مطالب مرتبط با کلیدواژه

اسکان غیررسمی


۴۱.

تبیین فرایند شکل گیری و تکامل امنیت فضایی در سکونتگاه های غیررسمی (مطالعه موردی: شهرهای ایرانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری دوره ۹ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 231 - 265

کلیدواژه‌ها: امنیت فضایی اسکان غیررسمی فرایند شکل گیری امنیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۲۸
در جامعه کنونی امنیت مهم ترین پیش شرط فضاهای شهری زیست پذیر و با کیفیت است. لزوم پرداختن به مقوله امنیت یکی از مؤلفه های مهم و تأثیرگذار در سرزندگی و ادامه حیات فضاهای شهری در مناطق اسکان غیررسمی است که سبب انجام این مطالعه با هدف تبیین مدل مفهومی و فرایند شکل گیری امنیت فضایی در این مناطق شده است. فرایند شکل گیری و تکوین امنیت فضایی تاکنون در مطالعات صورت گرفته بررسی نشده و مراحل مختلف شکل گیری آن تبیین نگردیده است؛ از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر ضمن بررسی شاخص ها و معیارهای مؤثر بر امنیت فضایی، تبیین فرایند شکل گیری و تکوین امنیت فضایی در مناطق اسکان غیررسمی است. رویکرد روش شناسی پژوهش بر مبنای روش آمیخته (کمی و کیفی) است. فرایند انجام پژوهش بدین صورت بوده است که در بخش اول، ابتدا با بررسی ادبیات نظری، منابع کتابخانه ای و اینترنتی مانند پایگاه های اطلاعات علمی، مجلات تخصصی مرتبط با حوزه امنیت و اسکان غیررسمی معیارها و شاخص های مؤثر در شکل گیری امنیت فضایی (امنیت مکان بنیاد) شناسایی و احصا شد. در بخش دوم، به منظور برقراری ارتباط و توالی میان ابعاد و شاخص ها، ارائه مدل ساختاری و تبیین مراحل شکل گیری از روش معادلات ساختاری تفسیری بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده مدل یکپارچه امنیت فضایی در 4 سطح اصلی تقسیم بندی شد که ضوابط طراحی شهری و طراحی محیطی به عنوان تأثیرگذارترین عوامل و بازتولید و ترمیم امنیت به عنوان تأثیرپذیرترین عوامل شناسایی شدند. در بخش بعدی، با توجه به نتایج مدل تفسیری و نظر خبرگان فرایند شکل گیری و تکامل امنیت فضایی در سکونتگاه های غیررسمی به ترتیب در چهار مرحله بلوغ اولیه امنیت (تولید امنیت)، بلوغ ثانویه امنیت (نظارت و حفاظت از امنیت)، امنیت تصرف و درنهایت مرحله بلوغ کامل امنیت (بازتوانی، ترمیم و بازسازی) شناسایی شد.
۴۲.

تدوین سناریوهای آینده اسکان غیر رسمی پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 423 - 447

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی مدیریت شهری آینده نگاری سناریو حریم تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۱۹۵
اسکان غیررسمی یک چالش عمده برای حکمرانی در سراسر جهان و موضوعی کلیدی در مطالعات شهری و برنامه ریزی شهری است. چرا که اسکان غیررسمی تنها متعلق به فقرای شهری نیست بلکه برای طبقه متوسط و حتی نخبه جهان سوم نیز حائز اهمیت است. بنابراین نیاز به رویکردهایی است که باعث کاهش مسائل و مشکلات ناشی از گسترش سکونتگاههای غیر رسمی و جلوگیری از ادامه گسترش آنها شود. برای دستیابی به این امر، نیروهای تأثیرگذار و پیشران سکونتگاه های غیر رسمی باید شناسایی شوند و مناطق احتمالی گسترش و پیشروی اسکان غیررسمی آینده شناسایی و در برنامه ریزی های شهری آینده و ساماندهی اسکان غیررسمی مورد توجه قرار گیرند. با توجه به گسترش اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران و مشکلات مدیریتی متعددی که به بار آورده است، که از جمله دغدغه های مهم مدیریت منطقه کلانشهری تهران محسوب می شود. در این راستا در پژوهش حاضر روش تحقیق براساس هدف کاربردی و برحسب ماهیت تحقیق تحلیلی- اکتشافی می باشد و برای تحلیل از روش های جدید آینده-پژوهی یعنی سناریو پردازی استفاده شده است، نتایج نشان می دهد اسکان غیررسمی در تهران و حریم آن بیش از آنکه تحت تأثیر چهارچوب ساختارهای درون منطقه ای باشد خود از تغییرات و سیاستگذاریهای کلان کشوری تأثیر پذیرفته است . بنابراین با توجه به وضعیت نیروهای کلیدی و تأثیرگذار چهار سناریو برای آینده اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم پایتخت ارائه شد که متناسب با هر سناریو راهبردهای کلی ارائه شده است
۴۳.

ارزیابی نقش امنیت تصرف زمین در ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی (نمونه موردی: محله اسکان- شهر یزد)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سیاست گذاری محیط شهری سال اول تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 21 - 34

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی امنیت تصرف زمین کیفیت مسکن سکونتگاه غیررسمی ساماندهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۷ تعداد دانلود : ۲۷۲
امنیت و احساس ایمنی در تصرف مسکن، بعد مهم و تأثیرگذار اجتماعی و روانی مسکن است؛ زیرا سبب می شود خانوارها از نظر دورنمای سکونت خود احساس ایمنی کنند از سوی دیگر برای آنکه گروه های کم درآمد در طول زمان، وضع مسکن خود را بهبود بخشند، امنیت حق تصرف بسیار حائز اهمیت است. در سال های اخیر امنیت تصرف زمین به عنوان یکی از حقوق اولیه خانوارها توجه بسیاری از سازمان های جهانی را به خود جلب کرده و منجر به ایجاد مطالعات و جریان های فکری جدیدی در زمینه ی ارتقاء امنیت تصرف شده است. در اغلب این مطالعات، بهبود امنیت تصرف زمین برای ارتقاء شرایط زندگی خانوارها ضروری قلمداد شده است. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش امنیت تصرف زمین در ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی محله اسکان یزد می باشد و از آنجا که دستیابی به ساماندهی کالبدی – فضایی سکونتگاه های غیررسمی، جدا از مسائل کالبدی، اجتماعی و مدیریتی نیست، در این تحقیق ارتباط بین امنیت تصرف و متغیرهای کیفیت مسکن و عوامل مدیریتی و خدماتی در طرح های مذکور مورد توجه قرار گرفت. تحقیق حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی است. برای تعیین حجم نمونه آماری از روش کوکران استفاده می شود و شیوه نمونه گیری بر اساس پرسشنامه تهیه شده و سؤالات مربوطه توسط سرپرست خانوارهای ساکن در محله و به روش تصادفی ساده تکمیل می گردد و در نهایت اطلاعات جمع آوری شده به صورت جدول های توزیع فراوانی و نمودارها مورد تحلیل قرار گرفته و سپس روابط بین متغیرها با استفاده از روش های آلفای کرونباخ، ضریب همبستگی تاو-کندال و رگرسیون چندگانه در بسته نرم افزاری SPSS مورد تحلیل قرار می گیرد. یافته های این تحقیق نشانگر این است که بین کیفیت مسکن و امنیت تصرف زمین در محله اسکان رابطه ی مستقیم وجود دارد و همچنین بین دو متغیر مدیریت و خدمات رسانی با امنیت تصرف ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد یعنی با افزایش میزان خدمات رسانی و مدیریت بهتر میزان امنیت تصرف پاسخ دهندگان نیز افزایش می یابد.
۴۴.

اسکان غیررسمی در شهر قم (مطالعه ی موردی محله ی شادقلی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سرزمین سال چهارم بهار ۱۳۸۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 10 - 21

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی اشتغال غیررسمی شهر قم شادقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۸۸
موضوع این مقاله اسکان غیررسمی(حاشیه نشینی) در یکی از محلات شهر قم به نام شادقلی است، که در گذشته روستایی در غرب شهر قم بوده است. داده های اصلی در این تحقیق بیشتر با مطالعات میدانی و تهیه ی پرسش نامه حاصل شده است و در پردازش اطلاعات سعی شده است که اطلاعات به روش های کمی و ترسیمی ( مانند آمار نرم افزار Excel - نقشه - 2006 Auto CAD ) تبدیل گردد. یافته های تحقیق نشان می دهد:  فشار مهاجرت های روستایی به محلات مجاورشادقلی (روستاهای سابق و جزء بافت غیررسمی ) مانند علی آباد سدیگان، شیخ آباد، سبب اتصال شادقلی به بافت سکونتگا ههای غیررسمی شده است محله ی شادقلی از هجوم مهاجران مصون مانده است و مهاجران حدود پانزده درصد از جمعیت شادقلی را تشکیل داده اند؛ علت آن به بافت قومی غالب (خلج) و ذخیره ی زمین برای فرزندان ذکور (خانه ی مستقل در زمان ازدواج ) باز می گردد. در اولویت بندی معضلات آن به نظر مؤلف، اولویت اول در ساماندهی اشتغال بخش غیررسمی است.
۴۵.

سنجش ظرفیت نهادسازی اجتماعات محلی در محلات اسکان غیررسمی. نمونه موردی: شهر زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش جغرافیایی فضا سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۵ 281 - 298

کلیدواژه‌ها: اجتماعات محلی نهادسازی اسکان غیررسمی زنجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۴۳
  نهادهای محلی و یا تشکل های مردم نهاد به دلیل ماهیت داوطلبانه، مستقل، غیرانتفاعی و غیرسیاسی بودن فعالیت هایشان، از اقبال گسترده ای در جلب مشارکت مردم برخوردارند. سنجش ظرفیت ایجاد نهادهای اجتماعات محله ای رویکردی سامانمند برای پایه گذاری درست این نهادها است. هدف پژوهش حاضر سنجش ظرفیت نهادسازی اجتماعات محله ای در سکونتگاه های غیررسمی است. این مقاله با روش تحقیق توصیفی- تبیینی با ماهیت کاربردی- کمی نگارش یافته است. روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی با تکیه بر ابزار پرسش نامه بوده است.. حجم نمونه با توجه به جمعیت 90 هزارنفری سکونتگاه های غیررسمی شهر زنجان 600 مورد است که به صورت تصادفی متغیرهای سرمایه محلی، ظرفیت پذیرش و محرک های اجتماعی- جغرافیایی در محلات اسکان غیررسمی موردسنجش قرار گرفت. داده ها گردآوری شده در نرم افزار SPSS پیاده و سپس با مدل معادلات ساختاری (روش تحلیل مسیر) نحوه و چگونگی ارتباط متغیرهای تأثیرگذار بر ظرفیت نهادسازی اجتماعات محلی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد نهادسازی اجتماعات محلی با متغیرهای سرمایه محلی، ظرفیت پذیرش و محرک های جغرافیایی با ضریب تأثیر بالای 0.7 و t-value بالاتر از سطح اطمینان 1.96 دارای ارتباط معنادار با جهت مثبت بوده و متغیرها نیز با یکدیگر در ارتباط معنادار می باشند. از طرفی نماگرهای سنجش متغیرهای ظرفیت نهادسازی اجتماعات محلی در مقیاس درون محله ای مطلوب و در مقیاس برون محله ای نامطلوب است که ضعف اعتماد، میزان نفوذ، میزان مشارکت ساکنان با سازمان های مدیریت شهری را نشان می دهد.
۴۶.

تحلیل نابرابری فضایی سکونتگاه های رسمی و غیر رسمی محلات منطقه 2 شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۶) 322 - 295

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی نابرابری فضایی تولید فضا بورژوازی مستغلات منطقه 2

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۶
دستیابی به توسعه، مستلزم برقراری تعادل در درون شهر می باشد که در قالب عدالت فضایی در شهر بروز می کند. برقراری عدالت اجتماعی و به تبع آن عدالت فضایی راه حل بسیاری از نارسایی ها و ناهنجاری ها در شهر است. در این فرایند اسکان غیر رسمی و نابرابری فضایی کانون بی ثباتی و تعارض محسوب می شوند و به واسطه فرایندهای مشابه به یکدیگر مرتبط می گردند. هدف این مقاله، بررسی عوامل ساختاری موثر برشاخص های عدالت فضایی سکونتگاه های غیررسمی منطقه 2 تهران است که با استفاده از روش های تحلیل عاملی، آمار فضایی در محیط GIS، به مقایسه تطبیقی نابرابری فضایی محلات غیررسمی و تحلیل شاخص های اجتماعی، اقتصادی و رفاهی-کالبدی این محلات پرداخته است. نتایج نشان می دهد که محلات منطقه 2 شهر تهران، به لحاظ برخورداری از شاخص های مورد بررسی در وضعیت مناسبی قرار ندارند. محلات شهرک غرب و پونک در بهترین وضعیت برخورداری و محلات اسلام آباد و فرحزاد در بدترین وضعیت برخوردری از شاخص های مطرح شده، قرار دارند. در مجاورت محلات کم برخورداری مانند اسلام آباد و فرح زاد، در محلات برخوردار منافع عده ای محدود و مرفه شکل گرفته، انگاره ای که نشانگر مهندسی نسبتاً دقیق، علم، فن و معماری و ... می باشد(تولید فضای برآمده از رفاه). در مقابل، فضایی که تنها براساس رفع نیاز ساده توده فقیر شکل می گیرد و هر روز در یک سیر قهقرایی رو به زوال است(تولید فضای برآمده از فقر)، به نابرابری هرچه بیشتر محله اسلام آباد و فرحزاد و حتی کوهسار با محلات هم جوارشان دامن می زند. این مهم، نمایانگر این است که در محلات برخوردار همبودگی پول، سرمایه، قدرت، رانت و... بر فضا غالب شده و موجب شکل گیری فضای نابرابر در کل منطقه و پهنه های هم جوار در ساختار فضایی منطقه 2 می شود.
۴۷.

تحلیل اثرات اسکان غیررسمی بر پایداری محلات شهری؛ مورد مطالعه محله فرودگاه شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 81 - 111

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی پایداری محله ای مهاجرت شهر یزد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۱۳
سکونتگاه های غیررسمی به عنوان یک چالش مهم اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی، بسیاری از شهرهای جهان به ویژه شهرهای بزرگ کشورهای درحال توسعه از جمله ایران را درگیر کرده است. تقریباً تمام مادرشهرها و شهرهای بزرگ در ایران با این پدیده و پیامدهای منفی آن روبرو هستند. براین اساس، هدف این تحقیق بررسی وضعیت اسکان غیررسمی در ابعاد چهارگانه اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی در محله فرودگاه شهر یزد می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام خانوارهای ساکن محله فرودگاه شهر یزد و حجم کل نمونه جهت گردآوری داده ها 313 مورد است. نتایج تحقیق نشان می دهد که نیمی از پاسخ دهندگان، کمتر از دو دهه است که در محله فرودگاه اسکان یافته اند؛ از این رو این محدوده، محله مهاجرنشینی با ریشه روستایی محسوب می شود. وضعیت ابعاد پایداری در این محله نشان از آن دارد که در بعد اجتماعی، پایداری در حد متوسط (7/50)، در بعد اقتصادی، ناپایدار (5/38)، در بعد کالبدی، متوسط (1/53) و در بعد مدیریتی نیز وضعیت متوسط (3/48) دارد. پایداری مجموع ابعاد فوق نیز با امتیاز 7/47 در سطح متوسط ارزیابی شده است. نتایج مدل سازی معادلات ساختاری نیز به وضعیت نامناسب ابعاد چهارگانه پایداری اشاره دارد. باتوجه به تحلیل های انجام شده می بایست اقدامات توانمندسازی مجدد در راستای بهبود شرایط افراد در این محله انجام شود. ازاین رو لازم است زیرساخت های کالبدی، تعامل و همبستگی محله ای، شرایط گروه های سنی و خواست آنها، مدیریت یکپارچه و مشارکت شهروندان به صورت جدی در برنامه ریزی های ارتقاء و توانمندسازی لحاظ گردد.
۴۸.

امکان سنجی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی بر پایه ادراک ذهنی در محله زورآبادِ شهرلوشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: توسعه فضاهای پیراشهری سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 67 - 86

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی امکان سنجی توانمندسازی ادراک ذهنی شهر لوشان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۵۶
از مهم ترین مسائل درکشورهای درحال توسعه، سکونتگاه های غیررسمی می باشد؛ علل عمده ای همچون توزیع نابرابر امکانات، رشد فزاینده جمعیت کشور، عدم توجه ویژه به اقشارکم درآمد در برنامه ریزی مسکن، موجب پیدایش و توسعه این نوع از سکونتگاه ها می شوند . با وجود انتقادات ویژه به رویکردهای گذشته در مداخلات سکونتگاه های غیررسمی، رویکرد توانمندسازی با ویژگی ایجاد کارایی اقتصادی و کارآمدی اجتماعات در توسعه بخش مسکن، توانمندسازی سیاسی و اجتماع محلی مطرح گردیده؛ دستیابی به این رویکرد در ساماندهیِ سکونتگاه ها، با مشارکت ساکنین و مطابق با نیاز آنان، میسر خواهد بود؛ هدف پژوهش حاضر، بررسی امکان سنجی به منظور توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی محله زورآباد در خیابان شهید میرزایی، بر پایه ادراک ذهنی شهروندانِ شهر لوشان می باشد. پژوهش از نوع کاربردی، روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی و داده ها از طریق مطالعات اسنادی و میدانی گردآوری شدند. بدین منظور 5 مؤلفه اجتماعی، کالبدی، اقتصادی، محیط زیستی و دسترسی، که در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی دخیل بودند شناسایی شدند و در قالب 26 پرسش تخصصی و به صورت طیف لیکرت در اختیار نمونه آماری پژوهش (373 نفر) قرار گرفت. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار spss-v20بهره گرفته شد. در مرحله اول با استفاده از آزمون فریدمن، مشخص شد، از دیدگاه شهروندان میان مؤلفه های تشکیل دهنده ی سکونتگاه غیررسمی محله زورآباد تفاوت وجود دارد؛ در مرحله دوم، با استفاده از تحلیل عاملی، مشخص گردید که مؤلفه اقتصادی با ضریب 321/0، به عنوان بالاترین اولویتِ توانمندسازی و به ترتیب مؤلفه محیط زیستی با ضریب 309/0، اجتماعی با ضریب 297/0، کالبدی با ضریب 266/0 و دسترسی با ضریب 231/0؛ بایستی در اولویت رسیدگی توسط مسئولان ذی ربط قرار گیرند.
۴۹.

واکاوی و ارائه راهبردهای کیفیت محیطی سکونتگاه های پیراشهری مبتنی بر مشارکت محوری (مورد: محله فرحزاد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: توسعه فضاهای پیراشهری سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 201 - 220

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی سکونتگاه های پیراشهری کیفیت محیطی مشارکت محوری محله فرحزاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۴۴
پژوهش حاضر با هدف واکاوی و ارائه راهبرد های کیفیت محیطی سکونتگاههای غیررسمی مبتنی بر مشارکت محوری در فرحزاد صورت گرفته است. روش تحقیق کمی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد، همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش تحلیل عاملی تاییدی و با استفاده از نرم افزار AMOS، SPSS، و مدل های SWOT، و (FARAS، BMW)، و روش QSPM استفاده شد. پس از بیانیه مشکلات مطرح شده، نتایج رتبه بندی عرصه های موضوعی  با استفاده از مدل FARAS نشان داد، از دیدگاه متخصصان، مشکلات وضع موجود در محله فرحزاد در عرصه کالبدی با مقدار وزن 456/0، بیشتر از سایر عرصه ها می باشد. در ادامه نیز، به منظور رتبه بندی هر مشکل در عرصه های موضوعی از مدل BMW استفاده شد، در بعد زیست محیطی: فقدان سیستم دفع فاضلاب با مقدار وزن 087/0، در بعد اجتماعی: امنیت اجتماعی با مقدار وزن 087/0، در بعد اقتصادی: وجود مساکنی بدون سند مالکیت عرصه با مقدار وزن 084/0، در بعد کالبدی: رشد سکونتگاه های غیررسمی شمال محله با مقدار وزن 085/0، در نهایت بعد تصمیم گیری و مدیریتی: ضعف حضور مردم در تصمیمات توسعه شهری با مقدار وزن 084/0، می باشد. در ادامه نیز به منظور ارتباط بین مشکلات مطرح شده در کیفیت محیطی و مشارکت شهروندان از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد، نتایج گویای ارتباط معنادار و مثبت بین مشکلات مطرح شده و نبود مشارکت شهروندان بود. در نهایت با استفاده از روش QSPM به تدوین اهداف در راستای ارتقاء کیفیت محیطی مبتنی بر مشارکت شهروندان پرداخته شد، نتایج نیز نشان داد، اهداف افزایش بهداشت و افزایش امنیت از جمله مهم ترین اهداف زیست محیطی و اجتماعی می باشند. مشارکت پذیر کردن مردم، افزایش پایداری اقتصادی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی در محله نیز به ترتیب از مهم ترین اهداف عرصه های مدیریتی، اقتصادی و کالبدی هستند.
۵۰.

واکاوی نقش و اهمیت رویکرد توانمندسازی در مواجهه با اسکان غیر رسمی از نگاه صاحب نظران و حرفه مندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای سال چهارم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 57 - 86

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی توانمندسازی اقتداربخشی مهاجرت توانمندسازی نهادی سهرابیه کرج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۳۰
پدیده اسکان غیررسمی به عنوان یک دغدغه توسعه ای، در برنامه ششم توسعه کشور مورد اشاره قرار گرفته است. رویکردهای مختلفی در مواجهه با آن تجربه شده که رویکرد توانمندسازی، متأخرترین آن هاست. این رویکرد از دهه 70 در کشور تجربه شده اما ارزیابی ها نشان از عدم توفیق کامل آن دارد. همین امر، زمینه ساز طرح این سؤال شده که آیا این رویکرد از کارآیی لازم برای ساماندهی سکونت گاه های غیررسمی، برخوردار است؟ پیگیری پاسخ سؤال با تکیه بر نظرات خبرگان، انجام شد. این پژوهش از نوع کیفی است و از رویکرد روشی نظریه مبنایی تبعیت می نماید. گردآوری اطلاعات، با استفاده از روش مطالعات اسنادی و تکنیک مصاحبه نیمه ساخت یافته و تحلیل یافته ها با روش کدگذاری سه گانه داده ها، انجام شد. یافته های اولیه نشان داد که بررسی نقش رویکرد توانمندسازی، نیازمند نگاهی عمیق تر به ریشه های پیدایش پدیده است. با تدقیق سؤالات و تکمیل فرایند، مقوله "مهاجرت" به عنوان پرتکرارترین مقوله که توان برقراری ارتباط با سایر مقولات و بسط قضایای نظری را داشت، انتخاب و به عنوان مقوله مرکزی برای تدوین مدل علّی، استفاده شد. یافته ها نشان داد که ریشه های اسکان غیررسمی در سطوح خرد، میانی و کلان قابل رصد است، بنابراین راهبردها و راهکارهای مدیریت مسئله نیز می بایست در سطوح مختلف دیده شود. تفکیک راهبردهای کلان – مبدأ، میانی – مقصد و خرد – مقصد ازجمله یافته های پژوهش است. در این پژوهش تأیید شد که رویکرد توانمندسازی در صورت اجرای کامل، در مواجهه با پدیده اسکان غیررسمی مؤثر بوده که در سطح خرد – مقصد، قابل اجراست.
۵۱.

تحلیل عملکردی کنشگران شهری در ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی با مدل چند موضوع- چند بازیگر (مطالعه موردی: محله اسلام آباد شهر زنجان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه فضای شهری سال نهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۸) 39 - 58

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی ساماندهی شهر زنجان کنشگران مکتور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۵۳
موضوع اسکان غیررسمی، یک پدیده چندبعدی و سیستماتیک است که ناشی از سازوکار و روابط متقابل کنشگران عوامل پنهان و آشکار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مدیریتی است. با این رویکرد نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال تحلیل نقش کنشگران تأثیرگذار در ساماندهی سکونتگاه غیررسمی محله اسلام آباد با مدل مکتور در شهر زنجان است. گردآوری داده ها با روش کتابخانه ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل گروه متخصصین و نخبگان شهرسازی در شهر زنجان است که با روش نمونه گیری گلوله برفی، 25 نمونه انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از رویکرد تحلیل عاملی، مدل معادلات ساختاری و مدل چندموضوع-چند بازیگر با کمک نرم افزارهای SPSS و Lisrel و Mactor استفاده شد. طبق مدل معادلات ساختاری کنشگران بیشترین روابط علی را با شاخص زیست محیطی با ضریب 05/7 و کمترین روابط را با شاخص کالبدی با ضریب 12/3 داشته اند. طبق مدل چندموضوع-چند بازیگر، عامل اصلی ساماندهی اسکان غیررسمی محله اسلام آباد، مثلث روابط بین شهرداری-ساکنین محله و نهادهای محلی است و محوریت اصلی نیز با شهرداری می باشد. با توجه به جایگاه شهرداری در کنشگری شهری این محلات باید در نظر داشت اولویت دادن به تأمین منافع انحصاری نهفته در نوسازی تک بنا که بر سوداگری زمین و مسکن شهری را دامن می زند و با قرار گرفتن این موارد در کنار وظایف مانده دولت و نهادهای بخش عمومی مثل شهرداری و غفلت از تعهدات خود در قبال این محلات، علاوه بر القا و تشدید فرسودگی، سبب حضور بیشتر غیررسمی شدن فضا خواهند شد.
۵۲.

تحلیل اثرات برنامه های حمایت مالی در تعدیل نابرابری فضایی شهری، (بازکاوی تجربه سه دهه برنامه ریزی در شهر ریودوژانیرو)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۳ 133 - 154

کلیدواژه‌ها: برنامه های حمایت مالی نابرابری فضایی اسکان غیررسمی فاولا ریودوژانیرو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۳۵
  نابرابری فضایی شهری به صورت اسکان غیررسمی در کشورهای در حال توسعه نمود بیشتری دارد. سکونت گاه های غیررسمی باعث شکل گیری فضاهای شهری نابرابر در ریودوژانیرو هستند، برنامه های زیادی با حمایت مالی فراوان در سه دهه اخیر برای تعدیل شکاف فضایی در شهر ریودوژانیرو تدوین شده است. این پژوهش سعی دارد با بررسی وضعیت تغییرات شکاف فضایی از سال 1985 تا 2015 در ریودوژانیرو به این سؤال پاسخ دهد که آیا برنامه های پرهزینه توانسته نابرابری فضایی را در ریودوژانیرو کاهش دهد یا شکاف فضایی بین مناطق مختلف شهر توسط رشد هزینه های خدماتی تشدید شده است؟ این تحقیق ابتدا به بازکاوی برنامه ها و رویکردهای حمایت مالی در شهر ریو می پردازد، سپس به تحلیل وضعیت شهر در جنبه های مورد نظر پرداخته؛ بنابراین روش تحقیق توصیفی – تحلیلی می باشد و از آنجا که تجربه مطالعه ریودوژانیرو می تواند رهگشای برنامه ریزی شهری در کشور باشد، از نوع تحقیقات کاربردی محسوب می شود. در این تحقیق، تحلیل جنبه های مختلف نابرابری فضایی از روش های عددی مانند ضریب همبستگی، ضریب تغییرات و ضریب جینی انجام گرفته، و نمایش نابرابری فضایی با استفاده از  GIS انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که حمایت های مالی فراوان در ریودوژانیرو باعث بهبود زیرساخت های سکونت گاه های غیررسمی شده است و جمعیت فاولاها در دوره مطالعاتی افزایش یافته، اما تغییرات ضریب جینی قیمت مسکن نشان از افزایش شکاف فضایی بین مناطق مختلف ریودوژانیرو دارد بدین ترتیب برنامه های حمایت مالی نه تنها نتوانسته نابرابری فضایی را در ریو را تعدیل بخشد بلکه نتیجه معکوس درپی داشته و  شکاف فضایی در این شهر تشدید شده است.
۵۳.

تبیین گونه ای متفاوت از تولید فضای غیررسمی در شهرستان مرزی بانه؛ انباشت سرمایه و تعمیق فقر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۲ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 17 - 28

کلیدواژه‌ها: تولید فضای غیررسمی اسکان غیررسمی خانه دوم مدیریت و نهادهای رسمی سرمایه و فقر شهرستان مرزی بانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۱۱۴
ایجاد فضای باز در مبادلات میان مرزی غیررسمی، گسترش فضای غیررسمی توسط عوامل رسمی، مراجعه توریست خرید و انباشت سرمایه و وجود اقتصاد غیر مولد، منجر به ایجاد جاذبه بالایی برای اسکان در سکونتگاه های شهرستان بانه شده است به نحوی که نظام تولید فضا با شتاب زیادی از نظام برنامه ریزی پیشی گرفته است. هدف این پژوهش گونه شناسی جدید از نظام تولید فضای غیررسمی و بررسی نقش مدیریت رسمی در تولید فضای غیررسمی در شهرستان مرزی بانه است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی و تحلیلی است. درراستای اهداف پژوهش، پیمایش هایی میدانی در سطح شهر و منطقه انجام شد. براساس یافته ها، نظام تولید فضای غیررسمی در شهرستان بانه از نظر مقیاس فضایی در سه سطح الف)ساخت و سازهای غیررسمی خانه های دوم در مقیاس منطقه ای، ب)پراکنده رویی و رشد روستاهای اطراف شهر، ج)گسترش محدوده های اسکان غیررسمی داخل شهر و از نظر ماهیت در دو دسته فقیر و غنی قرار گرفت. ضعف در مدیریت به هنگام، نبود برنامه منعطف و وجود عوامل و بازیگرانی که به تولید غیررسمی فضا دامن زده اند منجر به ظهور پیامدهای فضایی جدیدی در نظام تولید فضای شهرستان بانه شد. در راستای توسعه بسامان شهر و پیرامون، این عوامل باید بیش از پیش مورد توجه واقع شوند.
۵۴.

کندوکاوی در سیاست های تأمین و طراحی مسکن کم درآمدها؛ ارائه چارچوب های سیاستی نوین برای شرایط ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال بیستم فروردین ۱۴۰۲ شماره ۱۱۸ 65 - 84
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۵۷
بیان مسئله : فقر مسکن و شکل گیری محدوده های اسکان غیررسمی و فقیرنشین شهری در کشور در پاسخ به نقصان سیاست گذاری و برنامه ریزی مسکن و توسعه شهری در حال افزایش بوده و مسکن کم درآمدها به یکی از چالش های اساسی در نظام برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. در این میان جدابودن سیاست های متمرکز و عمدتاً دولتی تأمین مسکن از سیاست های محلی و طرح های توسعه شهری از مسائل بنیادین در این زمینه است که به دنبال خود مشکلات زیادی را در دسترسی اقشار کم درآمد به مسکن مناسب به وجود آورده است. روند افزایش محلات اسکان غیررسمی و شتاب فقر مسکن نیز حاکی از این مسئله است که سیاست های تأمین مسکن در کشور جوابگوی تقاضای کنونی مسکن کم درآمدها نیست. هدف پژوهش : هدف این پژوهش، آسیب شناسی سیاست های تأمین و طراحی مسکن در کشور و تدوین چارچوب سیاستی نوین همسو با شرایط ایران است. روش پژوهش : روش شناسی این پژوهش از نوع روش کیفی و به صورت استفاده از ابزارهای مختلفی همچون تحلیل محتوای اسناد، طرح ها، مدارک و آمارهای موجود؛ سیاست های تأمین و طراحی مسکن کم درآمدها در جهان و کشور ارزیابی شده و با آسیب شناسی وضعیت کنونی، چارچوب های سیاستی نوینی در قالب سیاست ها و راهکارهای مختلف برای شرایط ایران ارائه شده است. نتیجه گیری : حل مسکن کم درآمدها بیش از آن که نیازمند سیاست و الگوی واحد و مداخله متمرکز دولتی باشد، سیاستی محلی است که با مشارکت ساکنان و در پیوند با فرایند توسعه شهر شکل می گیرد و متأثر از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی است. نتایج این پژوهش ضرورت هم پیوندی سیاست گذاری مسکن در مقیاس ملی را با سیاست های محلی و برنامه های شهری بیش از پیش آشکار می کند. از آنجا که تقاضای مسکن ارتباط مستقیمی با اقتصاد شهری و ارائه فرصت های اشتغال دارد، بایسته است ابعاد مختلف برنامه ریزی شهری و برنامه های تأمین و طراحی مسکن در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شوند.
۵۵.

پدیده فضا در اسکان غیررسمی؛ تجربه زیسته گروه های اجتماعی-معیشتی (مورد مطالعه: بازار امام حسن مجتبی، نسیم شهر، استان تهران ؛ 1395- 1365)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شهری دوره یازدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 97 - 108
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۳۸
هدف این مقاله ادراک پویایی گروه های اجتماعی_معیشتی در سکونتگاه های غیررسمی در پیوند متقابل با فضای اجتماعی_کالبدی آنهاست. در پژوهش های انجام شده در باره این محدوده ها رویکرد آسیب شناسی اجتماعی و روش های پیمایشی_کمی غلبه دارد. از این رو آگاهی از توان ها و چگونگی عاملیت ساکنان در مواجهه با موانع ساختاری اندک است. در طی چهار دهه گذشته، این گروه های اجتماعی پس از مهاجرت به این سکونتگاه ها، به سامان دادن زندگی روزمره خود پرداخته و فضای محروم از امکانات اولیه را به فرصتی برای ارتباط با بازار و ارتقای معیشت خود تبدیل کرده اند. محدوده مکانی این پژوهش هسته مرکزی نسیم شهر است که در سال 1375 با نام شهر اکبرآباد در سرشماری ثبت شده است. این شهر که با دسترسی مناسب در 15 کیلومتری غرب کلانشهر تهران واقع است، به دلیل متوسط نرخ رشد جمعیت بیش از41 درصد در 1375-1355 و داشتن پیشینه مطالعاتی در مقایسه با 11 سکونتگاه غیررسمی در منطقه شهری تهران برای مورد پژوهی انتخاب شد. این بررسی با رویکرد نظری پدیدارشناسی و طرح ریزی تجربی مبتنی بر تلفیقی از روش های کیفی شامل مشاهده، مصاحبه های عمیق و بررسی های اسنادی انجام شد. داده های ثانویه برای تدقیق بررسی های انجام شده، شامل عکس های هوایی از مراحل گسترش اکبرآباد و فضاهای شهری مردم ساخت طی سال های 1356 تا 1381، مصاحبه با مطلعین کلیدی در باره تاریخ مالکیت و آمار سرشماری کارگاه های سال 1381 مرکز آمار ایران و 1400 اتاق اصناف شهرستان بهارستان است. یافته ها نشان می دهد که گروه های معیشتی بازارهای متمایز و مستقلی را در ارتباط با فضای اجتماعی_ کالبدی اکبرآباد شکل داده اند. از جمله این بازارها تولید و دوزندگی لباس مرتبط با صنعت پوشاک است که از ابتدای دهه 1370 از تفکیک واحدهای مسکونی در اطراف معابر و استفاده از فضای سرپناه شکل گرفت. در سال 1400 حدود پنج هزار و 800  نفر در 800 کارگاه رسمی ثبت شده و در حال ثبت فعالند که با احتساب بخش غیررسمی نزدیک به 15 تا 18 هزار نفر را در بر می گیرد. درک پدیده فضا در نسیم شهر(اکبرآباد) بدون شناخت ساز و کار معیشت امکان پذیر نیست. پویایی اجتماعی نسیم شهر(اکبرآباد) حاصل در هم تنیدگی و ارتباط متقابل گروه های اجتماعی_معیشتی ساکن با فضای منعطف غیررسمی در اکبرآباد است. این ارتباط و تعامل با بازار تهران امید دستیابی گروه اجتماعی_معیشتی تولید لباس را به پایداری درون گروهی تقویت کرده است.
۵۶.

بررسی روند افتراقات فضایی-مکانی انواع وندالیسم در جغرافیای اسکان غیر رسمی شهر زنجان با استفاده از GIS، مورد مطالعه: محله های سایان و بیسیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 1 - 26

کلیدواژه‌ها: وندالیسم اسکان غیررسمی پراکنش فضایی حاشیه نشینی «جی آی اس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
زمینه و هدف: معضل «وندالیسم»، تخریب عمدی اموال عمومی یا خصوصی و نوعی بیماری در قرن حاضر قلمداد می شود. این کنش، زاده عوامل متفاوتی بوده که در ساختارهای فضایی، بروز یافته است. وندالیسم در ساختارهای اسکان غیررسمی به وضوح به چشم می خورد که تحت تأثیر عوامل حاکم، در این مناطق ایجادشده است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل و محرکه های مؤثر بر افتراقات فضایی وندالیسم در جغرافیای اسکان غیررسمی سایان و بیسیم است. روش: این پژوهش، در چارچوب پژوهش های توصیفی-تحلیلی قرار می گیرد. جامعه آماری پژوهش، شهر زنجان و نمونه های آماری محله های بیسیم و سایان است. مختصات دکارتی نمودهای وندالیسمی محله ها به صورت تمام شماری ثبت شده است. سپس به صورت فایل «اکسل» در نرم افزار «اس پی اس اس» برای تحلیل های آمار توصیفی و جداول فراوانی و در نرم افزار «جی آی اس» برای تحلیل های زمین مرجع و نمایش مکانی نمودهای وندال فراخوانی شده است. به منظور تحلیل پراکنش فضایی از آزمون های «کرنل» به منظور تخمین تراکم وندالیسم، آزمون «کیریجینگ» به منظور پیش بینی ریسک رخداد وندالیسم در نواحی مجاور رویدادها و شاخص نزدیک ترین همسایگی برای بررسی واگرایی یا همگرایی نمودهای وندالیسم استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهند، عمده نمودهای وندالیستی محله های سایان و بیسیم، معادل (۵۰) درصد از نوع وندالیسم مخرب، منطبق بر کاربری مسکونی بوده است که بافت فرسوده هستند. عدم نظارت قانون در نواحی اسکان غیررسمی خصوصاً در کاربری های مخروبه و بایر موجب شده (۱۸) درصد از وندالیسم محل سایان متوجه این کاربری شود و بخشی هایی از بیسیم نیز در زمره کاربری رهاشده اعم از گورستان، زمین های بایر که به نوبه خود درصدی از انواع وندالیسم را در خود جای داده اند. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که فضای جغرافیایی می تواند نقش تقویت کننده ای بر مؤلفه های مؤثر بر وندالیسم در ساختارهای فضایی داشته باشد. بدین صورت، جغرافیا شرایط سهولت برای رخداد وندالیسم را ایجاد می کند. بافت های فرسوده و مخروبه شهر، زمین های بایر و مختصات بدون نظارت قانون و... عوامل زمینه ساز رخدادهای وندالیستی است.
۵۷.

توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی با تأکید بر رویکرد سرمایه اجتماعی ( مطالعه موردی: شهر اسلامشهر)

نویسنده:
منبع: مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای دوره سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹) 1 - 23

کلیدواژه‌ها: توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی اسکان غیررسمی سرمایه اجتماعی اسلامشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۸۶
زمینه و هدف: اسلامشهر یکی از مقاصد اصلی مهاجرین به تهران در دهه های اخیر بوده است ، این مهاجرین که از روستا ها و شهر های دور و نزدیک به اسلامشهر مهاجرت کرده اند. در بسیاری از موارد بدون هر بررسی یا هماهنگی یا سازگاری با محیط جدید به ساخت و ساز غیر مجاز در محدوده شهری و نیز روستا های نزدیک به شهر اقدام نموده و سکونتگاه های غیررسمی را شکل داده اند. شرایط نامناسب بهداشتی، فقدان زیرساخت های مناسب، فقدان خدمات شهری، تراکم بالای جمعیت، اجتماع گروه های کم درآمد، وجود مشاغل غیررسمی و از همه مهم تر بالا بودن ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی مجموعه ویژگی ها و شرایطی هستند که ساکنان محلات اسکان غیررسمی شهر اسلامشهر با آن روبه رو هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیلی بر توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی با تأکید بر رویکرد سرمایه اجتماعی در شهر اسلامشهر می باشد. روش بررسی: این تحقیق به لحاظ هدف جز تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش شناسی در رسته تحقیقات توصیفی –تحلیلی قرار می گیرد. جمعیت جامعه آماری که 548620 نفر می باشد و حجم نمونه برابر با 384 نفر می باشد. در تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه از آمار توصیفی همچون میانگین، میانه، فراوانی، درصد فراوانی و... استفاده خواهد شد و در جهت اثبات فرضیات پژوهش نیز از روش های آمار استنباطی همچون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تی تک نمونه ای و ... استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد براساس نمرات میانگین مستخرج از پرسشنامه ها و آزمون تی تک نمونه ای، 33 شاخص مورد مطالعه در دو سطح (انطباق نسبی، انطباق پایین) از لحاظ انطباق با الگوی استاندارد یعنی عدد سه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که 12 شاخص در سطح انطباق نسبی و 21شاخص در سطح انطباق پایین قرار دارند. همچنین بین متغیر سرمایه اجتماعی و توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی اسلامشهر رابطه معناداری وجود دارد. جهت رابطه بین سرمایه اجتماعی و توانمندسازی مثبت و معنادار است با توجه به عدد همبستگی (0.672)، شدت همبستگی در حد متوسط است. نتایج بیانگر این بوده است که افزایش سرمایه اجتماعی موجب توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی شهر اسلامشهر می شود.
۵۸.

تهیدستان شهری (نگاهی تاریخی و جمعیت شناختی به حاشیه نشینی در کرمانشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۱ 1 - 26

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی توسعه حاشیه نشینی جمعیت فقر کرمانشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۸۸
پیدایش سکونت گاه های غیررسمی کرمانشاه به دهه 1340 برمی گردد. در این پژوهش 13 مورد از این سکونت گاه ها با استفاده از روش های اسنادی و آماری بررسی شده است؛ یافته ها نشان می دهد که: وسعت محلات حاشیه نشین از 1352 تا 1390 حدود 14 برابر افزایش یافته است؛ از نظر کالبدی در یک دهه اخیر، بهسازی صورت گرفته است؛ از نظر فرهنگی، در ترکیب زبانی، قومی و مذهبی بافت ها تغییری دیده نشده، موارد پیشین متراکم تر و باثبات تر شده اند؛ جمعیت ابن مناطق در سال های 90-1385 اندکی کاهش یافته است. در مقایسه با محله های مرفه شهر، جمعیت کمتر از 15 سال، جمعیت فعال، نرخ باسوادی مردان، جمعیت فاقد همسر و مهاجرفرستی در مناطق مسأله دار بیشتر است. این مناطق، در زمینه وقوع جرم از نظر آماری، بر خلاف تصور عمومی، به جز در مورد جرم های مربوط به مواد مخدر، وضع چندان نامساعدی ندارند. در موارد غیر از مواد مخدر، تصور میزان امنیت زندگی در این محلات برای ساکنان آنها با آن چه ساکنان محلات دیگر، از جمله محلات برخوردارتر و مرفه تر درباره آنها در سر دارند متفاوت بوده و ارزیابی ساکنان از امنیت، عموماً بالاتر است. در مجموع این مناطق را می توان از لحاظ وضعیت کالبدی به سه دسته تقسیم کرد.: سطحِ 1 (وضعیت نامناسب): دولت آباد، آناهیتا؛ سطحِ 2 (وضعیت نگران کننده): شامل شاطرآباد، باغ ابریشم، حکمت آباد، چقاگلان؛ و سطحِ 3 (وضعیت بحرانی): شامل چقاکبود، نوکان، دره دراز، جعفرآباد، کولی آباد، چمن و صادقیه. در این زمینه می توان پیشنهاد کرد که محله دولت آباد و حتی آناهیتا را از شمار بافت های دارای مشکلات عمیق و جدی خارج کرد.
۵۹.

بررسی تطبیقی نقش حس دلبستگی به مکان در ارتقای تاب آوری اجتماعی (نمونه های مورد مطالعه: آقاجانی بیگ، متخصصین و حصار امام شهر همدان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۵ 37 - 66

کلیدواژه‌ها: اسکان غیررسمی بافت جدید بافت فرسوده تاب آوری اجتماعی حس دلبستگی به مکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۲۰
امروزه جوامع و افراد به صورت فزاینده ای آسیب پذیرتر شده و ریسک ها نیز افزایش یافته اند. لذا تلاش برای بازگشت سریع به شرایط اولیه، تاب آوری را بیش ازپیش حائز اهمیت می کند. از طرفی سیر تحولات درگذر زمان نشان می دهد که در گذشته، بشر علیرغم مشکلات و محدودیت هایی که با آن موجه بوده است، با تعلق خاطر و دلبستگی به مکان، زمینه های مشارکت جمعی، مسئولیت پذیری و فداکاری برای مکان را فراهم می ساخته است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به شناسایی شاخص ها و عوامل مؤثر بر تاب آوری اجتماعی و حس دلبستگی به مکان و ارزیابی میزان آن ها در سه محله (از بافت فرسوده، غیررسمی و بافت جدید) شهر همدان می پردازد. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه ای، شاخص ها و عوامل مؤثر حس دلبستگی به مکان و تاب آوری اجتماعی ، استخراج شدند و با تدوین و توزیع پرسشنامه، به منظور بررسی رابطه حس دلبستگی به مکان و تاب آوری اجتماعی از مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزار AMOS16 و SPSS18 استفاده شد که نتیجه حاکی از این است که بین دو متغیر مذکور، رابطه علیّ و مستقیم وجود دارد؛ ضریب تأثیر آن در محله آقاجانی بیگ، 88/0؛ در حصار امام، 74/0 و در متخصصین برابر با 77/0 می باشد بدین ترتیب میزان تأثیر حس دلبستگی به مکان در تاب آوری اجتماعی محلات شهری متفاوت است که این ارتباط در محله آقاجانی بیگ، بیشتر از دو محله دیگر است.
۶۰.

تعیین و بهبود محدوده های بالقوه وقوع جرم د توسط رهیافت "جلوگیری از جرائم از طریق طراحی محیطی" (مطالعه موردی: محله همت آباد شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی دوره ۱۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۸) 697 - 715
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۶۹
هدف این تحقیق بررسی و تحلیل محله همت آباد از منظر اصول رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" جهت شناسایی نقاط بالقوه برای وقوع جرم، و ارائه پیشنهادهایی در جهت ارتقای امنیت این محله به صورت خاص (پیلوت عملی رهیافت) بر اساس جنبه مکانی بخشیدن به اصول رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی از نوع موردکاوانه (محله همت آباد) استفاده گردید و برای جمع آوری داده ها از مطالعه کتابخانه ای و میدانی (مشاهده ای و پرسشنامه ای) و برای تحلیل داده های جمع آوری شده، از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نرم افزارهای SPSS و Expert Choice کمک گرفته شد. نتایج حاکی از آن است که اولاً از منظر رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" (شامل اصل "تقویت نظارت طبیعی" با 4 سنجه، اصل "قابلیت کنترل دسترسی ها" با 3 سنجه، اصل "تقویت قلمروهای طبیعی" با 5 سنجه، اصل "حفظ و نگهداری از محیط" با یک سنجه و اصل "حمایت از فعالیت-های اجتماعی سالم" با 2 سنجه)، محله همت آباد دارای نقاط بالقوه بسیاری برای وقوع جرم است و ثانیاً در مجموع بر اساس سنجه های رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" بیشترینِ این نقاط بالقوه برای وقوع جرم، ، در بدنه و حاشیه محله همت آباد اصفهان، و نه در مرکز این محله، قرار دارند و این موضوع به ویژه به دلیل کمبود قابلیت نظارت طبیعی، فعالیت های اجتماعی به هنجار و حفاظت و نگهداری از محیط در این محدوده ها است.