اثر بلایای طبیعی بر تقاضای گروه های خوراکی و غیرخوراکی خانوار با استفاده از سیستم تقاضای EASI (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پدیده های ناگوار طبیعی چند قرن اخیر نمود زیادی یافته و در دسته چالش های اساسی زیست محیطی جهانی قرار گرفته است که پیامدهای اقتصادی- اجتماعی فراوانی برای کشورها دارد، به طوری که شواهد بسیاری نشان می دهد که بلایای طبیعی اثرات منفی قابل توجهی بر بازدهی محصولات کشاورزی و امنیت غذایی بر جای می گذارند. بلایای طبیعی می توانند درآمد، بودجه، میزان تولیدات کشاورزی، دستمزد و اشتغال را تحت تأثیر خود قرار داده و در نهایت اثر منفی بر تقاضا بر جای بگذارند که این پدیده، سبب عدم پاسخگویی به نیازهای افراد شده و مشکلات متعددی بر سلامتی افراد وارد می کند. ایران نیز یکی از مناطق بلاخیزی است که اغلب این بلایای طبیعی خسارات زیادی برای آن ایجاد نموده است و این حوادث ناگوار طبیعی بسته به شدت و مدت زمان وقوع، می توانند تأثیرات متفاوتی بر تقاضای افراد داشته باشد. از این رو، انجام مطالعات در سطح خرد، به ایجاد شواهد تجربی در مورد اثرات بلایایی بر تقاضای خانوار به منظور کنترل اثرات منفی آن کمک می کند. به همین علت، این مطالعه به بررسی اثر سیل بر تقاضای گروه های خوراکی و غیرخوراکی در ایران طی سال های 1398- 1397می پردازد. بدین منظور از داده های طرح هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران و مدل سیستم تقاضای EASI استفاده شده است، که این داده ها، شامل اطلاعات خانوار شهری و روستایی، نشان می دهد خانوارها در استان هایی که شوک های ناشی از سیل را تجربه می کنند، تقاضای گروه های خوراکی، سوخت و روشنایی و هتل و رستوران را به علت محدودیت بودجه ای خانوارها در پی کاهش سطح زیرکشت کشاورزی، از بین رفتن محصولات کشاورزی و کاهش درآمد، کاهش می دهند. این در حالی است که تقاضای گروه های بهداشتی خود را به دلیل افزایش پیامدهای منفی سیلاب بر سلامت جسمی و روحی و نیاز به درمان آن ها، افزایش می دهند. همچنین، تقاضای لوازم خانگی نیز افزایش می یابد، چراکه این لوازم در جریان سیلاب ها نابود می شوند و پس از این پدیده خانوارها بایستی دوباره آن ها را خریداری کنند. به علاوه، سیل اثر مثبت و معناداری بر تقاضای حمل و نقل دارد.