تبیین کارکردمحیط زیست معنوی برای برنامه ریزی توسعه شهری با مطالعه تطبیقی شهر مکه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

گذشته شهر مکه از کتاب اسلام و محیط زیست، انتشارات دانشگاه هاروارد آمریکا، و گزارش روزنامه گاردین درباره توسعه شهری مکه به درخواست حکومت آل سعود، با مطالعه تطبیقی و طی سه مرحله مقایسه شد. در مرحله اول، آسیب های وارده بر این شهر از منظر «زیست محیطی؛ وضعیت و معیشت ساکنان؛ و نمادهای فرهنگ دینی» مشخص شدند. در مرحله دوم، این آسیب ها با دو نظریه دینی «فاید هگرا» و «وظیفه گرا» تحلیل شدند. نتایج این دو مرحله نشان داد که توسعه شهری مکه، بر نظریه فاید هگرا منطبق است که با آموزه های اسلام سازگار نیست و برنامه های توسعه شهری مصداق بارز فساد در زمین است؛ زیرا دین را از کارکرد اجتماعی آن منحرف کرده، فرصت رشد و تعالی را از ساکنان سلب و کانون امت اسلامی یعنی خانواده را متلاشی کرده است و درمجموع، مالکیت مردم مکه، که ملازم معاد و معاش آن هاست، غصب شده است. به طور کلی، برنامه ریزی توسعه شهری مکه استدلال عقلیِ متضمنِ رفتار منطقیِ فردی و اجتماعی ندارد. مرحله سوم، چگونگی احیای هویت شهری مکه، با روش اسنادی نشان داد که احیای این هویت با محیط زیست معنوی و اصل توحید، که قائل به وحدت وجود اجزای شهر است، امکان پذیر است. برای تحقق این مهم، الگوی «نظم متعالی توسعه شهری » پیشنهاد می شود.