این پژوهش به بررسی پاره گفتارهای واکنشی در پاره ای از مکالمات زبان فارسی می پردازد. پاره گفتارهای واکنشی، پاره گفتارهای کوتاهی مانند hmm، mm و... هستند که شنونده حین گوش دادن به گوینده، آن ها را تولید می کند، بدون اینکه نوبت گیری کند و یا اینکه گوینده نیازی به پاسخ دادن به آن ها داشته باشد. این کلمات بر پیشبرد هر چه بهتر گفت و گوها تاثیر می گذارد. اهمیت پاره گفتارهای واکنشی در زمان فقدان آن ها فهمیده می شود. اگر پاره گفتارهای واکنشی نابجا به کار رود، در روند مکالمه اختلال ایجاد می کند؛ پس چشم پوشیدن از آن ها در تحلیل مکالمات، باعث نادیده گرفتن بخش مهمی از تعاملات روزانه می شود. تاکنون، این پاره گفتارها در زبان فارسی مورد مطالعه و بررسی زبان شناختی قرار نگرفته است.
در پیکره زبانی این پژوهش، 960 پاره گفتار واکنشی در کل مکالماتِ ضبط شده، اعم از مکالمات رو در رو و مکالمات تلفنی، مشخص و آوانگاری شده و در چارچوب تجزیه و تحلیل مکالمه بررسی شده است. همچنین، نقش متغیرهایی مانند مشخصه های زبرزنجیره ای در معنا و میزان تاثیرگذاری این پاره-گفتارها مورد مطالعه قرار گرفته است. داده های این پژوهش نشان می دهد پاره گفتارهای واکنشی در بافت های مختلف، معانی متفاوتی دارند و می توان برای این پاره گفتارها مطابق با بسامدشان، معانی اصلی و جانبی در نظر گرفت. همچنین، می توان با توجه به عوامل دخیل در آن ها، طیفی برای میزان تاثیرگذاری این پاره گفتارها قائل شد. هدف ما از نگارش مقاله حاضر این است که معنا و کارکرد پاره گفتارهای واکنشی زبان فارسی را در مکالمات این زبان مشخص کنیم و نقش برخی عوامل تاثیرگذار بر معنای این پاره-گفتارها را نشان دهیم.
