مدیریت نوآوری

امروزه توسعه همکاری های فناورانه یکی از راهکارهای مهم جهت توسعه منابع، قابلیت ها و کسب مزیت رقابتی در میان سازمان ها محسوب می شود. این نوع از همکاری ها در میان شرکت های کوچک و متوسط فناوری به جهت ایجاد تاثیرات چشمگیر بر موفقیت آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از بستر های مهم جهت ایجاد و تداوم همکاری ها ایجاد قابلیت های لازم جهت ورود و بهره برداری از این همکاری ها است. در این مقاله تلاش شده است تا بر اساس مطالعه چند موردی، قابلیت های متفاوت چند بنگاه فناور کوچک و متوسط فناور از طریق انجام مصاحبه با مدیران شرکت ها و طرف های همکاری و مطالعه اسناد و مشاهده و به کمک تحلیل تم به مورد بررس قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که قابلیت های مورد نیاز در همکاری فناورانه در بنگاه ها شامل چهار دسته قابلیت های شکل گیری و تداوم همکاری، قابلیت های پشتیبان محصول/خدمت فناورانه، قابلیت های پشتیبان بهره برداری از محصول/خدمت همکاری و قابلیت های یکسان و مکمل جهت هم افزایی از طریق همکاری است که مجموعه ای از قابلیت ها بر اساس نوع همکاری و هدف آن در این مجموعه ها قرار می گیرد. این قابلیت ها بستر شکل گیری و تداوم همکاری ها و همچنین میزان بهره برداری و نتیجه بر آمده از همکاری ها برای بنگاه محسوب می گردد.

محصولات و سیستم های پیچیده (COPS) نقش مهمی در صنعت، اقتصاد و فناوری کشورها ایفا می کنند. از طرفی دشواری توسعه و ساخت این محصولات به دلیل پیچیدگی فراوان و نیازمندی به دانش عمیق و سطح بالا ، سازمان ها را با چالش هایی روبرو نموده است. سازمان ها برای موفقیت در ساخت این محصولات احتیاج به شناخت عمیق قابلیت های موردنیاز دارند. به همین منظور پژوهش فعلی صورت گرفت تا از طرفی قابلیت ها و توانمندسازهای موردنیاز برای ساخت و تولید محصولات پیچیده را شناسایی نماید و از طرف دیگر به تجزیه و تحلیل روابط علی معلولی میان توانمندسازها بپردازد. تعیین اهمیت این عوامل جهت برنامه ریزی دقیق سازمان نیز هدف دیگر این پژوهش بوده است. به این منظور با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه های نیمه ساختاریافته قابلیت های مذکور شناسایی و با توزیع پرسشنامه اعتبارسنجی شد. نهایتاً 10 قابلیت اصلی و 46 مولفه فرعی شناسایی و تائید شدند. در مرحله بعدی روابط فی مابین عوامل مذکور با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) تعیین و در چهار سطح افرازبندی شدند. به منظور تعیین اوزان و رتبه بندی عوامل نیز از ر تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد قابلیت های شبکه سازی، مدیریت پروژه های کلان، یکپارچه سازی و تعاملات در سطوح کلان از مهم ترین عوامل موثر در ساخت محصولات پیچیده بوده و تاثیرات زیربنایی بر سایر عوامل دارند. در پایان پس از ارائه جمع بندی، پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی بیان شد.

نظریه های مختلفی پیرامون چگونگی دستیابی به مزیت رقابتی توسط محققان و اندیشمندان مدیریت استراتژیک مطرح شده است و دیدگاه قابلیت های پویا که ارتباط نزدیکی میان کسب مزیت رقابتی و قابلیت های سازمانی قائل است، یکی از روشن ترین نظریاتی است که درباره مزیت رقابتی در دنیای امروز کسب وکار ارائه شده است. پژوهش حاضر در همین راستا و با تکیه بر دیدگاه قابلیت های پویا، با رویکردی اکتشافی و کیفی به شناسایی و تحلیل قابلیت هایی اختصاص دارد که رقابت پذیری و دستیابی به مزیت رقابتی را در بخش میان دستی زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز تحت تأثیر قرار می دهند. برای تحقق این هدف، داده هایی از 21 مصاحبه نیمه ساختاریافته با مدیران ارشد 6 پالایشگاه که به روش هدفمند انتخاب شده بودند، گردآوری و داده های حاصل از این مصاحبه ها پس از تلفیق با نظرات چند تن از خبرگان، با روش تحلیل مضمون مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته های این پژوهش نشان می دهد دستیابی به مزیت رقابتی در بخش میان دستی صنعت نفت و گاز ریشه در دو قابلیت درون نگرِ ارزش افزایی و بهره وری (کیفی سازی فرآورده ها، کارایی عملیاتی و قابلیت فناورانه)، و قابلیت برون نگرِ پایداری استراتژیک کسب وکار (توسعه کسب وکار، گرایش بازار و پایداری زنجیره تأمین) دارد. این نتیجه نشان دهنده اهمیت رویکرد متوازن برای دستیابی به مزیت رقابتی در صنعت نفت و گاز است.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی گری نوآوری باز در تأثیر سیستم مدیریت دانش بر ظرفیت نوآوری است. جامعه آماری شامل مدیران شرکت های فعال در شهرک صنعتی شماره 2 و نیز شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری شهر کرمان به تعداد 177 شرکت می باشد. روش تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش گردآوری داده ها، توصیفی - پیمایشی است. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه است که سطح روایی و پایایی آن، برای تمامی سازه ها اندازه گیری و تائید شد. پس از تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از معادلات ساختاری در قالب نرم افزار Amos مشخص شد که سیستم مدیریت دانش بر نوآوری باز و ظرفیت نوآوری تأثیر دارد. همچنین؛ نوآوری باز، تأثیر سیستم مدیریت دانش بر ظرفیت نوآوری را میانجی گری می کند.

شرکت های دانش بنیان می توانند از طریق به کارگیری بهره ور از منابع سازمانی و ارتقا پیوسته قابلیت نوآوری به مزیت رقابتی دست یابند. مهم است که بدانیم عملکرد تجاری سازی فناوری به عنوان مهم ترین مرحله مدیریت فناوری، چقدر می تواند تاثیر منابع سازمانی و قابلیت نوآوری بر مزیت رقابتی را تعدیل کند. هدف پژوهش حاضر مطالعه تاثیر منابع سازمانی و قابلیت نوآوری بر مزیت رقابتی شرکت های دانش بنیان نوپا با در نظر گرفتن متغیر تعدیل گر عملکرد تجاری سازی فناوری است. اب زار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد بوده و جامعه آماری پژوهش حاضر 166 شرکت دانش بنیان نوپا مستقر در مراکز رشد می باشند که از میان 166 مدیر ارشد آن ها، تعداد نمون ه ب ا اس تفاده از فرمول کوکران و با توجه به اطمینان از برگشت پرسش نامه ک افی128 نف ر تعی ین ش د، ک ه در نهایت 117 پرسشنامه به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ساده برای تحلیل جمع آوری گردید. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی، روش آن توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد، که نتایج به صورت مدل سازی معادلات ساختاری و به روش حداقل مربعات جزئی (به وسیله نرم افزارSmart PLS) استخراج شده است. یافته ها نشان می دهند که منابع سازمانی و قابلیت نوآوری بر مزیت رقابتی شرکت های دانش بنیان نوپا تاثیر مثبت و معناداری دارند. همچنین عملکرد تجاری سازی فناوری، تاثیر منابع سازمانی و قابلیت نوآوری بر مزیت رقابتی را تعدیل می کند.

مطالعه حاضر تلاش دارد تا نقش و کارکرد دولت در قابلیت آفرینی نوآورانه را تحت تأثیر جریان همگرایی فناورانه مورد تحلیلی آینده-نگرانه قرار دهد. رویکرد این تحقیق، کیفی و توصیفی بوده و در آن از استراتژی های تحلیل ریخت شناختی و سناریوسازی استفاده شده است؛ بدین صورت که رایج ترین سازوکارهای حمایت دولت از فرایند تقویت قابلیت نوآورانه شناسایی و در قالب مدلی ارائه و به صورت موازی، مهمترین دستاوردهای حاصل از کاربرد فناوری های همگرا نیز بر اساس یکی از مدل های معتبر استخراج شده است. سپس با تشکیل نشست خبرگان و اجرای تکنیک تحلیل ریخت شناختی، شدت تاثیرگذاری جریان همگرایی فناورانه بر هرکدام از سازوکارهای حمایتی مورد برآورد قرار گرفته و با اجرای تکنیک سناریوسازی، سه سناریوی بدیل از آینده نقش دولت در قابلیت نوآوری تحت تاثیر فناوریهای همگرا (شامل سناریوهای حداقلی، میانه و حداکثری) طراحی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که با بهره گیری هوشمندانه از ظرفیت های انقلابی فناوری های همگرا می توان آینده مطلوب از نقش دولت در توسعه قابلیت نوآورانه را زمینه سازی نمود و این جایگاه را در مقایسه با شرایط فعلی به شدت تکامل بخشید.