درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ادبیات جهان ادبیات و مطالعات بین رشته ای انواع ادبی حوزه های ویژه سبکها و جریانهای ادبی علوم ادبی قالب های شعر کلیات گونه های نثر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۶۱ تا ۲٬۳۸۰ مورد از کل ۵۱٬۲۸۱ مورد.
۲۳۶۱.

تجربه زیسته؛ ماهیت، گونه ها و نقش آن در فرایند خلاقیّتِ ادبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶۰ ۲۲۸-۱۷۵

کلید واژه ها: تجربه زیسته تجربه های شخصی تجربه های خاص تجربه های عام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۳ تعداد دانلود : ۲۶۲
تجربه زیسته اصطلاحی گسترده، مناقشه برانگیز و گاه مبهم است که در علوم مختلف مورد توجه پژوهشگران بوده است. در حوزه مطالعات ادبی با آن که گاه جسته و گریخته اشاراتی به این مفهوم دیده می شود، اما تا کنون به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. بررسی تجربه زیسته و نقش آن در فرایند خلاقیت ادبی، در تببین مفاهیم شاعرانه بسیار اهمیت دارد، زیرا هم برای درک بهتر شعر راهگشاست و هم می تواند معیاری برای بررسی موفقیت و یا عدم موفقیت یک شعر یا دوره ادبی در اختیار ما قرار دهد. علاوه بر این مشترک بودن تجربه زیسته خواننده و شاعر، می تواند به درک بیشتر و هم ذات پنداری خواننده با شعر کمک کند که همین امر راه را برای نقد خواننده محور از منظر تجربه زیسته، نیز هموار می کند. در این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی سعی شده است مفهوم تجربه زیسته و گونه های آن تبیین شود؛ سپس برای فهم دقیق تر نقش تجربه زیسته در فرایند خلاقیت ادبی، الگویی نظام مند برای آن تعریف و ترسیم شود. در همین راستا تجربه زیسته به انواعی ازقبیل تجربه زیسته شخصی، تجربه زیسته خاص و تجربه زیسته عام تقسیم شده است که هرکدام زیرمجموعه هایی دارد. یافته های این پژوهش علاوه بر تببین مفهوم تجربه زیسته و نقش آن در فرایند خلاقیت ادبی، نشان می دهد که تجربه زیسته یکی از عناصر بنیادینِ آثارِ ادبی و به ویژه شعر است که توجه به آن می تواند برای درک هستی شعر، چگونگی شکل گیری آن، منابع الهام شاعران و... مؤثر باشد.
۲۳۶۲.

بازتولید انگاره های گفتمان سنتی جنسیت در نوشته های کودکان و نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات کودک سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 135 - 160

کلید واژه ها: انگاره های جنسیتی ایدئولوژی تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف عروسک سخنگو نویسندگان کودک و نوجوان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۳۴
بازتولید انگاره های گفتمان سنتی جنسیت در نوشته های کودکان و نوجوانان فاطمه فرشچی* قدرت اله طاهری**   چکیده نشریه ی عروسک سخنگو از سال ۱۳۶۸ در لابه لای مطالب فرهنگی ادبی خود اقدام به انتشار دست نوشته های کودکان و نوجوانان در قالب داستان و انشا با محوریت موضوعات معین کرده است. در این نوشته ها، خوانندگان کودک در هیأت نویسنده ظاهر شده اند. این متن ها از ابعاد گوناگون درخور تحلیل هستند. در پژوهش حاضر، به این مسئله پرداخته شده است که کودکان در روایات و داستان های خویش هویت جنسیتی شان را چگونه بازتاب می دهند. با استفاده از رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف متن های خودنوشت کودکان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین برای نشان دادن چگونگی بازنمایی هویت جنسیتی آنان بررسی و تحلیل شده اند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که با وجود تحولاتی که در لایه های آشکار و پنهان جامعه ی ایرانی به وجود آمده و تا اندازه ای انگاره های جنسیتی را تغییر داده است، همچنان هویت جنسیتی کودکان و نوجوانان بیشتر متأثر از کلیشه های سنتی بازتولید می شود. به عنوان نمونه، پسران در نوشته های شان هویت برتر اجتماعی را به نمایش می گذارند و دختران نیز احساس فرودستی را در مقایسه با پسران بازتاب می دهند. پسران خود را در موقعیت های کنشگرانه به تصویر می کشند و دختران، تمایل دارند نقش های جنسیتی تعریف و تثبیت شده ی اجتماعی از زنان را بروز دهند. این نمونه ها خود تابعی از اثرات ایدئولوژی های پنهان و آشکار مردسالارانه ی حاکم بر جامعه و خانواده های ایرانی است. واژه های کلیدی : انگاره های جنسیتی، ایدئولوژی، تحلیل انتقادی گفتمان، فرکلاف، عروسک سخنگو، نویسندگان کودک و نوجوان.   * کارشناس ارشد ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شهید بهشتی fatima.farshchi@hotmail.com (نویسنده ی مسئول) ** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی ghodrat66@yahoo.com تاریخ دریافت مقاله: 18/4/1399           تاریخ پذیرش مقاله: 6/3/1400  
۲۳۶۳.

تحلیل ترامتنیّت حکایت های برگزیده اسرارنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال هجدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۸ 71 - 99

کلید واژه ها: عطار نیشابوری اسرارنامه ژرار ژنت ترامتنیت گشتار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۱۱۷
یکی از راه های شناخت دقیق متون، بررسی تعامل بین آن ها است و ترامتنیّت یکی از رویکردهای خوانش متن است که به روشی نظام مند، روابط بین متون را نشان می دهد. بیشتر حکایت های اسرارنامه ، ریشه در آثار پیش از آن دارد ولی شیوه تغییر و بازتولید آن بسیار سنجیده و هدف مند بوده است. در این پژوهش به روش تحلیلی- تطبیقی بر اساس نظریه ترامتنیّت ژرار ژنت، به بررسی میزان و چگونگی ارتباط اسرارنامه با زیرمتن های آن پرداخته ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد که بهره گیری عطّار از زیرمتن ها به شکل ارتباط بینامتنی از نوع صریح و ضمنی و به منظور اعتباربخشی به روایت و تأیید مطلب صورت گرفته است.  بیش ترین نوع رابطه ترامتنی اسرارنامه با زیرمتن های آن، از نوع زبرمتنی و از نوع همان گونگی و تراگونگی به روش گشتار کمّی و کاربردی است . فرایندهایی چون گشتار انگیزه، گشتار ارزش، گشتار کیفی، فزون سازی، انبساط، برش و تلخیص متن سبب تغییر گفتمان حکایات، برجسته کردن مطلب، افزودن عناصر داستانی و خارج کردن متن از حالت گزارشی به گونه روایی، ارزش کاهی یا ارزش گذاری شخصیّت های حکایات و متناسب کردن اهداف در روایت عطّار شده است. فرامتنیّت در اسرارنامه از نوع تفسیری است و در تبیین دیدگاه های عرفانی عطّار، بسط بن مایه و نمادین کردن حکایاتی که در مآخذ اسرارنامه به صورت سطحی و تک معنا نقل شده اند، موثّر بوده است.
۲۳۶۴.

Les Structures du Système Imaginaire Chez Paul Éluard(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Recherches en Langue et Littérature Françaises Année ۱۶, No ۲۹, Printemps & été ۲۰۲۲ 140 - 154

کلید واژه ها: Éluard imagination mort Peur temps

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۱۰۶
Cet article s’est fixé pour but d’examiner le temps sous ses formes imaginaires dans Capitale de la douleur de Paul Éluard ; ce dernier privilégie le concept en lui donnant un rôle primordial et une signification réelle. Les poèmes d’Éluard sont marqués par l’abondance d’images artistiques, de figures de discours et de descriptions de la nature. Passionné par les sujets qui concernent l'Homme, Paul Éluard utilise un langage qui se laisse dominer par l'image et la métaphore; une pratique qui a donné une dimension réelle au concept abstrait du temps. L'abondance de métaphore qui caractérise le style de Paul Éluard témoigne de l'importance du temps dans son imagination. Une étude menée sur quelques parties de l'imagination du poète surréaliste nous permet d’arriver à la conclusion qui suggère deux concepts du temps différents l’un de l’autre apparu dans les ouvrages du poète. Certaines images manifestent une peur universelle du temps qui passe pour permettre au poète d’évoquer l'Homme dans un espace où la notion de temps n’existe pas. Ces images font du temps un élément vivant et dynamique dans l'esprit du poète et cet article tente de répondre à cette question: laquelle des images artistiques illustre la crainte du temps chez Paul Éluard.
۲۳۶۵.

شگرف خرد در سروده های ویلیام کارلوس ویلیامز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 1 - 25

کلید واژه ها: ویلیام کارلوس ویلیامز شگرف (خرد) تعالی گرایی رمانتیک هایکو شعر مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۱۳۲
سروده های ویلیام کارلوس ویلیامز به دلیل تصویرسازی زیبا و کارآمد و نیز ایجاز آن مشهور است. دستاورد شعری ویلیامز تنها در طول چند مصرع، چیزی شبیه به معجزه است. پیوند نزدیکی که این شاعر با جهان پیرامونش بنیان می گذارد، در حالی که به نظر می رسد اهمیت چندانی نداشته باشد، فضایی از امر شگرف را بر شعرهای او حاکم می کند؛ هرچند این احساس شگفتی و حیرت در شعرهای ویلیامز از موضوعاتی مجلل، خارق العاده، و بی کران سرچشمه نمی گیرد. ویلیامز به آشناترین، عادی ترین و ساده ترین لحظات زندگی روزانه، رنگ و بویی متعالی می بخشد. یافتن ویژگی های شگرف در عادی ترین مسائل و اشیاء زندگی مفهومی است که «شِگرفِ خُرد» نامیده می شود. این پژوهش با ترسیم نظریه های موجود پیرامون مفهوم امر «شگرف» (امر والا) و همچنین تعالی گرایی رمانتیک و ژانر هایکو می کوشد تا چگونگی این تعالی، شگفت انگیزی، و شگرف سازی سروده های ویلیامز را بررسی کند. در این راستا به نظریات ادموند برک و امانوئل کانت و نیز نظریه های متاخر درباره امر شگرف اشاره خواهد شد و در کنار آنها از نظریه های ویلیامز نیز بهره خواهیم گرفت.
۲۳۶۶.

بررسی جایگاه ایزد وای (باد) در اوستا و مثنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و ادبیات آیینی دوره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 41 - 64

کلید واژه ها: وایو (وای) باد اسطوره مزدیسنا مثنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۰۳
وای، نام ایزدی بزرگ و مقتدر در ایران باستان است که مظهر باد بوده، یکی از یشت های اوستا به او اختصاص دارد. از یشت ها و سایر متون زرتشتی چنین برمی آید که این ایزد گاه جایگاهی حتی بالاتر از اهورامزدا دارد و بازتاب درخشانی در آیین های باستانی دارد. وای به دلیل قدرت و نفوذ خود، همچون دیگر ایزدان پیش از زرتشت، به راحتی در مزدیسنا حل نشد و نابسامانی هایی را در این آیین پدید آورد؛ از سوی دیگر نظر به اهمیت و جایگاه پدیده «باد» در آثار برخی عرفا همچون سنایی، عطار و مولانا بر آن شدیم به بررسی مناسبات باد در مثنوی و اوستا و مقایسه جایگاه باد در دو نگرش اساطیری و عرفانی بپردازیم. پرسش این پژوهش، که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده، این است که آیا ایزد باد، با آن مایه اهمیت و عظمت، بروز و ظهوری در عقاید عرفانی پس از اسلام یافته است یا خیر و آیا می توان نشانه ای یافت مبنی بر اینکه فهم عرفانی مولانا از مقوله باد، متأثر از اندیشه های ایران باستان است؟ ظاهراً اهمیت تماثیل باد نزد مولانا بیشتر به قرآن و نگرش های اسلامی بازمی گردد؛ اما نتیجه ای که در پایان به دست می آید مؤید نوعی اثرپذیری غیرمستقیم و منبعث از ناخودآگاه جمعی ایرانی درخصوص این ایزد فراموش شده است.
۲۳۶۷.

بازنمایی ترومای ناشی از جنگ و پیامدهای آن در رمان دیوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 175-199

کلید واژه ها: ادبیات داستانی جنگ ترومای جمعی ترومای جنگ ترومای فردی رمان دیوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۰۴
با آغاز جنگ هشت ساله میان ایران و عراق، جنگ و پیامدهای آن با نمودهای مختلفی در رسانه های ایران و جهان و همچنین آثار بسیاری از نویسندگان بازتاب یافت؛ اما برخی از این آثار، به خصوص آن دسته که از سال های جنگ فاصله گرفته اند، همانند یک رسانه قوی عمل کرده و تعابیر متفاوت و مؤثرتری از این واقعیت اجتماعی ارائه داده اند؛ چرا که اگر زبان و روایت را یکی از قوی ترین ابزار ارتباطی قلمدادکنیم، ادبیات جنگ می تواند یکی از مهم ترین ابزار برای بازنمایی تأثیر فجایع سرکوب شده جنگ در اذهان جمعی باشد. رمان دیوار نوشته علیرضا غلامی را شاید بتوان در این دسته از آثار جای داد. دیوار یک داستان جنگ تمام عیار است؛ روایتی حاکی از نگاهی رئالیستی، غیرمتعارف و متفاوت به مسأله جنگ ایران و عراق که با آن چه در زمینه جنگ در جامعه جاری است، متفاوت و در تقابل است. در این جستار، دیوار با روش تحلیل کیفی- کمی و با توجه به آرای ترومای فردی فروید و ترومای جمعی جفری الکساندر بررسی شده است. مؤلفه های خشونت، ویرانی، فریاد، مرگ و دیسیپلین به ترتیب بیشترین نقش را در بروز تروما در شخصیت های دیوار داشته اند. تروما بنیان روابط این انسان ها را دگرگون کرده و هویتی برای آن ها باقی نگذاشته است؛ تا آن جا که هویت از دست رفته مردم در راوی ای بی نام و شهری بی نام انعکاس یافته است. پیامدهای عینی تروما در این داستان، در قالب شوک، اضطراب، سردی و بی عاطفگی، کرختی و انزوا، اختلال در رفتار کودکان، پرخاش، مرور خاطرات تلخ و نابودی ارتباطات انسانی نمود یافته است.
۲۳۶۸.

کلیشه های جنسیتی نقش های خانوادگی در چند متن تعلیمی منثور

نویسنده:
منبع: اجتماعیات در ادب فارسی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 1 - 12

کلید واژه ها: خانواده متون تعلیمی کلیشه های جنسیت شفا قابوس نامه کیمیای سعادت اخلاق ناصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۸۰
بازخوانی و بازاندیشی مفاهیم و تعاریف نهادها و روابط میان- فردی و جمعی در متون کهن فارسی با دیدگاه کشف و نقد سنت ها یکی از کارکردهای نقد اجتماعی در روزگار معاصر است. نهاد خانواده، قدیمی ترین نهادی است که کلیشه های جنسیتی از گذشته تا امروز در آن بازتولید شده است. متون منثور تعلیمی بخش مهمی از این تعاریف را در روایتی برساخته و به هم پیوسته آشکار می سازد. در این روایت ها می توان مشاهده و تحلیل کرد که مفاهیم و مناسبات میان افراد و تعاریفی که برای زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان و حقوق آن ها بر یکدیگر طرح می شود، در مقایسه با جهان امروز چه تفاوت های بنیادینی یافته است و چه مفاهیمی همچنان بر بستر سنت ها بازتعریف می شود. در کلیشه های جنسیتی تکرار شونده در این متون بر اساس دیدگاه سلسله مراتبی قدرت و فرهنگ پذیرفته شده آن روزگار، مردان متکفل و مخاطب« تدبیر منزل» بودند و زنان و کودکان بر اساس نقصان عقل و صغارت، تحت قیمومیت آنان بودند. روابط میان اعضای خانواده نه بر اساس «محبت» که بر اساس «وظیفه» و «قدرت» تعریف می شد و آداب و سیاست خاصی بر آن حکم فرما بود. تلاش در برقراری یک نظام از پیش تعیین شده  و یک طرفه که مجری آن مرد خانواده است، دیده می شود و برای کودکان دختر و پسر بر اساس جنسیت، پرورش و نقش های از پیش تعیین شده و متفاوتی در نظر گرفته می شود
۲۳۶۹.

بحران هویت در بوف کور هدایت، پیامدی از حضور تجدد در جامعه سنتی

نویسنده:
منبع: اجتماعیات در ادب فارسی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 51 - 64

کلید واژه ها: بوف کور سنت تجدد بحران هویت پوچ انگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۷۰
با ورود مدرنیته به کشورهای سنتی، تقابل و تضادی دامنه دار و پُرپیامد در زندگی فکری و اجتماعی افراد، به ویژه اندیشمندان جامعه ایجاد شد. انسان اندیشه ورز معاصر با مقایسه دنیای مدرن -که رهاورد غرب است- و سنت های خودی به تعارضی سخت دچار می شود و در میان احساس شرقی و خرد غربیِ نوین در تعارض قرار می گیرد. اگر روشنفکر نتواند راه میانه ای برای درک اوضاع بیابد، به حیرت، دوپارگی شخصیت و بحران هویت و در مواردی به پوچ انگاری و هیچ گرایی می رسد. بوف کور، به عنوان نخستین اثر داستانی مدرن ایران، دستاورد رویارویی سنت و تجدد در ایران نیمه جدید رضاشاهی است. این مقاله می کوشد پیامدهای حاصل از رویارویی سنت و تجدد را در این اثر داستانی در پیوند با نویسنده اش –صادق هدایت- نشان دهد. راوی داستان در جست وجوی «فردیّت» و شناخت خود به عدم شناخت خود و دیگران می رسد. حیرت، شک و ناپایداری حاکم بر راوی و داستان، درهم ریختگی و از هم گسیختگی زمان و مکان و احساس فاصله بسیار با اجتماع و خود بیانگر بحران هویت راوی است. این بحران هویت که همراه با پوچ انگاری، خویشتن گریزی و دیگرگریزی است، به مرگ تدریجی و خودخواسته راوی می انجامد. هم چنین حضور مؤثر زن و توجه ویژه به کارکرد او در ذهن مرد، اجتماع مردسالار و به تبَع، در آثار ادبی از جمله بوف کور،که در آثار پیشامدرن وجود نداشت، از دیگر پیامدهای جدال سنت و تجدد است. تقابل علم و دین که به شکل رویارویی عقل با خرافات و باورهای تغییر شکل یافته مذهبی است، پیامدی دیگر از این رویارویی است. همه این اندیشه ها را می توان در شخصیت هدایت بازیافت؛ اما نمی توان گفت که او به اندازه راوی داستانش پوچ گرا بوده است.
۲۳۷۰.

نفحات نفت (انعکاس تحولات اجتماعی حاصل از نفت در ادبیات بومی خوزستان)

نویسنده:
منبع: اجتماعیات در ادب فارسی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 85 - 96

کلید واژه ها: ادبیات بومی خوزستان داستان نفت تحولات اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۵۶
نفت در سده اخیر یکی از مضمون های تازه و بکر پیش روی جامعه ی ایرانی بوده که آثار عمیق و دوران سازی ب ر خوزستان و ادبیات آن برجای گذاشته است. خصوصاً انعکاس مسائل و مناسبات اجتماعی مرتبط با نفت در آثار داستانی نویسندگان خوزستانی قابل توجه است. به همین جهت در این پژوهش تلاش شده است تا نفت و مسائل و پیامدهای آن از ادبیات بومی خوزستان تا پیش از دهه هفتاد شمسی استخراج گردد و آن چنان که نتیجه این پژوهش نشان می دهد پیامدهای استخراج نفت و ایجاد شرکت نفت در خوزستان در قالب مضامینی چون اضمحلال شیوه های سنتی و اقتصاد بومی، رشد مناسبات س رمایه داری، تغییر در انگاره های قشربندی اجتماعی، گ سیختگی و ناموزونی رشد اقتصادی-اجتماعی و گسترش حاشیه نشینی ، دام ن زدن ب ه مهاجرت های وسیع روستایی، گسترش زندگی حاشیه ای، گسترش و دامن زدن به تضادهای ف رهنگی- اج تماعی، برخورد تحقیرآمیز و استعماری فرنگیان، بیداری ملی(خودآگاهی ملی) و هویت های تازه در ادبیات بومی خوزستان انعکاس داشته است که از دید این آثار  مهم ترین آن ها تضعیف شدید هویت های عشیره ای و قومی و شکل دادن ب ه هویتی جدید در قالب شرکت- شهرهای نفتی ب وده است .
۲۳۷۱.

بررسی مضامین تعلیمی در مثنوی ناشناخته ظهیر کرمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 1-20

کلید واژه ها: ظهیر کرمانی ادبیات تعلیمی اخلاق فردی اخلاق اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۱۵۸
مثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سده دوازدهم هجری است که سرشار از آموزه های تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینه انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. نگارندگان بر آن شدند تا در پژوهش حاضر براساس روش اسنادی کتابخانه ای، برای نخستین بار به بن مایه ها و زمینه های تعلیمی و اخلاقی در این منظومه غنایی بپردازند. مهم ترین پرسش در پژوهش حاضر این است که آیا ردّپای افکار و عقاید مذهبی سراینده در این اثر مشهود است و آیا افزون بر اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی در این اثر نیز توجه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که سراینده در مکتب شیعه پرورش یافته است و آبشخور تفکرات وی از مکتب شیعه و آیات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سرچشمه می گیرد؛ این تفکرات به روشنی در اشعار وی نمود یافته است. همچنین او افزون بر ابعاد اخلاق فردی، به بعد اجتماعی اخلاق نیز در این اثر توجه داشته است.
۲۳۷۲.

بررسی و تحلیل بنیان های تعلیمی در رباعیات سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 58-82

کلید واژه ها: سعدی رباعیات بنیان های تعلیمی مضامین فلسفی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۱۴۵
بسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیان های تعلیمی در تفکّر نویسنده آن است. بنیان های تعلیمی در قالب های ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایان تر است؛ زیرا شاعر می کوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سعدی از شاعران جامع الاطرافی است که در قالب های متعدد شعری ازجمله رباعیات، دغدغه های تعلیمی اش را بیان کرده است. این دغدغه ها و بنیان های تعلیمی در رباعیات سعدی، به دلیل ایجاز و اختصار فرمی و ساختاری نسبت به دیگر آثار وی نمود بارزتری دارد. این پژوهش از این نظر اهمیت و ضرورت دارد که در پژوهش های ادبی کمتر به تحلیل رباعیات تعلیمی سعدی پرداخته شده است؛ نیز رباعیاتْ ظرفیّت ویژه ای برای دستیابی به بنیان های تعلیمی سعدی دارد؛ بر این اساس در این مقاله تلاش شده است با روشی توصیفی و تحلیلی، بنیان های تعلیمی رباعیات سعدی بررسی شود که البته تا به حال واکاوی نشده است. مضامین متعددی ازجمله مرگ، بی اعتباری دنیا، عشق، جبر، اختیار، عدالت و اخلاقیات (تذکرات خاص رفتاری)، ژرف ساخت تعلیمی رباعیات سعدی را تشکیل می دهد. فهم و درک این مضامین تعلیمی نیازمند طبقه بندی و نگاهی تبارشناسانه است تا بتوان به خاستگاه فکری و عقیدتی شاعر دست یافت. یافته های پژوهش نشان می دهد که بنیان های تعلیمی در رباعیات سعدی، متأثّر از اندیشه های فقهی و کلامی دوران خود و اندیشه های فلسفی ایران باستان بوده و شاعر بنابر اوضاع نابسامان اجتماعی عصر خود به سرودن رباعیات پندآمیز و تعلیمی پرداخته است تا بتواند مجموعه ای از کنش های نیک اخلاقی را به مخاطب تعلیم دهد.
۲۳۷۳.

A Study of Antinarrative Elements in Alexander Burnes’ Travels into Bokhara(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Critical Literary Studies, Vol ۴, No ۲, Spring and Summer ۲۰۲۲ 1 - 19

کلید واژه ها: Orientalism Antinarrative Despotism Monarch of all I Survey Cultural Receptivity

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۵
Once treated like a pariah in the realm of literary criticism, the genre of travel writing becomes a legitimate object of critical inquiry after Said’s Orientalism in which he critically examines French and English travel books written in the context of colonialism. Similarly, this article embarks on reading Alexander Burnes’ Travels into Bokhara in the light of Orientalism. The travelogue recounts Burnes’ journey to Afghanistan and Turkistan during the Great Game. Instead of extracting and interpreting orientalist tropes in Burnes’ travel book, the present article seeks to study its antinarrative components: those statements and praxis which are inconsistent with Orientalism’s policing and regulatory norms. It contends that the travel writer exhibits his disenchantment with orientalist vision in three ways. Firstly, through recoiling from reiterating the trope of the alleged ‘Oriental’ despotism. Secondly, via unsettling the trope of the ‘monarch of all I survey’, and finally, by demonstrating cultural receptivity towards indigenous people and their Islamic culture.
۲۳۷۴.

بررسی موقعیت ها و سطوح روایی در قصه های عامیانه بلند با تأکید بر «ابومسلم نامه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۹۲ 169 - 194

کلید واژه ها: ابومسلم نامه روایت شناسی نقال راوی لینت ولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۴۵
نقالی در گذشته فرهنگی ایران به معنای گسترده، خواندن و بازگفتن هرگونه داستان است. قصه پژوهی، حضور عامل انسانی نقال در انتقال قصه را موردتوجه قرار می دهد، اما نشانه های حضور، میزان تصرف یا پایبندی وی به منابع را به شکلی روش مند و دقیق بررسی نمی کند. آشفتگی و اختلاط نقال با راوی و نویسنده نشان می دهد قصه پژوهان با وجود اذعان به اینکه قصه، نویسنده عینی ندارد، راوی جهان داستانی را گاه با نویسنده و گاه با نقال یکی دانسته اند. همچنین دخالت مصححِ قصه به صورت کاربرد علائم سجاوندی، پررنگ کردن و یا در میان خط تیره قرار دادن برخی جملات به منظور تمایز نقال از راوی بدون آنکه مبنای دقیق و سنجیده ای داشته باشد بر آشفتگی های موجود افزوده است. روایت شناسی، موقعیت ها و سطوح روایی را براساس تقابلِ راوی، کنش گر و مخاطب در اثر بررسی می کند. رویکرد روایت شناسی در شناخت قصه های عامیانه بلند که از طریق سنت نقالی و داستان گزاری بازسازی و ثبت شده اند، اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا از طریق قائل شدن به تمایز در سطوح روایی، جایگاه نقال و گفتمان وی مشخص می شود. آیا برای نقال سطح روایی جدا از راوی، نویسنده ملموس و انتزاعی قابل دریافت است؟ نتایج این پژوهش با دیدگاه قصه پژوهان راجع به نقال، راوی و نویسنده مقایسه می شود.
۲۳۷۵.

مقاله ی کوتاه: شعرهای نویافته از امیرمعزّی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۱) 341 - 354

کلید واژه ها: امیرمعزی رسائل العشاق و وسائل المشتاق سیفی نیشابوری شعرهای نویافته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۹۳
نسخه های خطّی گنجینه های باارزش و مهمّی هستند که آگاهی های فراوانی از گذشته ی ادبی ایران، در دل آن ها جای دارد. ازجمله ی این آگاهی های ارزشمند، شعرهای چاپ نشده ی شاعرانی است که دیوان آن ها سال هاست که چاپ شده و متن آن در دسترس همگان است. اهمّیّت این شعرهای چاپ نشده بسیار زیاد است و ارزش آن ها بر کسی پوشیده نیست. در پژوهش حاضر به بررسی شعرهای امیرمعزّی (520 ه .ق) در کتاب رسائل العشّاق و وسائل المشتاق از ابوالمعالی مسعودبن احمد سیفی نیشابوری (قرن 6 ه .ق) می پردازیم. در این کتاب ۳۹ بیت به امیرمعزّی نسبت داده شده است. از این تعداد 22 بیت در شمار بیت های چاپ نشده ی اوست. این شعرهای نویافته شامل نه رباعی و چهار بیت با مضمون تغزّلی است. بر اساس همین دست نویس مشخّص می شود که یک غزل و دو رباعی او به نام دیگران شهرت یافته است. همچنین به استناد رسائل العشاق که تاریخ کتابت آن چندصد سال از کهن ترین نسخه ی مورداستفاده در تصحیح دیوان امیر قدیم تر است، چهار بیت از بیت های او تصحیح شده است.
۲۳۷۶.

بازتاب مفاهیم نمادین و کهن الگویی آب در شعر شیرکوبیکس(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال یازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 110 - 123

کلید واژه ها: کهن الگو یونگ آب شیرکو بیکس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۴۵
یکی از شیوه های نقد که دستاورد کارل گوستاو یونگ است و امروزه از آن استقبال فراوانی شده، نقد اسطوره شناسانه با رویکرد کهن الگوهاست. کهن الگوی «آب» که از شاخص ترین نمودهای تجلی صور طبیعی در ادبیات و اساطیر ملل مختلف است، دارای مصادیقی بارز در ادبیات کردی است و در شعر یکی از برجسته ترین شاعران معاصر کرد می توان مشاهده کرد. وجود کهن الگوی آب در اشعار شیرکو بیکس دلیل بر رسوب خاطره جمعی است که در ادبیات نمود یافته است. آب یکی از مضمون هایی است که تاکنون در آثار مختلف از دیدگاه کهن الگویی بدان توجه شده است. نوآوری این پژوهش به مطرح کردن کهن الگوی آب و واکاوی آن در آثار شیرکو بیکس باز می گردد. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، با بهره گیری از رویکردی اسطوره ای-روان شناختی، به تصویر آب در اشعار شیرکو بیکس خواهیم پرداخت که تا چه میزان با مبانی کهن الگویی هم خوانی دارد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان می دهد که شیرکو بیکس در اشعارش برای بیان عمیق انتقادها و مفاهیم مورد نظر خود از مسائل کهن الگویی و نمادهای جهانی به خوبی بهره گرفته است و اغلب ویژگی های مهم مطرح شده برای کهن الگوی آب توسط یونگ و پژوهشگران دیگر در اشعار شیرکو به چشم می خورد که به اشکال مختلفی در شعر وی نمایان شده است. مهم ترین کارکرد آن رمز حیاتی بودن آن است.
۲۳۷۷.

بررسی تطبیقی مضامین «آگاهی» و «عصیان» در اشعار رمانتیک اجتماعی- انقلابی آندره شنیه و احمد شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 772 - 793

کلید واژه ها: رمانتیسم شاملو جامعه شنیه ادبیات تطبیقی عصیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۲
این جستار هدف دارد به بررسی تطبیقی اشعار رمانتیک اجتماعی - انقلابی آندره شنیه (۱۷۶۲-۱۷۹۴) و احمد شاملو (1925_2000) بپردازد. این دو شاعر انقلابی که به دو قرن متفاوت تعلق دارند، دارای اشتراکات یکسانند و از لحاظ تفکر و درون مایه اجتماعی اشعارشان، به رمانتیسم گرایش دارد. به علاوه، «آگاهی» و «عصیان» در درک مفهوم انقلابی بودن دو موضوع اساسی اند و نقش رمانتیسم چند وجهی (احساس گرا، جامعه گرا، و انقلابی) آن ها را به اثبات می رسانند. هر دو شاعر در قبال ناملایمات جوامع خویش، زبان انتقادی مشترکی دارند و در غالب اشعارشان فقر، بی عدالتی و ظلم مضامینی اند که تأثیر رمانتیسم را در مناسبات سیاسی - اجتماعی غرب و شرق آشکار می سازد. بررسی تطبیقی اشعار شنیه و شاملو بیانگر اهمیت تأثیر شعر بر سرنوشت انسان اجتماعی است و در آمیختن احساس با تعهد از مظاهر شعر پویای هر دو شاعر است. دراین مقاله با بررسی اشعار شنیه و شاملو، از منظر مکتب آمریکایی (قرابت ها و شباهت ها)، نشان می دهیم که دو شاعر با نگرش های هم گرا در تکاپوی ساخت دنیایی تازه در ژرفای جامعه هستند.
۲۳۷۸.

کلان استعاره دانش: بررسی تطبیقی اشعار شیرکو بی کس و عباس یمینی شریف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۸ 9 - 29

کلید واژه ها: معنی شناسی شناختی استعاره مفهومی کلان استعاره دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۹۴
از جمله نوین ترین رویکردهای نقد آثار ادبی، رویکرد شناختی می باشد. کلان استعاره ها که برای درک آثار ادبی مورد نیاز هستند، از ساز و کارهای استعاره های مفهومی در این نگرش بهره می برند. در این جستار با تکیه بر مفهوم شناختی استعاره، نگارندگان قصد دارد کلان استعاره دانش را در اشعار بی کس و یمینی شریف به صورت تطبیقی بررسی کند. داده های پژوهش، شعر «کتاب» از مجموعه شعر «اینک دختری سرزمین من است»(2011)، سروده بی کس و شعر «کتاب خوب» نوشته یمینی شریف می باشد. پرسش های اصلی پژوهش عبارت اند از مفهوم دانش چگونه در این اشعار نمود پیدا کرده است و چگونه استعاره های مفهومی خُرد در روساخت این اشعار توسط کلان استعاره دانش انسجام یافته اند. پژوهش حاضر بر اساس نظریات لیکاف و جانسون (1980) و کووچش (2010)، و به روش کیفی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهند که استعاره های خُرد بکار رفته در روساخت این اشعار دارای زیرساختی پایه ای به نام کلان استعاره دانش هستند.
۲۳۷۹.

عنصر غالب معرفت شناسانه در رمان نوجوان گفت وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ ها نوشته جمشید خانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۵ ۱۰۰-۶۹

کلید واژه ها: عنصر غالب معرفت شناسی رمان نوجوان روایت مدرن حیث التفات پویش آگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۵
از زمانی که برایان مک هیل در تفکیک رمان مدرن از رمان پسامدرن بر عنصر غالب معرفت شناسانه و هستی شناسانه تأکید ورزید، به موضوع عنصر غالب در بیشتر پژوهش های مربوط به آثار پسامدرن توجه شد. مک هیل معتقد بود که در رمان های مدرن عنصر غالب مسائل معرفت شناسانه است، درحالی که رمان های پست مدرن به موضوعات هستی شناسانه اهمیت بیشتری می دهند. معرفت شناسی بخشی از دانش فلسفی است که طی سه قرن اخیر اهمیت ویژه ای یافته و موضوع آن بررسی مسئله شناخت و ویژگی های آن است. مک هیل اعتقاد داشت که رمان های مدرن هم در محتوا و هم در ساختار به پرسش هایی می پردازند که حول مسئله شناخت می چرخند. پرسش هایی نظیر اینکه شناخت چگونه حاصل می شود؟ محدوده آگاهی کجاست؟ معرفت چه ساختاری دارد؟ و مواردی از این قبیل. رمان گفت وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ ها شرح وقایع یک روز از زندگی نوجوانی به نام «رهی» است که مهمان خانواده ای می شود که فرزند خود را ازدست داده اند. نویسنده در این اثر هم در محتوا و هم در ساختار موضوع شناخت را دست مایه روایتگری قرار داده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی عنصر غالب معرفت شناسانه در این رمان پرداخته است. نتایج نشان می دهد که خانیان در این اثر با استفاده از رویکردهایی همچون چیستی و کارکرد نشانه های زبانی در امر آگاهی، مسئله نیت مندی و موضوع پویش در آگاهی به بررسی ویژگی ها، شرایط و گستره شناخت پرداخته است.
۲۳۸۰.

اثرپذیری ساختاری- روایی رابرت ساثی در منظومه حماسی «ثعلبه ویرانگر» از شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 39 - 61

کلید واژه ها: ثعلبه شاهنامه رابرت ساثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۳۰۱
روبرتو ساثی شاعر و تاریخ دان شرق شناس قرن نوزدهم انگلستان در آثارش تحت تأثیر ادبیات فارسی و اسلامی قرارداشت. نمود این اثرپذیری در حماسه رزمی و اساطیری ثعلبه ویرانگر که تلفیقی از آموزه های دین اسلام و آموزه های دین زرتشت به شمارمی آید، بیش از سایر آثار وی مشهود است. در این جستار پس از ترجمه و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و تطبیق، روشن می گردد که این منظومه انگلیسی با شاهنامه فردوسی همانندی های متعددی دارد که ذیل دو محور ساختاری-روایی و در طرح و هسته اصلی داستان مورد واکاوی قرارمی گیرد. در پاره نخست مؤلفه هایی مانند پیروی از نظام دو بُنی متأثر از آیین اوستایی و زروانی در دو دسته اهورایی مانند سیمرغ و اهریمنی چون ضحاک، و هم چنین توجه به مقوله زمان و مکان، جنگ و نبرد، طلسم و جادو، ابزار قدرت و امتناع از مباشرت با زنان مورد توجه بوده و مشابهت های آن با شاهنامه فردوسی منتج می شود. در انطباق مؤلفه دوم نیز دستاورد این است که طرح و هسته اصلی داستان ثعلبه، الگو گرفته از قصه بالیدن فریدون و قیام او علیه ضحاک در شاهنامه فردوسی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان