دردانه عشق (شرح بیتی از حافظ) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
نسج و بافت بیان در شعر حافظ، علی رغم سادگی و روشنی بیشینه ابیات و تعابیر، بر شبکه معنایی پیچیده و عموماً پنهانی مبتنی است که گاه معانی عمیق و دقیق مستتر در آن، چندان در بادی امر رخ نمی نماید. به همین سبب، ابیات متعددی از دیوان وی، تنها با تأملات و بازخوانی های مکرر است که در معرض فهم و منصه ظهور قرار می گیرد. ازجمله این ابیات، این بیت مشهور است که «عشق دُردانه است و من غواص و دریا میکده/ سر فروبردم در آنجا تا کجا سر برکنم» (از غزل مشهورِ «من نه آن رندم که ترک شاهد و ساغر کنم»)؛ بیتی که شارحان و حافظ شناسان به گواهی آثارشان، معنای آن را روشن و سرراست تلقی کرده اند. نویسنده جستار حاضر، علی رغم این تلقی عمومی، با تکیه بر بازخوانی دقیق تر و تأمل در شبکه معنایی پیچیده و به هم تافته اجزا و مفردات بیت، می کوشد در عین نقد تلقی مذکور، معنای مستنبط خود را از بیت با خوانندگان در میان نهد. تبارشناسی تعابیرِ شاعرانه و مفاهیم صوفیانه بیت مذکور، ارتباط مکتب عرفانی حافظ با اندیشه های احمد غزالی و کتاب سوانح او را نشان می دهد.The Unique Pearl of Love (Description of a Verse by Hafiz)
Despite the simplicity and clarity of most of the verses, the texture of expression in Hafiz’s poetry is based on a complex and generally hidden semantic network, which sometimes the deep and precise meanings hidden in it do not appear at the first glance. For this reason, several verses of his poem collection are exposed to understanding only with repeated reflections and re-readings. Among these verses is this famous one: عشق دُردانه است و من غواص و دریا میکده/ سر فروبردم در آنجا تا کجا سر برکنم “Love is a unique pearl and I am a diver and the sea is a winehouse/ there, my head, I plunged without knowing where I would come out”. The meaning of this verse has been considered clear and straightforward by commentators and connoisseurs, as evidenced by their works. In spite of this general opinion, the author of the present essay, relying on a more detailed reading and reflection on the complex and interwoven semantic network of the parts and words of the verse, tries to present his own inferred meaning of the verse to the readers while criticizing the aforementioned opinion. The genealogy of the poetic interpretations and Sufi concepts of the said verse shows a connection between Hafiz’s mystical school and Ahmad Qazzâli’s thoughts and his book “Sawâneh”.
تبلیغات
