تصحیح اشتباهاتی در انتساب برخی ابیات به رودکی سمرقندی در لغت نامه دهخدا (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از مهم ترین آثار پژوهشی تاریخ ادبیات فارسی تا به امروز، لغت نامه دهخداست. علی اکبر دهخدا (1257-1334) با بررسی هزاران کتاب و نسخه خطّی، بیش از چهل سال از عمر خود را وقف تألیف این فرهنگ لغت بزرگ به فارسی کرد. از مزیت های بارز این اثر، نقل اغلب واژه ها (بجز واژه های مدخل)، همراه با یک یا چند شاهد است که غالباً، از متون کهن منظوم و منثور برگرفته شده اند. از جمله شاعرانی که دهخدا و همکارانش، بسیار به سروده های او استناد کرده اند، رودکی سمرقندی است؛ به گونه ای که کمتر بیتی در دیوان رودکی هست که در لغت نامه به عنوان شاهد لغتی نیامده باشد. باوجود این، نگارندگان با بررسی یکایک شواهد منسوب به رودکی در این فرهنگ، متوجّه وجود شمار زیاد ابیاتی شدند که در دیوان رودکی مصحَّح نفیسی (1319 و 1341ه.ش.)، موجود نیست. با توجّه به اهمّیت سروده های رودکی، بویژه سروده های تازه منسوب به وی، نگارندگان برآن شدند درستی یا نادرستی این انتساب ها را بررسی کنند. با این هدف، نگارندگان 75 بیت از ابیاتی را که در متن دیوان رودکی تصحیح نفیسی نیست، امّا در لغت نامه دهخدا به نام رودکی ثبت شده، بررسی کردند و در نهایت، مشخص شد که 27 بیت از این ابیات به واسطه برخی منابع، که مهم ترین آنها دیوان مجعول رودکی چاپ تهران (سال 1276ش.) است، به لغت نامه راه یافته؛ سه بیت (دو شاهد) در منابع مورد بررسی ما بدون نام سراینده هستند و مابقی، ابیاتی هستند که متعلق به رودکی نیستند. جستار حاضر، به منظور اصلاح انتساب این ابیات به ر ودکی در لغت نامه و جلوگیری از ورود آنها به نام رودکی در پژوهش ها و دیوان های چاپی آینده، انجام یافته است.Correction of Mistakes in Attributing Some Verses to Rudaki Samarqandi in Dehkhoda Dictionary
one of the most important research works in the history of Persian literature to date is the Dehkhoda Dictionary. Dehkhoda, after reviewing thousands of books and manuscripts, devoted more than forty years of his life to compiling this Persian-to-Persian dictionary.one of the obvious advantages of this work is the quotation of most words (except the words of the entry), along with one or several examples. These examples are often taken from ancient poems and prose texts. Rudaki Samarqandi is one of the poets whose works have been cited by Dehkhoda and his colleagues in compiling this dictionary. In such a way that most verses of Rudaki's divan can be found in the dictionary as a word example. Nevertheless, the authors, by examining each example attributed to Rudaki in this dictionary, noticed the existence of a large number of verses that are not mentioned in Rudaki's Divan collected by Nafisi. Due to the importance of Rudaki's poems, especially the new poems attributed to him, the authors decided to examine the Inaccuracy or Inaccuracy of these attributions by examining these verses. To this end, the authors examined 73 verses that are not in Rudaki's Divan but are recorded in Dehkhoda's dictionary under the name of Rudaki; eventually it became clear that none of these verses belonged to Rudaki. The present article has been done in order to correct the attribution of these verses to Rudaki in the dictionary and to prevent them from entering Rudaki’s name in future researches and printed divans.
تبلیغات
