نهاد قوه قضاییه و نهاد قوه مجریه بوده است به نحوی که می توان گفت بر پایه تلفیق دو الگوی «سازمانی» و «عقلانیت محدود»؛ مجلس، قانون الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته ای و حقوقی ملت ایران، طرح اقدام متناسب و متقابل  دولت در اجرای برجام، تشکیل گروه ویژه برجام و ارائه گزارش های شش ماهه گروه امنیت ملی و سیاست خارجی و تصویب لوایح چهارگانه موسوم به FATF را به مرحله اجرا درآورد.
۳۷.

تحلیل گفتمانی جهانی شدن و ظهور اسلام سیاسی سلفی- جهادی در خاورمیانه عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۷ 89 - 113

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن بحران معنا تحلیل گفتمان هویت سلفی خاورمیانه عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۳۲۹
در چند قرن اخیر، درباره تأثیر غرب بر شرق، پژوهش هایی صورت گرفته (تاریخچه)، اما چنین تتبعاتی اغلب عالمانه نبوده است(مسئله)؛ درنتیجه، ریشه یابی میزان و شیوه اثرپذیری های گوناگون  شرق از غرب پاسخ های علمی نیافته است (پیشینه). این پژوهش در صدد پاسخ به این پرسش کلیدی است که جهانی شدن چگونه باعث ظهور گفتمان اسلام سیاسی سلفی جهادی در منطقه خاورمیانه شده است(سؤال)؟ جهانی شدن با تشدید بحران معنا، به تقویت گفتمان اسلام سیاسی سلفی جهادی در منطقه خاورمیانه منجر شده است (فرضیه). مقاله پیش رو درپی کشف چگونگی ظهور گفتمان اسلام سیاسی سلفی جهادی داعش، و جبهه النصره است (هدف). این پژوهش که بر پایه روش تحلیل گفتمان سامان یافته (روش)، نشان می دهد که جهانی شدن در منطقه خاورمیانه با به چالش کشیدن هویت های حاکم، ضرورت جست وجوی معنای غلط را تشدید کرده است. سلفی گری، نیز از پاسخ هایی است که به این نیاز داده شده است. آنها با انحصاری کردن چنین معنایی، با تکیه بر مفاهیمی چون شریعت، رهبری، جهاد، بازگشت به سلف و تقابل با سکولاریسم در صدد ایجاد هویت های به ظاهر مقاومی اند که بیش از آنکه به ایجاد انسجام و حمایت از افراد در برابر دنیای خصمانه بیرونی باشد، اسلام مقاومت گرا را می شکند (یافته).
۳۸.

تبیین ابعاد و مولفه های رویکرد امنیتی دولت روحانی بر اساس نظریه مکتب کپنهاگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال دهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ (پیاپی ۶۹) 73 - 108

کلیدواژه‌ها: رویکرد امنیتی حسن روحانی امنیت ملی مکتب کپنهاگ امنیت جامعه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۹۹
نوشتار پیش رو درپی پاسخ به این پرسش اصلی است که دولت حسن روحانی در دور «نخست» ریاست جمهوری (1396-1392) چه رویکرد امنیتی را در دستور کار خود قرار داده است؟ و به طور روشن تر؛ ابعاد، مولفه ها، مرجع، غایت و راهکارهای تامین امنیت در رویکرد امنیتی این دولت چه بود؟ فرضیه پژوهش این است که رویکرد امنیتی دولت حسن روحانی متاثر از الزامات میدان های اجتماعی، رویکرد مک نامارایی داشته؛ به نحوی که پیوند امنیت با توسعه و بویژه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در اولویت آن قرار داشته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که دولت یازدهم، قدرت ملی را برآیند تعریف موسع از امنیت دانسته و محدود نمودن این مفهوم به یک بُعد، آن را اشتباه راهبردی تلقی کرده، از این رو درپی آن بوده است تا نگاهی چند وجهی، جامع و حداکثری نسبت به مقوله امنیت داشته باشد و کوشیده با اتکا به سیاستگذاری های توسعه در حوزه اقتصاد، اجتماع و سیاست وضعیت امنیت ملی را بهبود بخشد. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیین علی و ابزار مفهومی و نظری برای تحلیل موضوع، بهره گیری از نظریه امنیتی بری بوزان و ویور از صاحب نظران برجسته مکتب کپنهاگ است. روش گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای و همچنین استفاده از منابع علمی فضای مجازی است.
۳۹.

تبیین چرایی و چگونگی شکل گیری جنگ روسیه و اوکراین بر پایه نظریه «موازنه تهدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۴۶) 101 - 128
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۹۷
حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، بزرگترین بسیج نظامی در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم به شمار می آید. مداخله و افزایش نفوذ غرب (آمریکا، اتحادیه اروپا و بازوی نظامی آن ناتو) در حوزه های امنیت روسیه، نگرانی های جدی و حیاتی را برای این کشور ایجاد کرده است به نحوی که نظریه پردازانی چون استفان والت معتقدند مسیری که دولت های غربی دنبال می کنند برداشت روسیه از تهدید را تقویت می کند، بویژه گسترش ناتو به شرق تحریکی جدی است که سطح اعتماد متقابل را کاهش داده است. از این رو، مسکو تصور می کند حوزه نفوذ و حیات خلوت این کشور روز به روز تنگ تر می شود. با این وصف، پژوهش پیش رو می کوشد تا با بهره گیری از رویکرد نظری موازنه تهدید استفان والت بر پایه 4شاخصه1) قدرت کلی 2) مجاورت جغرافیایی 3) قدرت تهاجمی و 4) نیات تهاجمی، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که علل و انگیزه های تهاجم روسیه به اوکراین در24 فوریه 2022چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد درک تهدید و خطرات ناشی از تحرکات و اقدامات آمریکا و ناتو دراروپای شرقی و بویژه اوکراین باعث شده است که عزم پوتین برای مقابله با پیشروی ناتو، حالت تهاجمی به خود بگیرد و در نهایت باعث تهاجم روسیه به اوکراین گردد.
۴۰.

مصادیق بی ثبات ساز مؤثر بر شکنندگی دولت ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه تا سال 2018(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال هجدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۶۷) 289 - 327

کلیدواژه‌ها: بی ثباتی سیاسی دولت شکننده حزب عدالت و توسعه ترکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۲۴۰
حفظ ثبات سیاسی برای مشروعیت بخشیدن به حاکمیت، کارآمدی در تأمین خدمات رفاهی و افزایش وزن ژئوپلیتیک در نظام بین المللی از مهم ترین کارکرد های یک نظام سیاسی است. دولت با بی ثباتی سیاسی بالا، شکننده نامیده می شود. هدف اصلی این پژوهش شناسایی و بررسی عوامل و مصادیق بی ثبات ساز و همچنین متغیرهای تاثیرگذار بر شکنندگی دولت ترکیه است. یافته های پژوهش به دو روش کتابخانه ای و پنل خبرگان بدست آمده است. 29 متغیر در 9 دسته مورد نظر شوارتز STEEPVASL طبقه بندی گشت و برای هر کدام، وضعیت ترکیه به تفصیل تشریح گردید. در مرحله بعد،  با استفاده از داده های کمی شاخص دولت های شکننده بنیادی برای صلح تحلیل کمی مصادیق بی ثباتی ترکیه انجام شد. و در پایان بر اساس نظرات خبرگان ترکیه شناس، یافته های پژوهش نشان می دهد که افزایش شکاف قومی- مذهبی، شکنندگی اقتصادی، شکایات گروهی گسترده، عدم عدالت فضایی، افزایش پناهندگی و آوارگی، حمایت سیاسی، اقتصادی و لجستیکی کنش گران خارجی از گروه های اپوزیسیون، سرزمین آسیب دیده بواسطه درگیری، سیاست های هیدروپلیتیکی، فساد مالی و تقابل حزب عدالت و توسعه با جریان گولنیسم بیشترین اثر را بر شکنندگی دولت ترکیه دارند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان