حسین محمدی دوستدار

نظام ارتقای اعضای هیأت علمی را می توان فرایندی کیفی و کارشناسی در نظر گرفت که با اتخاذ رویکردها و معیارهای غنی و مستحکم، زمینه تحول بنیادین در فعالیت های اعضای هیأت علمی را فراهم می کند. بازنگری نظام ارتقا به گونه ای که به معنای واقعی باعث ارتقای دانشگاه و جامعه و حرکت به سوی اهداف متعالی باشد، نیازمند بازنگری اساسی در سیاست ها و فرایندهای شکل دهنده این نظام است. با طرح چنین دیدگاهی این پرسش مطرح می شود که برای عملی شدن این دیدگاه ها و اتخاذ رویکردهای متفاوت، چه سازوکارهای اجرایی مورد نیاز است؟ مقاله حاضر سعی دارد برای دادن پاسخی مناسب به این پرسش، با نگاهی تطبیقی به بررسی فرایندهای اجرایی ارتقا در دانشگاه های کمبریج (انگلستان)، بریتیش کلمبیا (کانادا)، هاروارد (آمریکا)، ملبورن (استرالیا)، ایندراپراستا (هند) و کیپ تون (آفریقای جنوبی) بپردازد. مسائل مورد بررسی عبارتند از: اهداف کلان تعیین شده برای فرایند ارتقا، فرایند تقاضای ارتقا، مراجع تصمیم گیری در سطوح مختلف، انواع مستندات مورد بررسی و فرایند بررسی تقاضاهای ارتقا و ارزیابی مستندات. یافته های حاصل از مطالعه اسناد شش دانشگاه بر اساس این زمینه های موضوعی در کنار نگاهی به آیین نامه ارتقای اعضای هیأت علمی دانشگاه های کشورمان مبنای طرح برخی دغدغه ها و ارائه پیشنهادهایی درباره بخش های مختلف فرایند ارتقا در نظام آموزش عالی کشور در این مقاله قرار می گیرد. هرچند اقتباس مستقیم فرایندهای مورد بحث بدون توجه به ویژگی های عام فرهنگی و اجتماعی و ویژگی های خاص نظام آموزش عالی کشورمان مطلوب و در اصل امکان پذیر نیست، اما توجه به این فرایند ها افق های جدیدی را پیش روی دست اندرکاران و برنامه ریزان نظام ارتقای اعضای هیأت علمی و سیاستگذاران آموزش عالی کشور می گشاید و دیدگاه های نوینی را برای ایجاد تحول مطلوب ارائه می کند.

نظام ارتقا ی اعضای هیئت علمی دانشگاه ها یکی ازسازوکارهای عمده حفظ و تقویت کیفیت و کارآمدی فعالیت های آموزش عالی و پژوهش در کشور به شمار می آید.براین اساس، و با توجه به در دست تدوین بودن آیین نامه ی جدید ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور، بررسی تطبیقی نظام های ارتقای اعضای هیئت علمی در دانشگاه های دیگر کشورها به منزله ی یکی از گام های مقدماتی در تدوین چنین نظامی ضروری به نظر می رسد. مطالعه ای تطبیقی در این مورد با بررسی نظام ارتقای دانشگاه های دیگر کشورها و مقایسه ی آن با نظام جدید پیشنهادی برای ارتقای اعضای هیئت علمی در آموزش عالی به سیاست گذاران علمی کشور امکان خواهد داد با تحلیل دیدگاه های منعکس شده در نظام ارتقای مربوط به دیگر کشورها و با در نظر گرفتن موقعیت آموزش عالی کشورمان، آیین نامه جدید ارتقای اعضای هیئت علمی را به گونه ای طراحی و تدوین کنند که فراهم کننده زمینه ارتقای همه جانبه آموزشی، علمی و تحقیقاتی کشور باشد. مطالعه حاضر به بررسی تطبیقی معیارهای ارتقای اعضای هیئت علمی در آیین نامه پیشنهادی در مقایسه با معیارهای ارتقای در 35 دانشگاه از کشورهای ترکیه، افریقای جنوبی، ایرلند، لبنان، نیوزیلند، کانادا، امریکا، انگلستان و استرالیا می پردازد. معیارهای مورد بررسی که برگرفته از وبگاه های رسمی این دانشگاه ها هستند، در زمینه های آموزش، پژوهش و خدمات استخراج شده اند و سپس به صورت تطبیقی در مقایسه با زمینه های مشابه درآیین نامه پیشنهادی ارتقای مورد بحث قرار گرفته اند. بر این اساس، پیشنهادهایی برای جامعیت و تعمیق بیشتر معیارهای آیین نامه مورد بحث به ویژه در زمینه توجه بیشتر به جنبه های آموزشی فعالیت های اعضای هیئت علمی و مد نظر قرار دادن اثرگذاری فعالیت های علمی و پژوهشی در متن جامعه ارائه می شود.