مطالب مرتبط با کلیدواژه

فطرت


۲۰۱.

دین شناسیِ دورکیم در نگاه فرانظریه ای شریعتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای فلسفه دین سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 25-40

کلیدواژه‌ها: احساس دینی احساس اجتماعی فطرت جامعه شناسی دین انقیاد تئوریک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۶۷
در این مقاله، نقد شریعتی بر جامعه شناسی دین دورکیم واکاوی شده است. این واکاوی نشان می دهد هر نظریه ای باید مورد بحث و نقد قرار گیرد و شریعتی نشان داده است که نظریه دورکیمی یکی از مهم ترین سرچشمه های جامعوی کردن مقوله دین است (که توانسته نحله های گوناگون ضدّ مذهبی را تقویت کند) و در این قالب، مسئله «احساس دینی» در تاریخ بشر -که در ادبیات دینی از آن با مفهوم «فطرت» یاد می گردد- را نفی و مسخ کند و شریعتی با تفکیک بین «احساس دینی» و «روح اجتماعی» این نظریه را نقض کرده است؛ ثانیاً این رویکرد تئوریک شریعتی به عنوان یک «چشم انداز کلاسیک» باید در جهان مطرح شود و این، به خودی خود، می تواند ایجاد سنّت مطالعات دینی در چهارچوب جامعه شناسی مبتنی بر رویکرد ایرانی با قرائت شریعتی را به منصه ظهور برساند. روش مطالعه در این مقاله، روش تجزیه و تحلیل متون است.
۲۰۲.

تربیت سیاسی در اندیشه آیت الله خامنه ای بر اساس نظریه فطرت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 107 - 130

کلیدواژه‌ها: تربیت سیاست انسان فطرت آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۴۰۳
یکی از وجوه تربیت، تربیت سیاسی است که از مهمترین مکانیسم های شهروندپروری به شمار می آید. رویکرد های تربیت سیاسی اسلامی، منبعث از الهیات دینی – انسانی است، بنابراین سیاست ملازم با تربیت اخلاقی و متضمن سعادت دنیوی و اخروی جوامع اسلامی است. چنین استنباط و جایگاهی از مفهوم تربیت سیاسی، مطالعه اصول و مولفه های تربیت سیاسی را در اندیشه متفکران و رهبران اسلامی، ضروری می نماید. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بهره از چارچوب نظری فطرت، مفهوم تربیت سیاسی در اندیشه آیت الله خامنه ای بررسی می شود. بنابراین سوال مقاله به چگونگی تربیت سیاسی در اندیشه آیت الله خامنه ای اشاره دارد و فرضیه مقاله این است که اندیشه آیت الله خامنه ای با ابتنا بر نظریه فطرت انسان، مفاهیمی همچون عدالت خواهی، مشارکت طلبی، آزادی خواهی و مسئولیت پذیری را از اصول بنیادین تربیت سیاسی اسلامی، قلمداد نموده که با تقویت دو حوزه بینش و نگرش شهروندان، جهت دهی به ایستارها و رفتارهای شهروندان را به عهده دارد.  
۲۰۳.

نقش فطرت در چهارچوب اخلاقی ملاصدرا بر اساس نظام وجودشناختی حکمت متعالیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 37 - 58

کلیدواژه‌ها: فطرت معرفت علم حصولی علم حضوری اخلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۹ تعداد دانلود : ۳۱۵
بسیاری از فیلسوفان اسلامی به وجود ادارکات فطری در بشر معتقدند. برخی صاحب نظران اندیشه اسلامی پذیرش ادارکات فطری اخلاقی را بهترین راه حل نسبی گرایی اخلاقی دانسته اند. در این نوشتار در پی یافتن پشتوانه ای استوار برای اخلاق هستیم و آن را در نظام هستی شناختی ملاصدرا و نیز در مسئله فطرت جست وجو می کنیم. در این مقاله پس از مطابقت دیدگاه ملاصدرا با کاربردهای واژه فطرت به این نتیجه رسیده ایم که بنا بر اصول انسان شناختی حکمت متعالیه از قبیل اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، جسمانیهالحدوث بودن نفس انسان فاقد پیش آورده های حصولی است؛ اما بر مبنای اصول «مساوقت وجود و علم»، «علم بسیط مشترک بین انسان ها» و نیز «علم معلول به ذات خود مستلزم علم به علت است» ادراک حضوری فطری قابل ثبات است. این ادراک حضوری و فطری به خداشناسی فطری منتهی می شود و این اصل پشتوانه ای استوار برای گزاره های اخلاقی خواهد بود.
۲۰۴.

بررسی تطبیقی آثار و نتایج نظریه صیانت ذات اسپینوزا و نظریه فطرت علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال پنجاه و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 31 - 50

کلیدواژه‌ها: صیانت ذات حفظ خود فطرت اختیار آزادی و بندگی سعادت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۶۷
اسپینوزا درکتاب «اخلاق»، برای تبیین حیات عقلانی انسان و چگونگی اختیار آدمی، پای قانون صیانت ذات را به میان می آورد. به موجب این قانون «هر شی از این حیث که در خود هست می کوشد تا هستی اش را حفظ کند.» اهمیت این قانون در شکل دادن به نظام اخلاقی و وصول به غایتِ «سعادت انسانی»-که مقصود اصلی اسپینوزا از تلاش فلسفی اوست-روشن می شود. مفاهیمی نظیرآزادی اراده، اختیار، سعادت و فضیلت، مبتنی بر صیانت ذات؛ تبیین نویی پیدا می کنند. در طرف دیگر علامه طباطبایی با طرح نظریه فطرت، اساس نظریه اجتماعی خود را پی ریزی می کند ودر ادامه روش زندگی برآمده از فطرت یا همان دین فطری را مبتنی بر «ساختمان وجودی» ویژه آدمی می داند که انسان باعمل به مقتضای دین فطری در پرتو زندگی عقلانی به حیات طیبه می رسد و نهایتاً در این نظریه مفهوم اختیار و آزادی انسان، مبتنی بر فطرت معنای تازه ای می یابد. در این مقاله سعی شده تا با نگاهی تحلیلی-تطبیقی به بررسی نظرگاه دو فیلسوف و رهیافت های مشترک و متفاوت آنها در عرصه آثار و نتایج دو سنت فلسفی پرداخته شود.
۲۰۵.

بررسی دیدگاه های فیض کاشانی و علامه طباطبایی در ارتباط با فطرت با تکیه بر روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۹۸ 105 - 132

کلیدواژه‌ها: توحید روایت فطرت فیض کاشانی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰
فطرت از مفاهیمی است که در قرآن و روایات اهل بیتb جایگاه رفیعی دارد و شناخت دقیق آن می تواند بسیاری از گره های معرفتی انسان را بگشاید و جهت زندگی او را معلوم و او در مسیر رستگاری قرار دهد. پرسش اصلی این نوشته آن است که آیا می توان با بررسی آرای مفسّران و مُحدّثان به شناخت جامعی از این مهم دست یافت؟ برای این منظور تلاش کرده ایم ضمن بررسی معنای لغوی و اصلاحی واژه فطرت، آن را از دیدگاه فیض کاشانی و علامه طباطبایی و با استفاده از روایات، به روش اسنادی- تحلیلی واکاوی کنیم. یافته های پژوهش نشان می دهد دیدگاه هر دو مفسّر در راستای فطرت توحیدی، مقصد نهایی و نقش انبیا در به کمال رساندن آن و رابطه فطرت و شرع تا حدّی به هم نزدیک است؛ اما در موضوع رهاشدن مردم در ترک اکتساب معرفت به خدا در امور فطری، همچنین علّت فطری بودن نبوّت و امامت و زبان فطرت در عالم ذرّ نظر یکسانی ندارند.
۲۰۶.

«فطرت» و «مهدویت» در نظم نوین پساکرونایی دهکده جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 175 - 209

کلیدواژه‌ها: دهکده جهانی کرونا جهانی سازی فطرت مهدویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۲۹۹
درباره جهان پساکرونا پرسش های مهمی در میان متفکران و پژوهشگران جاری است. آنچه که به آن اذعان می شود این است که تحول اساسی در جهان ایجادشده، برخی از مناسبات فروریخته و رویش ها و روندهای جدیدی در راه است. سوال اصلی مقاله حاضر در واکاوی ضروری این شرایط خطیر پیش آمده، این است که چرا به رغم ادعای جهانی شدن، در مقطع بروز رفتارهای بیولوژیک ویروس کرونا، دولت های غربی به خصوص دولت های استکباری مدعی رهبری دهکده جهانی، میل به محلی شدن و شهروندان آنها میل به تفرد با صبغه ای خودمحورانه پیدا کرده اند؟ بررسی ما در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و مطالعه ی اسنادی نشان از آن دارد که تحولات پسا کرونایی، به لحاظ تئوریک ذات ناعادلانه جهانی شدن آمریکایی - اروپایی مبتنی بر مبادی هستی شناسی، انسان شناختی و ارزش شناسی مدرن و به لحاظ میدانی و عملیاتی ناکارآمدی حکمرانی ادعایی نظام جهانی و سقوط فردگرایی در ورطه ی خود محوری را عیان تر از پیش ساخته است، به نظر می رسد آنچه که جهانی می شود پرسش بیشتر و جدی تر از حقیقت هستی و انسان، گرایش انسان ها به سبک زندگی منطبق با فطرت انسانی، سنت های الهی و آرزو و انتظار منجی الهی موعود است. این گونه پرسش ها و گرایش ها، «دین فطری اسلام» و «مهدویت» را بیش از پیش در کانون توجهات بشری قرار می دهد.
۲۰۷.

تحلیلی بر دیدگاه علامه طباطبایی و جوادی آملی در مسئله عالم ذرّ با تکیه بر مبانی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 23 - 46

کلیدواژه‌ها: عالم ذر فطرت طباطبایی جوادی آملی ملاصدرا حمل حقیقه و رقیقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۲۴۳
بحث درباره عالم ذر همواره با دو پرسشِ «عالم ذر چه جایگاهی در نظام هستی دارد؟» و «چرا هیچ انسانی این میثاق را به یاد نمی آورد؟» همراه بوده است. پاسخ های متعددی به این دو پرسش داده شده است که پاسخ علامه طباطبایی و جوادی آملی از دقت و اهمیت بیشتری برخوردار است. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای سعی کرده ایم به منابع دست اول نظریه پردازان این بحث مراجعه کنیم. پاسخ های علامه طباطبایی و جوادی آملی به گونه ای هستند که در ابتدا در مقابل یکدیگر قرار می گیرند. در این مقاله ضمن بررسی پاسخ های این دو اندیشمند مشخص می شود که نظریه فطرت جوادی آملی، مسائل را بهتر و راحت تر حل می کند. در ادامه با توجه به نوآوری های ملاصدرا در مباحث حکمت متعالیه، مانند مسئله تشکیک وجود و مبحث «بسیط الحقیقه کلّ الأشیاء» و مخصوصاً حمل حقیقه و رقیقه مشخص می شود که نظریه فطرت با نظریه وجود جمعی قابل انطباق بوده و مکمل هم هستند.
۲۰۸.

نقش ذکر در شکوفایی فطرت الهی انسان از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و نهم بهمن ۱۳۹۹ شماره ۲۷۸ 23-32

کلیدواژه‌ها: فطرت فطرت الهی انسان عوامل شکوفایی فطرت ذکر یاد خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۱ تعداد دانلود : ۳۵۶
همه انسان ها دارای فطرت الهی هستند، ولی این فطرت گاه بر اثر موانع مختلفی محجوب می ماند؛ ازاین رو، نیاز به شکوفایی و فعلیت بخشی دارد. در نقطه مقابل موانع فطرت، عواملی باعث شکوفایی فطرت می گردند که در این میان، عامل ذکر و یاد الهی از مهم ترین آنها به شمار می رود. هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعه و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی با رویکرد تفسیر موضوعی، نقش ذکر در شکوفایی فطرت الهی در انسان را مورد بررسی قرار دهد. بررسی ها نشان می دهد از دیدگاه قرآن کریم ذکر و یاد الهی در شکوفا شدن فطرت الهی انسان تأثیر ویژه ای دارد و به هر اندازه که یاد خدا و توجه به معبود در وجود انسان بیشتر و عمیق تر باشد، معرفت شهودی به او بیشتر خواهد شد و فطرت الهی انسان بیدارتر و شکوفاتر می شود. این موضوع نمودها و آثار روشنی از قبیل نورانیت دل، بصیرت یابی انسان و قرب به خدای متعال، در زندگی اهل ذکر دارد. ذکر برای اینکه در شکوفایی فطرت الهی انسان تأثیر بگذارد، باید شرایطی داشته باشد که مهم ترین آنها خالصانه بودن، تداوم داشتن، کثیر و پنهانی بودن است.
۲۰۹.

بررسی مسئله تعدد زوجات و ارتباط آن با فطرت زنانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۹ «ویژه قزن و خانواده» 51-69

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات تفاسیر فریقین زنان تعدد زوجات ازدواج موقت فطرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۴ تعداد دانلود : ۵۰۸
یکی از دلایل جاودانگی وجامعیّت اسلام، تطابق احکام آن با فطرت بشری است. برخی افراد این شبهه را مطرح کرده اند که جواز تعدد زوجات تا چهار همسر، با فطرت زن و حس انحصارگرایی او که تمایلی به حضور همسر دوم در کنار خویش ندارد، مغایر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، با مطالعه منابع تفسیری و روایی فریقین وبررسی آیات و روایات ناظر بر مسأله، درپی دست یابی به پاسخ صحیح بوده و به این نتایج دست یافته است: با توجه به اهمیتی که اسلام برای حفظ بنیان خانواده در نظر گرفته، بنای اسلام بر تک همسری است و تعدد زوجات، به منظور حفظ جامعه از انحطاط و فساد در موارد ضرورت، تشریع شده و این حکم مغایرتی با فطرت زنانه ندارد. حس انحصارگرایی که در زنان نسبت به همسرشان وجود دارد، در راستای حفظ کانون خانواده بوده و این مسأله درآیات قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است.
۲۱۰.

روش شناسی شناخت علوم انسانی از منظر فطرت

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 5-18

کلیدواژه‌ها: فطرت روش شناسی علوم انسانی اسلامی منبع شناخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۲۳۴
فطرت به معنی سرشت خاص و آفرینش ویژه انسان است. از ویژگی های مهم فطرت، این است که نوع خلقت و آفرینش ویژه انسان، اقتضای آن را داشته و اکتسابی نیست و در میان همه انسان ها مشترک است و به تبدّل احوال، تغییر زمان، مکان و تمدن متحول نمی شود. از این رو، فطرت به عنوان یک منبع شناخت مستقل، حقیقی و قابل اتّکا است. سؤال اصلی این است که جایگاه فطرت در شناخت روش شناسی علوم انسانی چیست؟ به نظر می رسد، فطرت به عنوان منبع لایتغیّر و مشترک میان انسان ها، برجسته ترین روش شناخت علوم انسانی است. در این تحقیق، ایجاد گزاره های علوم انسانی از طریق منبع شناختِ «فطرت»، به عنوان الگوی جامع نظری و عملی، به عنوان هدف مورد مطالعه واقع شده و راهبرد علوم انسانی اسلامی، از این طریق مورد بحث قرار گرفته است. روش تحقیق، روش کتابخانه ای و توصیفی - تحلیلی است. فطرت دارای سه معناست که از میان آنها، معلوماتی که آفرینش ویژه انسان او را بدان هدایت می کنند، اساس تحقیق انتخاب شده است. راهکار شکوفایی فطرت از طریق تزکیه نفس بوده و از این طریق، می توان از فطرت به عنوان یک منبع شناخت علوم انسانی بهره برد. گزاره های علمی به دست آمده از این طریق می تواند به واقعیت و حقیقت نزدیک تر باشد. اگر شناخت علوم انسانی از غیر این مسیر حاصل شود، موجب انحرافات متعددی در مسیر تکامل علوم انسانی اسلامی خواهد شد.
۲۱۱.

بررسی خداشناسی و خداگرایی فطری با تکیه بر مبانی حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۱ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۸۱)

کلیدواژه‌ها: فطرت فقر وجودی خداشناسی فطری خداگرایی فطری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۷ تعداد دانلود : ۲۳۸
فطرت یکی از مبانی مهم در انسان شناسی دینی است. از آنجایی که انسان محور همه علوم انسانی است، اعتقاد به انسان شناسی فطری موجب جهتگیری خاصی در این علوم میگردد. فطرت انسانی همان هستی خاص انسان است که لوازم و ویژگیهای خاصی را در پی دارد که از آنها بعنوان فطریات یا ویژگیهای فطری یاد میشود. خداشناسی و خداگرایی فطری از مهمترین مصادیق فطریاتند. نوع نگاه به فطرت در اندیشه اسلامی و غربی متفاوت است. برخی از اندیشمندان مسلمان معتقد به خداگرایی فطری هستند و برخی دیگر به خداشناسی فطری معتقدند؛ از گروه دوم، برخی خداشناسی فطری را از سنخ علم حضوری میشمارند و طیف دیگر آن را از سنخ علم حصولی میدانند. بر اساس مبانی مبرهن حکمت صدرایی، از جمله: اصالت وجود، فقر وجودی، وحدت تشکیکی یا شخصی دانستن هستی در پرتو تحلیل عمیق اصل علیت و نیز توجه به نامتناهی بودن هستی خداوند، میتوان تبیینی قابل دفاع از خداشناسی فطری، بمعنای علم حضوری و شهود درونی فقر و ربط به حق ارائه داد. با پذیرش این زمینه فطری بسهولت زمینه برای استدلال و علم حصولی فطری، بمعنای بدیهی غیراولی فراهم میشود؛ استدلالهای عقلی متعدد در اثبات وجود خدا، مؤید بدیهی غیراولی بودن خداشناسی حصولی است. در نهایت، با تبیین خداشناسی فطری، خداگرایی فطری کشش درونی بسوی خدا به آسانی تبیین میشود، زیرا امکان ندارد موجودی فقر و نیاز محض و عین ربط به کمال و جمال مطلق باشد ولی مجذوب جمیل علی الاطلاق نگردد.
۲۱۲.

تبیین سلطه و رهایی در حکمت اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 35 - 68

کلیدواژه‌ها: سلطه رهایی فطرت طبیعت حکمت اسلامی جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۴۲
سلطه و رهایی از مفاهیم اصلی در فلسفه و علوم اجتماعی است. در حکمت اسلامی نیز این مسائل نیاز به تبیین و تحلیل دارند.  مسئله این مقاله تبیین سلطه و رهایی در حکمت اسلامی با تقریر و تبیین آیت الله جوادی آملی است. نوشتار حاضر با روش دیالکتیکی همراه با نقدِدرون ماندگار به تبیین مسئله فوق می پردازد. مراد از سلطه، سلطه ناشی از عقلانیت ابزاری است که هرچند ابتدا در دنیای مدرن با نشانه های چون ازخودبیگانگی و شیءوارگی نمایان شد، اما اینک سراسر جوامع انسانی را درنوردیده و معضلی برای کل انسانیت به شمار می آید. بر مبنای حکمت اسلامی باید ریشه های سلطه و رهایی را در دیالکتیک طبیعت و فطرت جستجو کرد. راهکارهای برون رفت از سلطه را نیز در تعامل عقل و نقل در بعد معرفت شناختی و برساخت اجتماعیِ واقعیت بر مبنای تعامل و تعادل فطرت و طبیعت؛ و تعامل عقل و نقل پی گیری کرد. از این منظر سلطه اجتماعیِ ناشی از ساختارهای اجتماعیِ مبتنی بر طبیعت، توحش گرا است و رهایی در صورتی تحقق می یابد که ساختارهای اجتماعی ذیل تعادل فطرت و طبیعت مورد نقددرون ماندگار بر مبنای خواسته های فطری قرار گیرند.
۲۱۳.

بازخوانی خانواده قرآنی مبتنی بر فطرت از منظر المیزان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۵) 7-20

کلیدواژه‌ها: فطرت خانواده بقای نوع غایات وجودی نقش مادری قوامیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۲۲۴
موضوع خانواده به دلیل جایگاه و آثار مختلف و بی بدیلی که در حیات اجتماعی دارد، همواره به نوعی در جغرافیای دانش های مختلف علوم بشری حضور داشته است. تحلیل های روان شناختی، تاریخی، حقوقی و جامعه شناختی، نمونه هایی از رویکردهایی است که بر مدار خانواده صورت پذیرفته است و پژوهشگران رشته های مختلف سعی نموده اند تا متناسب با رویکردشان ابعاد و کارکرد و فراز و فرود آن را تحلیل کنند. قرآن کریم به عنوان کتاب زندگی بشر اهمیت خاصی به این مسئله داده است. اختصاص منظومه ای از آیات کریمه به این مسئله نشانگر جایگاه رفیع آن در این کتاب آسمانی و تأثیر عمیق آن در زندگی اجتماعی است. این پژوهش با روش تبیین کارکردی، مضامین آموزه های تفسیر المیزان را در باب خانواده صورت بندی نموده و بر پایه فطرت، آثار آن را در جامعه انسانی تبیین می کند و به این پرسش پاسخ می دهد که تفسیر المیزان منظومه خانواده قرآنی را بر محور فطرت چگونه سازمان می دهد؟المیزان خانواده را در منظومه معرفتی مبتنی بر فطرت تحلیل می کند؛ به این صورت که تکوین این بنا را بر محور فطری بودن اصل زندگی اجتماعی و غایات وجودی فطری انسان معرفی می نماید و عناصر حفظ و استمرار آن را بر این محور ارزیابی می کند. در همین راستا، به سرمایه جنسی - که عنصر کلیدی در مسئله ازدواج و تشکیل خانواده است – به عنوان ابزار تحقق آن غرض وجودی نگاه می کند و در همین مدار، تفکیک نقش های جنسیتی و نیز قوّامیت مردان در حریم خانواده را سازمان می دهد.
۲۱۴.

رابطه دو سویه معرفت با حب و بغض از منظر علامه طباطبایی و امام خمینی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ ویژه فلسفه و کلام 124 - 157

کلیدواژه‌ها: معرفت حب بغض ادراک فطرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۶۸
رابطه معرفت با حب و بغض را می توان از مباحث مهم معرفت شناسی برشمرد، زیرا بررسی ارتباط معرفت با هر حوزه دیگری بحثی معرفت شناسانه است. در این زمینه پژوهش مستقلی صورت نگرفته است. گرچه ریشه این بحث ها در آثار حکمای اسلامی وجود دارد. علامه طباطبایی(ره) و امام خمینی(ره) دو حکیم الهی معاصر هستند که چکیده حکمت متعالیه اسلامی اند. در اینجا از نظرات شان به صورت هم پوشانی استفاده شده است.اساسی ترین وجه تمایز این بحث با هرمنوتیک فلسفی این است که هرمنوتیک فلسفی ریشه در نسبی گرایی معرفت شناختی دارد ولی بحث ما مبتنی بر امکان فهم واقع (ورای شرایط ذهنی) می باشد. در این نوشتار به تحلیل رابطه دو سویه معرفت با حب و بغض از منظر علامه طباطبایی(ره) و امام خمینی(ره) پرداخته شده است و چنین نتیجه شده که برخی از عوامل مهم تأثیرگذار معرفتی بر حب و بغض عبارتند از: سطح ادراکی ای که انسان در آن قرار دارد، صیانت از فطرت یا احتجاب فطرت، میزان توجه و... و بعضی از عوامل مهم تأثیرگذار حب و بغضی بر معرفت عبارتند از: تأثیر حب و بغض بر سعه وجودی، بر قلب و فطرت، و بر شاکله شخصیتی انسان و انعکاس آن در معرفت، امتزاج روحی ناشی از حبّ شدید و تأثیر آن در تقارب معرفت ها و... .
۲۱۵.

نقش فطرت در جهت دهی مدیریت سیاسی اسلام از منظر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ ویژه علوم سیاسی 95 - 118

کلیدواژه‌ها: فطرت مدیریت سیاسی مدیریت سیاسی فطری مدیریت سیاسی غیرفطری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۳۷۸
مدیریت سیاسی در دو بعد کلی روح و فن مدیریتی مورد بحث قرار می گیرد. مدیریت سیاسی دارای فنون مختلفی می باشد لکن آن چه که جهت دهنده به فنون می باشد، روح حاکم بر آن می باشد. ویژگی مهم فطرت آن است که در میان انسان ها مشترک بوده و به تبدل احوال، تغییر زمان، مکان و تمدن متحول نمی شود؛ بنابراین انسان ها چون دارای فطرتی الهی هستند، ذاتاً یگانه می باشند. سوال این است که نقش فطرت در جهت دهی مدیریت سیاسی از منظر اسلام چیست؟ فرضیه تحقیق این است که فطرت به عنوان روح حاکم بر عرصه مدیریت سیاسی بوده و در جهت دهی فنون سیاسی نقش اساسی را بر عهده دارد. هدف از این تحقیق نشان دادن تاثیرات فطرت در رفتار سیاسی حاکمان بوده و تاثیر فطرت بر عملکردهای آنان در حیات سیاسی مدنظر می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی برای بررسی آیات و روایات استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که بنا بر ویژگی های فطری از منظر قرآن، مدیریت سیاسی به دو بخش فطری و طاغوتی (غیرفطری) تقسیم می شود. برون دادهای مدیریت سیاسی بر مبنای فطرت از جهت حیثیت های نوع حکومت، مشروعیت، ویژگی های حاکم و قوانین حاکم بر جامعه به ترتیب حکومت مردم سالاری، مشروعیت الهی، حاکم عالم عادل و حاکمیت قوانین الهی بوده و در مقابل مدیریت سیاسی طاغوتی به حکومتی دیکتاتور، مستبد و برتری جوی و دارای مشروعیت غیرالهی می باشد که ظلم، قدرت طلبی، انحصارطلبی و فساد عقیده و عمل ازجمله ویژگی های حاکمان این چنین حکومتی می باشند. هم چنین قوانین برخاسته از چنین سیاستی قوانینی غیرالهی و منطبق با خواسته ها و امیال نفسانی حاکمان خواهد بود.
۲۱۶.

انسان اجتماعی مبتنی بر نظریه فطرت آیت الله شاه آبادی و دلالت های آن در گونه شناسی کنش اجتماعی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ ویژه علوم اجتماعی 99 - 132

کلیدواژه‌ها: انسان فطرت کنش اجتماعی شاه آبادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۶۳۱
انسان موجودی اجتماعی است و ناگزیر باید با سایر افراد جامعه در ارتباط باشد، بی شک تعامل فرد و اجتماع در زندگی انسان، نقش محوری و سازنده دارد. بحث اجتماعی بودن انسان از سابقه دیرینه ای برخوردار است. این موضوع در طول تاریخ توسط اندیشمندان غربی و اسلامی با صراحت یا به صورت ارتکازی مورد توجه قرار گرفته است و پیرامون آن نفیا و اثباتا بحث شده است. این نظریه دارای ابعاد گوناگونی است و از منظرهای مختلف می تواند بررسی شود. آنچه در این پژوهش مورد توجه بوده و به تبیین آن پرداخته شده است، بررسی موضوع آن از دو منظر است: بخش اول، بررسی و تحلیل اندیشه اجتماعی مبتنی بر نظریه فطرت آیت الله شاه آبادی است که در این بخش با پذیرفتن این مفروضه که «فطرت» به عنوان تقریر دینی از سرشت مشترک انسان می تواند در تعریف، قلمرو، ارکان و مبانی انسان اجتماعی نقش عمده ای ایفا نماید و بر آن است تا با بهره گیری از آرا و تقریر آیت الله شاه آبادی تصویری از الگوی انسان اجتماعی بر اساس فطرت ارائه نماید. در بخش دوم پژوهش دلالت ها، ظرفیت ها و پیامدهای نظریه ایشان در سه سطح انواع انسان، انواع کنش و انواع جامعه پرداخته شده است. بنابراین کنش نفسانی، عقلانی و دینی (فطری) و جامعه طبیعی، جامعه عقلی و جامعه دینی (فطری) از ظرفیت های انسان شناسی فطری آیت الله شاه آبادی خواهد بود. در نگاه کلی، یافته های این پژوهش که با روش تحلیل محتوای و شیوه تحلیلی منطقی همراه با روش دلالت پژوهی نظام مند پیگیری می شود، اثبات می شود که انسان شناسی فطری، نقش محوری در اندیشه های اجتماعی آیت الله شاه آبادی دارد و اجتماعی بودن فطری، بخشی از عناصر کلیدی انسان شناسی فطری اندیشه های اجتماعی ایت الله شاه آبادی را شکل می دهد. در انتها می توان گفت هدف این رساله آشنایی با افکار و اندیشه های اجتماعی این حکیم بزرگوار و نشان دادن گوشه ای از کارکردهای نظریه فطرت ایشان در حوزه اجتماع و کنش اجتماعی می باشد.
۲۱۷.

بررسی نسبت سیاست عِدّه و عُدّه برپایه رویکرد انسان شناختی آیت الله شاه آبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۸ 314 - 341

کلیدواژه‌ها: آیت الله شاه ابادی سیاست انسان شناسی فطرت سیاست عِده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۲۸
تفاوت مکاتب سیاسی را می توان در تعریف آنها از انسان ریشه یابی کرد (تاریخچه). از این رو، مسئله این مقاله تبیین رویکرد آیت الله شاه آبادی به سیاست عِدّه و عُدّه در پرتو نگاه ایشان به انسان است (بیان مسئله). مرتبط با این حوزه، پژوهش های انجام شده یا صرفاً بر بعد عرفانی و فلسفی انسان یا به بحث از سیاست از نگاه ایشان فارغ از بستر انسان شناختی پرداخته اند (پیشینه). پس، پرسش اصلی مقاله این است که نسبت سیاست عِدّه و عُدّه با رویکرد انسان شناختی در اندیشه آیت الله شاه آبادی چیست (سؤال)؟ برای این منظور، این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی به استفاده از روش اسنادی و با تکنیک کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات اقدام کرده است (روش) که با بهره گیری از مبانی مفهومی اقدام به تعریف انسان از نگاه آیت الله شاه آبادی با تفکیک طبیعت و فطرت کرده، سپس نقش انسان را در تشکیل جامعه تحلیل کرده است. در ادامه، با تأکید بر اینکه احکام طبیعت باید پیرو احکام فطرت باشند (فرضیه)، سیاست عِدّه و عُدّه در اندیشه آیت الله شاه آبادی را تشریح می کند (هدف) و در نهایت، سیاست های کلی مستخرج از نسبت اصول فطری سیاست عِدّه با لوازم طبیعت انسان از نگاه سیاست عُدّه به دست می آید (یافته).
۲۱۸.

امکان شناخت انسان در آراء یاسپرس و جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فلسفه دین سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 51 - 74

کلیدواژه‌ها: شناخت انسان اگزیستنس فطرت یاسپرس جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۹۶
یاسپرس، به عنوان فیلسوفی اگزیستانس، ذات و حقیقت انسان را اگزیستنس می نامد و بر این باور است که شناخت من به عنوان اگزیستنس در فرآیند خودنگری -تأمل در خویش- انسان را به بیرون از خود که همان امر متعالی است می رساند. یاسپرس بر آن است که اگزیستنس در لحظاتی از زندگی انسان به صورت تفسیرشده ظهور پیدا می کند و با فراروی از درونِ مرزهای سوژه به نحوی از بیرون از خود آگاهی می یابد. از سوی دیگر در فلسفه اسلامی شناخت انسان امری ممکن و مقدور است و این شناخت به نوعی در پیوند با امر متعالی تصویر شده است. جوادی آملی، به عنوان فیلسوفی مسلمان، به مسئله انسان شناسی به طور ویژه پرداخته است. دیدگاه اصلی وی در شناخت انسان بر موضوع فطرت مبتنی است. جوادی آملی، با بررسی راه های شناخت انسان، موضوع فطرت را پیش کشیده و، با برجسته کردن آن، ایده انسان محکم و متشابه را طرح می کند. بر خلاف یاسپرس، که معتقد است اگزیستنس هرگز به یک شکل واحد و کلّی ظهور پیدا نمی کند و لذا هیچ نسخه یکسانی برای شناخت انسان راهگشا نیست، جوادی آملی، با ترسیم ایده انسان محکم، مسیر شناخت حقیقی انسان را هموارتر می کند. در رویکرد یاسپرس انسان با فراروی از حدّ خویش و در ارتباط با امر متعالی به درک اگزیستنس به نحو حضوری و وجودی دست می یابد. همچنین در دیدگاه جوادی آملی بر رابطه حضوری خودشناسی و خداشناسی تأکید شده است.
۲۱۹.

تبیین و ارزیابی نظریه میرزا مهدی اصفهانی در مسئله شناخت خداوند متعال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 55 - 66

کلیدواژه‌ها: معرفت خداوند میرزا مهدی اصفهانی استدلال فطرت مفاهیم ذهنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۲۰۸
یکی از دغدغه های مهم متفکران اسلامی در طول تاریخ، شناخت صحیح خداوند متعال بوده است. میرزا مهدی اصفهانی با تأکید بر آیات و روایت، درصدد بیان روش خاصی برای شناخت خداوند متعال است که با روش فلاسفه و عرفا متفاوت است. ازنظر میرزا مهدی اصفهانی، استدلال های فلسفی نه تنها ما را به خداوند متعال نمی رساند، درواقع حجابی برای معرفت خداوند متعال است و این شناخت ما را در مفاهیم ذهنی متوقف می کند. ازنظر میرزا مهدی، شناخت و معرفت ذات الهی تنها به وسیله خداوند متعال و با معرفت فطری حاصل می شود. میرزا مهدی بیان می کند در مسئله شناخت خداوند باید میان دو مقام اثبات خداوند و معرفت خداوند تفکیک قائل شد. منابع دینی، یکی از منابع مهم و تأکیدشده میرزامهدی اصفهانی است. با مراجعه به منابع دینی، مشخص می شود تفکیک میان دو مقام اثبات و معرفت خداوند صحیح نیست و چاره ای غیر از استفاده از مفاهیم ذهنی برای شناخت خداوند متعال نیست. همچنین با توجه به بسیط بودن خداوند متعال، مشخص می شود معرفت فطری تبیین شده میرزامهدی، امر ناممکنی است.
۲۲۰.

ویژگی های نظام قانون گذاری قرآن در حوزه خانواده با رویکردی به تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق خانواده (ندای صادق) سال ۲۵ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۷۳ 236 - 213

کلیدواژه‌ها: المیزان خانواده فطرت فلسفه حقوق قرآن کریم مصالح و مفاسد احکام نظام حقوقی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۲۲۶
از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، مورد توجه شرع مقدس اسلام بوده و جهت حفظ قداست و استواری خانواده، احکام و قوانینی تشریع و وضع شده است. قرآن کریم، آیات فراوانی را به خانواده و احکام مربوط به آن اختصاص داده است. آنچه مهم است، شناخت اصول و ویژگی های نظام قانون گذاری قرآن کریم در حوزه خانواده است که پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با محوریت تفسیر المیزان، به دنبال تبیین آن است. با توجه به بیانات علامه طباطبایی ذیل آیات مربوط به احکام خانواده در قرآن کریم، نظام حقوقی قرآن دارای ویژگی های ذاتی «کلیت» و «دائمی» بودن است. توجه به اقتضائات فطری، امضای عرف عقلا، تقیید قوانین خانواده به اخلاقیات و بیان مصالح و مفاسد احکام، از ویژگی های بارز نظام قانون گذاری قرآن در حوزه خانواده است.