نقش نمادهای آیینی و دینی در نشانه های بصری گرافیک معاصر ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اعتقادات مذهبی در حافظه جمعی جامعه، از گذشته در قالب نماد محفوظ مانده و در آثار هنری نمود بصری یافته است. در این مقاله با بررسی ادیان و اعتقادات ایرانی میتراییسم و زرتشتی در بستر تاریخی گذار به دوران اسلامی و با شناخت آموزه ها و تعالیم و آثار شکل گرفته تحت عنوان هنر این ادیان، ارتباطات درونی میان نمادهای نظری، بصری و زیبایی شناسی آنها و نمادهای اصلی موجود در آثار ایرانی بررسی شده است. از این رو نویسندگان مقاله با روش تحلیل و مقایسه اسناد هنر ایران به بررسی مبانی نظری و اعتقادات جاری در ادیان مورد بحث پرداخته اند و پس از استخراج نشانه های نظری پشتیبانی کننده نمادها، مؤلفه های قابل تصویرگری در آنها را مطرح کرده اند. با بررسی ساختار تاریخی فرهنگی، لایه های معنایی مستتر بنیان اعتقادی محکمی، در پس هر یک از نشانه های موجود یافته شده که مبین نقش سازنده ادیان ایرانی در نشانه های بصری گرافیک معاصرمان است. مقاله حاضر کوششی برای بازخوانی هویت ایرانی با تکیه بر نقش سازنده نشانه ها و نمادهای به جای مانده از ادیان و آیین های ایرانی است، به طوری که رهاورد کاربرد این نشانه ها در آثار گرافیک هنری که خود نقش رسانه در جامعه را ایفا می کند، حفظ و تقویت همبستگی و انسجام فرهنگ ملی ایرانیان است. جهت بررسی هویت اجزای سازنده گرافیک ایران، یک جامعه نمونه از آثار هنرمندان نسل های مختلف گرافیک ایران متشکل از: استاد قباد شیوا، استاد فرشید مثقالی، فرزاد ادیبی، رضا عابدینی و ایمان راد انتخاب شده است. در ادامه نمادهای برگرفته از هنر ایرانی که طی مطالعه در بخش بررسی ادیان استخراج شده در آثار افراد جامعه نمونه مورد سنجش آماری قرار گرفته و نتایج به دست آمده در جدول شماره ۱ ارائه شده است.