مدیریت نوآوری

این مقاله سعی دارد تفسیری اجتماعی- تکنیکی از شکل گیری و گذار صنعت دفاعی ایران در طول چند دهه اخیر را ارائه نماید. برای این منظور، ابتدا با الهام از نظریه میدان بوردیو، چارچوبی برای تحلیل گذار ارائه شده است. در ادامه با ترکیبی از روش شناسی سه مرحله ای بوردیو و روش نظریه پردازی زمینه محور تلاش شده است فرآیند گذار با تاکید بر صنعت ضد زره تحلیل گردد و ایده های نظری جدیدی پیرامون تحول اجتماعی- تکنیکی در صنعت دفاع ارائه شود. بر اساس چارچوب و ایده های ارائه شده در این پژوهش، برای فهم نوآوری و تغییرات فنی در صنعت دفاعی باید به بررسی تحولاتی که در کنش و قشربندی مهندسان و عادت واره، سبک و ارزش های مهندسی رخ می دهد، پرداخت. تجربه صنعت دفاعی نشان می دهد که توازن و هماهنگی بین سرمایه تکنیکی و سرمایه نمادین مهندسان، مهم ترین عامل در توسعه فناورانه و پایداری میدان صنعت دفاعی است. این توازن باعث ایجاد یک قشربندی اجتماعی و روابط کاری مولد بین نیروهای صنعت م یشود. در صورتی که این توازن وجود نداشته باشد، روابط کاری مولد به وجود نمی آید و در نتیجه انباشت سرمایه ممکن نمیشود. میدان سیاست با مداخله در میدان صنعت تاثیر به سزایی بر این توازن و هماهنگی دارد. توجه به این تاثیرگذاری برای سیاست گذاری علم وفناوری در ایران از ضرورت مضاعف برخوردار است.

اشاعه فناوری، یکی از مهمترین اهداف نظام های نوآوری به ویژه در کشورهای در حال توسعه و البته به همان اندازه از مساله های دشوار پیش روی سیاست گذاران است. یکی از بخش هایی که بطور جدی با مساله اشاعه فناوری مواجه شده، بخش انرژی های تجدیدپذیر است. در سال های اخیر حمایت از گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران مورد تاکید قرار گرفته است. از این رو مقاله حاضر به مطالعه اشاعه فناوری های انرژی تجدیدپذیر پرداخته است. برای این منظور، با توجه به وجود محتوای اطلاعاتی غنی در اسناد مطالعاتی و از طرفی پراکنده بودن جنبه های مورد مطالعه و دیدگاه های مختلف تحلیلی، سعی شد متون معتبر و مرتبط شناسایی و با استفاده از روش نظریه سازی بنیادی مورد تحلیل و مدل سازی قرار گیرند. نتایج پژوهش، الگویی را آشکار کرد که نشان دهنده وجود 4 دسته عوامل اصلی است فشار علم، کشش تقاضا، جذابیت سرمایه گذاری، و چارچوبی و زیرساختی.

رویکردهای جدید به نوآوری در سطح بنگاه و همچنین تغییرات شدید محیطی و فضای رقابتی حاکم بر فعالیت بنگاه های تولیدی، استفاده از رویکرد نوآوری باز را اجتناب ناپذیر کرده است. پژوهش حاضر با هدف پیشنهاد اصولی برای باز شدن فضای نوآوری در سطح بنگاه های دفاعی ایران انجام شد. در این راستا، پس از مرور ادبیات، 21 اصل برای بکارگیری رویکرد باز در سطح بنگاه ها استخراج شد و با مصاحبه های اکتشافی با خبرگان، به 25 اصل افزایش یافت و سپس پرسش نامه ای برای دسته بندی این اصول، طراحی گردید. بر اساس نظرات خبرگان، اصول پیشنهادی با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی و محاسبه بارهای عاملی با مقادیر ویژه بزرگتر از یک و استفاده از چرخش متعامد به روش واریماکس با مقادیر بار مطلق عاملی بزرگتر از 6/0، در سه دسته بندی کلی با عنوان اصول مورد نیاز برای ایجاد نظام های زیرساختی نوآوری در سطح بنگاه با رویکرد باز، اصول مورد نیاز برای اجرای فرآیند نوآوری در سطح بنگاه با رویکرد باز و اصول مورد نیاز برای ایجاد فضای سازمانی مناسب نوآوری باز  قرار گرفت. در ادامه پرسش نامه اصلی طراحی و به خبرگان نوآوری دفاعی سپرده شد و داده های حاصل توسط نرم افزار لیزرل تحلیل گردید. نتایج نشان داد که برای بازشدن فضای نوآوری بنگاه های دفاعی ایران، باید ابتدا فرآیند یکپارچه مدیریت نوآوری باز، طراحی شود و استقرار یابد. سپس نظام های زیرساختی مناسب برای فرآیند نوآوری در سطح بنگاه مستقر و در نهایت فضای سازمانی مناسب برای نوآوری، باز شود.

با توجه به نقش شرکت های کوچک و متوسط در پیشبرد اهداف اقتصادی و اجتماعی کشور و همچنین از طرفی مطرح شدن اقتصاد دانش بنیان، لزوم توجه به عملکرد شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان بیش از پیش احساس می شود. در این شرکت ها به دلیل ماهیتی که دارند، نوآوری برای تضمین بقای آن ها در بازار نقش حیاتی دارد؛ بنابراین در این پژوهش ابتدا تاثیر سه مولفه بازارگرایی، گرایش به کارآفرینی و گرایش به یادگیری بر نوآوری سازمانی و سپس تاثیر نوآوری سازمانی بر عملکرد شرکت های مستقر در پارک علم وفناوری خراسان بررسی شد. برای این منظور از 143 شرکت مستقر، 90 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه استفاده شد. حاصل تجزیه و تحلیل ها که با استفاده از نرم افزار SPSS و SMARTPLS انجام شد نشان داد که گرایش به کارآفرینی بر نوآوری سازمانی و عملکرد سازمانی تاثیر دارد و نقش میانجی گری کامل نوآوری سازمانی تایید شد؛ از طرفی مشخص گردید بازارگرایی، تاثیر مستقیم بر عملکرد ندارد بلکه از طریق نقش واسطه نوآوری سازمانی این رابطه تایید می شود، یعنی نوآوری سازمان نقش میانجی گری جزئی در این رابطه دارد؛ رابطه گرایش به یادگیری بر عملکرد نیز با نقش میانجی گری جزئی نوآوری تایید شد.

امروزه نوآوری اجتماعی به عنوان یک موضوع مهم و حیاتی در جوامع مطرح است. با این حال، مطالعه ادبیات موضوع نشان می دهد یکپارچگی چندانی میان نویسندگان مختلف وجود نداشته و طیف وسیع و گسترده ای از تفسیرها و تعریف ها در مورد آن ارائه شده است. در این شرایط، واکاوی تعریف های موجود و ارائه تعریفی واضح، روشن، یکپارچه و جامع از نوآوری اجتماعی ضرورتی اجتناب ناپذیر است که می تواند به برداشت و درک مشترک و منطقی از آن کمک نماید. برای این منظور، با مراجعه به اسناد و مدارک معتبر قابل دسترس، تعداد 100 تعریف ارائه شده مراکز علمی و تحقیقاتی معتبر و نویسندگان مختلف در مورد نوآوری اجتماعی بر اساس سه دسته کلی معیار «هدف»، «تمرکز» و «ماهیت» جمع آوری گردید. به منظور شناخت مفاهیم تشکیل دهنده، ابعاد و مؤلفه های تاثیرگذار، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. در ادامه به منظور اعتبارسنجی مفاهیم استخراج شده، از روش پانل دلفی با حضور تعدادی از صاحب نظران و خبرگان استفاده شد. در پایان، یافته های پژوهش در قالب 7 گزاره شامل «ایده کالا و خدمات عمومی»؛ «مدلی از حکمرانی»؛ «مدلی از مدیریت سازمانی»؛ «معطوف به اهداف اجتماعی»؛ «کارآفرینی اجتماعی»؛ «تغییر نهادی»؛ و «تحول اجتماعی» برای بیان مفهوم نوآوری اجتماعی ارائه گردید.

مفهوم سلامتی در یک سازمان توجه را به شرایطی جلب می کند که رشد و توسعه سازمان را تسهیل می نماید و یا موجب پویایی های سازمانی می شود. سلامت سازمانی تنها شامل توانایی سازمان برای انجام وظایف به طور موثر نیست، بلکه شامل توانایی سازمان برای رشد و بهبود مداوم است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر سلامت سازمانی بر کارآفرینی سازمانی با متغیر میانجی جو خلاقیت می باشد. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- پیمایشی و از لحاظ هدف از نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل280 نفر، کارکنان شرکت سرمایه گذاری صنایع شیمیایی ایران می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسش نامه استفاده شد. جهت آزمون فرضیه های پژوهش مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SMART-PLS  انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که سلامت سازمانی بر کارآفرینی سازمانی با شدت (414/0)، سلامت سازمانی بر جو خلاقیت با شدت (822/0) و همچنین جو خلاقیت بر کارآفرینی سازمانی با شدت (563/0) تاثیر دارد و در نهایت جو خلاقیت به عنوان میانجی در تاثیر سلامت سازمانی بر کارآفرینی سازمانی با شدت (462/0) تاثیرگذار است.