نظام ارتقای اعضای هیأت علمی را می توان فرایندی کیفی و کارشناسی در نظر گرفت که با اتخاذ رویکردها و معیارهای غنی و مستحکم، زمینه تحول بنیادین در فعالیت های اعضای هیأت علمی را فراهم می کند. بازنگری نظام ارتقا به گونه ای که به معنای واقعی باعث ارتقای دانشگاه و جامعه و حرکت به سوی اهداف متعالی باشد، نیازمند بازنگری اساسی در سیاست ها و فرایندهای شکل دهنده این نظام است. با طرح چنین دیدگاهی این پرسش مطرح می شود که برای عملی شدن این دیدگاه ها و اتخاذ رویکردهای متفاوت، چه سازوکارهای اجرایی مورد نیاز است؟ مقاله حاضر سعی دارد برای دادن پاسخی مناسب به این پرسش، با نگاهی تطبیقی به بررسی فرایندهای اجرایی ارتقا در دانشگاه های کمبریج (انگلستان)، بریتیش کلمبیا (کانادا)، هاروارد (آمریکا)، ملبورن (استرالیا)، ایندراپراستا (هند) و کیپ تون (آفریقای جنوبی) بپردازد. مسائل مورد بررسی عبارتند از: اهداف کلان تعیین شده برای فرایند ارتقا، فرایند تقاضای ارتقا، مراجع تصمیم گیری در سطوح مختلف، انواع مستندات مورد بررسی و فرایند بررسی تقاضاهای ارتقا و ارزیابی مستندات. یافته های حاصل از مطالعه اسناد شش دانشگاه بر اساس این زمینه های موضوعی در کنار نگاهی به آیین نامه ارتقای اعضای هیأت علمی دانشگاه های کشورمان مبنای طرح برخی دغدغه ها و ارائه پیشنهادهایی درباره بخش های مختلف فرایند ارتقا در نظام آموزش عالی کشور در این مقاله قرار می گیرد. هرچند اقتباس مستقیم فرایندهای مورد بحث بدون توجه به ویژگی های عام فرهنگی و اجتماعی و ویژگی های خاص نظام آموزش عالی کشورمان مطلوب و در اصل امکان پذیر نیست، اما توجه به این فرایند ها افق های جدیدی را پیش روی دست اندرکاران و برنامه ریزان نظام ارتقای اعضای هیأت علمی و سیاستگذاران آموزش عالی کشور می گشاید و دیدگاه های نوینی را برای ایجاد تحول مطلوب ارائه می کند.
