شناسایی و سنجش وضعیت پیشایندها و پسایندهای تربیت شهروند حرفه ای در نظام آموزشی کشور:ارائه یک مدل سیستمی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف این پژوهش شناسایی و سنجش وضعیت پیشایندها و پسایندهای شهروند حرفه ای در نظام آموزشی کشور در یک مدل فرایندی بود. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی؛ از نظر روش جمع آوری داده ها توصیفی – پیمایشی و از نظر نوع داده، ترکیبی (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی بود. خبرگان جامعه علمی دانشگاهی و متخصصان آموزش وپرورش بودند و در بخش کمی جامعه آماری شامل کلیه معلمان مدارس ابتدایی سطح کشور به تعداد 358000 نفر بود. حجم نمونه در بخش کیفی با استفاده از اصل اشباع نظری 23 نفر تعیین شد و این افراد با روش هدفمند انتخاب شدند و در بخش کمی نیز با استفاده از فرمول کوکران 900 نفر به عنوان نمونه تعیین شد و این افراد با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه های نیمه ساختار یافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته 160 سؤالی بود. برای سنجش روایی پرسشنامه از روایی محتوا و سازه استفاده شد که نتایج بیانگر روایی ابزار بود. برای سنجش پایایی مصاحبه از پایایی باز آزمون (0.77) و روش توافق درون موضوعی (0.83) استفاده شد؛ همچنین به منظور اطمینان از پایایی پرسشنامه از دو روش ضریب آلفای کرونباخ (برای تمام مؤلفه ها بزرگ تر از 0.7) و باز آزمایی (برای تمام مؤلفه ها بزرگ تر از 0.7) استفاده شد که نتایج بیانگر پایا بودن ابزارها بود (84/0). روش تحلیل داده ها در بخش کیفی کدگذاری باز و محوری بود؛ همچنین در بخش کمی از روش های آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار، جداول، اشکال و نمودارها استفاده شد و در بخش استنباطی از روش های تحلیل عاملی (تأییدی و اکتشافی) و آزمون تی تک نمونه ای استفاده شد. نتایج نشان داد که عوامل موثر در تربیت شهروندی را می توان در سه دسته درونداد، فرذایند و برونداد دسته بندی کرد عوامل درون داد شامل، اهداف و فلسفه تربیت، فناوری و تجهیزات آموزشی، نیروی انسانی، معیارهای ارزیابی، استانداردها و منابع آموزشی؛ عوامل فرایند شامل مؤلفه هایی مانند روش های تربیت، پداگوژی، محتوای آموزش و فرایندهای آموزش و کارکردهای پنهان تربیت است و عوامل برون داد، یعنی شهروند حرفه ای شامل شناخت، توانایی و نگرش مدنی می باشد. بر اساس مؤلفه های شناسایی شده مدل شهروند حرفه ای ارائه شد و برازش آن با استفاده از شاخص های مطلق، نسبی و تعدیل یافته مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج حاکی از برازش آن داشت؛ همچنین نتایج نشان داد که وضعیت تمام مولفه های شناسایی شده در بین معلمان ابتدایی در حد مطلوب بود.